Dotacje na działalność gospodarczą - rozliczenie VAT

Dotacja to bezzwrotna pomoc finansowa udzielona przedsiębiorcy. Jej otrzymanie nie stanowi czynności, która podlegałaby opodatkowaniu na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy o VAT. Jeżeli jednak podatnik otrzymuje dofinansowanie do ceny konkretnego towaru lub określonego rodzaju usługi, to taka dotacja zwiększa podstawę opodatkowania VAT z tytułu sprzedaży dofinansowanego towaru lub usługi (art. 29a ust. 1 ustawy o VAT). W odniesieniu do tak ustalonej podstawy opodatkowania obowiązek podatkowy powstaje w dniu otrzymania całości lub części dotacji (art. 19a ust. 5 pkt 2 ustawy o VAT).

1. W jakich przypadkach otrzymanie dotacji zwiększa podstawę opodatkowania

Wyróżniamy dwa rodzaje dotacji, które należy brać pod uwagę, rozpatrując ich wpływ na podstawę opodatkowania VAT. Są to dotacje, które mają bezpośredni wpływ na zapłatę (cenę) z tytułu dostawy towaru lub świadczenia usługi. Takie dotacje wlicza się do podstawy opodatkowania. Drugi rodzaj to dotacje, które mają na celu dofinansowanie ogólnych kosztów działalności, skutkiem czego nie dają się powiązać z konkretnymi czynnościami podlegającymi opodatkowaniu VAT i nie są wliczane do podstawy opodatkowania.

Polecamy: Biuletyn VAT

1.1. Dotacje wliczane do podstawy opodatkowania

Do podstawy opodatkowania VAT wlicza się tylko te dotacje i inne dopłaty o podobnym charakterze, które mają bezpośredni wpływ na zapłatę (cenę) z tytułu dostawy towaru lub świadczenia usługi. Chodzi tu o takie dotacje, które powodują, że ostateczny odbiorca towaru lub usługi z powodu dotacji otrzymanej przez sprzedawcę płaci cenę niższą lub nie płaci jej w ogóle. Jeśli dla konkretnej dostawy towarów lub konkretnego świadczenia usług sprzedawca otrzymuje od innego podmiotu takie właśnie dofinansowanie w postaci bezpośredniej dopłaty do ceny towaru lub usługi, wówczas tego rodzaju dofinansowanie stanowi uzupełniający element podstawy opodatkowania z tytułu sprzedaży. Opodatkowaniu VAT podlegają dotacje o charakterze przedmiotowym, czyli te, które są związane z konkretną ilością i wartością towaru lub usługi. Podlegają one opodatkowaniu jako składnik ceny czynności, z którą są związane.

Otrzymaną dotację należy traktować jako kwotę brutto. Zawartą w niej kwotę podatku ustala się metodą „w stu” z zastosowaniem stawki VAT, która jest właściwa dla dotowanego towaru lub usługi.

Polecamy książkę: VAT 2017. Komentarz

Podatnik prowadzi aptekę. Część sprzedawanych leków jest refundowana przez NFZ. Refundacja ceny leku otrzymana z NFZ zwiększa podstawę opodatkowania z tytułu sprzedaży refundowanego leku. Jej celem jest „uzupełnienie” ceny leku. Dofinansowanie podlega opodatkowaniu według stawki VAT właściwej dla danego leku objętego refundacją, tj. zasadniczo według stawki 8%.

Podatnik jest producentem owoców i warzyw. W związku z wprowadzonym przez Federację Rosyjską zakazem przywozu (embargiem) niektórych produktów z Unii Europejskiej do Rosji podatnik otrzymał dofinansowanie z Agencji Rynku Rolnego. Warunkiem uzyskania dopłaty było przekazanie wycofanych ze sprzedaży jabłek do banku żywności. Po spełnieniu tego warunku podatnik otrzymał dopłatę o równowartości 17 euro za 100 kg jabłek (przykładowa wysokość dopłaty). W związku z tym, że otrzymana dopłata jest uzależniona od ilości owoców, należy ją wliczyć do podstawy opodatkowania z tytułu ich odpłatnej dostawy. Otrzymana w ten sposób dopłata podlega opodatkowaniu według stawki właściwej dla jabłek (5%).

Do podstawy opodatkowania VAT wlicza się tylko te dotacje, subwencje i inne dopłaty o podobnym charakterze, które mają bezpośredni wpływ na zapłatę (cenę) z tytułu dostawy towaru lub świadczenia usługi.

1.2. Dotacje niewliczane do podstawy opodatkowania

Z kolei dotacje, które mają na celu dofinansowanie ogólnych kosztów działalności, skutkiem czego nie dają się powiązać z konkretnymi czynnościami podlegającymi opodatkowaniu VAT, nie są wliczane do podstawy opodatkowania, o której mowa w art. 29a ust. 1 ustawy o VAT. W rezultacie nie podlegają opodatkowaniu VAT. Chodzi o dotacje, które mają charakter podmiotowy, tzn. są związane z ogólną działalnością podatnika.

Podatnik otrzymał dotację z Funduszu Pracy na rozpoczęcie działalności gospodarczej. Dotacja została przeznaczona na zakup środków trwałych i wyposażenia. Nie podlega ona opodatkowaniu, gdyż nie stanowi bezpośredniej dopłaty do ceny sprzedawanych towarów i usług.

