Zaliczka w transakcjach wewnątrzwspólnotowych - skutki w VAT

W odniesieniu do wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów (zwanej dalej również WDT) ustawa o podatku od towarów i usług (zwana dalej ustawą o VAT) ustanawia szczególny sposób powstania obowiązku podatkowego.

Polecamy książkę: VAT 2017. Komentarz

W świetle art. 20 ust. 1 ustawy o VAT, w wewnątrzwspólnotowej dostawie towarów obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury przez podatnika, nie później jednak niż 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonano tej dostawy. Zasadniczo więc, moment powstania obowiązku podatkowego w przypadku WDT uzależniony jest od chwili wystawienia przez podatnika faktury.

W związku z powyższym podatnik może mieć wątpliwość czy obowiązek podatkowy powstanie również w przypadku otrzymania zaliczki na poczet WDT. Z zasad ogólnych powstawania obowiązku podatkowego wynika bowiem, że otrzymanie zaliczki jest zdarzeniem, które rodzi obowiązek podatkowy. W myśl art. 19a ust. 8 ustawy o VAT, jeżeli przed dokonaniem dostawy towaru lub wykonaniem usługi otrzymano całość lub część zapłaty, w szczególności: przedpłatę, zaliczkę, zadatek obowiązek podatkowy powstaje z chwilą jej otrzymania w odniesieniu do otrzymanej kwoty.

Polecamy: Biuletyn VAT

Jednocześnie podatnicy są obowiązani, co do zasady, do wystawienia faktury dokumentującej otrzymanie całości lub części zapłaty przed dokonaniem sprzedaży. Należy jednakże wskazać, że ustawa o VAT zawiera szczególne przepisy o obowiązku podatkowym w odniesieniu do WDT. Zasady ogólne nie znajdą więc w tym wypadku zastosowania (tj. art. 19 ust. 8 ustawy o VAT).

Ponadto przepis, który wymaga wystawienia faktury z tytułu otrzymania zaliczki, wyłącza ten obowiązek w odniesieniu do WDT. W świetle art. 106b ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT, podatnik jest obowiązany wystawić fakturę dokumentującą otrzymanie przez niego całości lub części zapłaty przed dokonaniem czynności, o których mowa w pkt 1 i 2, z wyjątkiem przypadku, gdy zapłata dotyczy wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów lub czynności, dla których obowiązek podatkowy powstaje zgodnie z art. 19a ust. 5 pkt 4  ustawy o VAT.

Należy więc uznać, że podatnik, z tytułu WDT, nie ma obowiązku dokumentowania otrzymanych zaliczek poprzez wystawienie faktury. Zatem w odniesieniu do otrzymanej kwoty nie powstanie obowiązek podatkowy. Obowiązek ten powstanie zasadniczo dopiero z chwilą wystawienia końcowej faktury dokumentującej WDT (albo też 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonano tej dostawy jeżeli podatnik nie wystawi faktury w tym terminie).

Podobnie przedstawia się sytuacja w odniesieniu do wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów (zwanego dalej również WNT). W myśl art. 20 ust. 5 ustawy o VAT, w wewnątrzwspólnotowym nabyciu towarów obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury przez podatnika podatku od wartości dodanej, nie później jednak niż 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonano dostawy towaru będącego przedmiotem wewnątrzwspólnotowego nabycia. Jak widać więc również w tym przypadku obowiązek podatkowy uzależniony został zasadniczo od momentu wystawienia faktury (przy czym w tym wypadku wystawiającym fakturę jest podatnik podatku od wartości dodanej).

Z uwagi na wprowadzenie przepisów szczególnych, nie znajdą do WNT zastosowania zasady ogólne powstania obowiązku podatkowego, m.in. przepis odnoszący się do zaliczek (art. 19a ust. 8 ustawy o VAT). Organy podatkowe uznają, że moment wystawienia faktury odnosi się wyłącznie do faktury końcowej, dokumentującej WNT. Zatem zdaniem organów, ewentualna faktura zaliczkowa wystawiona przez podatnika podatku od wartości dodanej nie będzie rodziła obowiązku podatkowego. Stanowisko takie zajął m.in. Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji indywidualnej z 14.05.2015 r., znak: IPPP3/4512-166/15-2/JF, wskazując, że "ustawodawca nie łączy powstania obowiązku podatkowego z zapłatą czy też otrzymaniem zaliczki na poczet wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów. Również obowiązek podatkowy nie powstaje w związku z wystawieniem czy też otrzymaniem faktury dokumentującej zaliczkę na poczet wewnątrzwspólnotowej dostawy, nawet wówczas, gdy otrzyma on od podatnika podatku od wartości dodanej fakturę zaliczkową na pełną wartość towaru".

Tym samym należy uznać, że w odniesieniu do transakcji wewnątrzwspólnotowych, tj. wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów oraz wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, zapłata (otrzymanie zaliczki), a także wystawienie faktury zaliczkowej nie rodzi obowiązku podatkowego. Obowiązek ten powstaje zasadniczo dopiero z chwilą wystawienia faktury końcowej (przez podatnika albo podatnika podatku od wartości dodanej).

Piotr Kępisty, konsultant podatkowy w ECDDP Sp. z o.o.