Takie zasady postępowania w zakresie uwzględnienia otrzymanej dotacji w podstawie opodatkowania wskazuje interpretacja ogólna Ministra Finansów z 15 czerwca 2012 r. (sygn. PT4/033/2-3/9/EFU/2012/PT-298), z której wynika, że:

(...) w sytuacji gdy podatnik, w związku z dostawą towarów lub świadczeniem usług, otrzymuje dofinansowanie (dotację, subwencję, czy też inną dopłatę o podobnym charakterze), wpływające bezpośrednio na cenę towaru lub usługi, „uzupełnia” ono podstawę opodatkowania z tytułu danej dostawy lub świadczenia.

Natomiast dotacje czy subwencje (np. dotacja ze środków unijnych) niemające bezpośredniego wpływu na cenę czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, nie stanowią obrotu w rozumieniu przepisu art. 29 ust. 1 powołanej wyżej ustawy o podatku od towarów i usług, czyli nie zwiększają podstawy opodatkowania podatkiem od towarów i usług.

Stanowisko to jest nadal aktualne, czego potwierdzeniem może być interpretacja indywidualna Dyrektora IS w Bydgoszczy z 7 czerwca 2016 r. (sygn. ITPP1/4512-303/16/MS), w której czytamy, że:

(...) opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają dotacje o charakterze przedmiotowym, a nie te, które mają charakter podmiotowy. (...) Do podstawy opodatkowania zaliczane są tylko takie dotacje, subwencje i inne dopłaty o podobnym charakterze, które są bezpośrednio przeznaczone na dofinansowanie konkretnego towaru, czy też konkretnego rodzaju usługi.

Niestety, w praktyce także organy podatkowe mają kłopot z oceną wpływu dotacji na cenę konkretnego towaru. Przykładem mogą być dotacje otrzymywane z Agencji Rynku Rolnego za dostarczanie do szkół podstawowych owoców i warzyw przeznaczonych do bezpłatnego wydania uczniom. Przyznawane podatnikom dopłaty, realizowane w ramach programu „Owoce i warzywa w szkole”, są finansowane w 88% z budżetu Unii Europejskiej oraz w 12% ze środków pochodzących z budżetu krajowego. Otrzymywana przez podatnika dopłata jest ustalana jako iloczyn zryczałtowanej stawki za porcję warzywno-owocową i ilości udostępnionych porcji. Dotacje te bezsprzecznie mają wpływ na cenę.

Takie stanowisko zajął m.in. Dyrektor IS w Katowicach w interpretacji indywidualnej z 8 stycznia 2015 r. (sygn. IBPP1/443-979/14/ES), który uznał, że otrzymane przez podatnika dofinansowanie należy uwzględnić w podstawie opodatkowania VAT. W piśmie czytamy:

(...) otrzymana przez Wnioskodawcę pomoc wypłacana za pośrednictwem Agencji Rynku Rolnego, stanowi dopłatę mającą bezpośredni wpływ na cenę (kwotę należną) dostarczanych towarów (w przedmiotowej sprawie owoców, warzyw oraz soków), o której mowa w art. 29a ust. 1 ustawy o VAT i podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Jest to bowiem dopłata określonej wysokości do każdej dostarczonej porcji.

Inne zdanie na ten temat miał natomiast Dyrektor IS w Bydgoszczy, który w interpretacji indywidualnej z 7 czerwca 2016 r. (sygn. ITPP1/4512-303/16/MS) uznał, że ten rodzaj dotacji, jako niedającej powiązać się z konkretnymi czynnościami opodatkowanymi, nie zwiększa podstawy opodatkowania na podstawie art. 29a ust. 1 ustawy o VAT. W rezultacie organ podatkowy wyjaśnił, że:

Kryterium uznania dotacji za zwiększającą podstawę opodatkowania stanowi (...) stwierdzenie, iż dotacja dokonywana jest w celu sfinansowania konkretnej czynności podlegającej opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Natomiast dotacje niedające się powiązać z konkretnymi czynnościami podlegającymi opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, nie stanowią podstawy opodatkowania w rozumieniu przepisu art. 29a ust. 1 powołanej wyżej ustawy, czyli nie zwiększają podstawy opodatkowania podatkiem od towarów i usług.

(...) opisana we wniosku dotacja uzyskana z Agencji Rynku Rolnego nie stanowi podstawy opodatkowania, o której mowa w art. 29a ust. 1 ustawy. Powyższe wynika z faktu, iż ww. dotacje, jak Pan wskazał, nie stanowią dopłaty do ceny towarów. Zatem nie podlega ona opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

2. Kiedy rozliczyć dotację w deklaracji VAT

Zasada ogólna wiąże moment powstania obowiązku podatkowego z wydaniem towaru lub wykonaniem usługi (art. 19a ust. 1 ustawy o VAT). Od tej ogólnej zasady jest jednak kilka wyjątków, które wskazują na szczególny moment powstania obowiązku podatkowego. Jeden z nich dotyczy momentu rozliczenia dotacji. Zgodnie z art. 19a ust. 5 pkt 2 i ust. 6 ustawy o VAT powstanie obowiązku podatkowego powoduje otrzymanie całości lub części dotacji albo innych dopłat o podobnym charakterze, o których mowa w art. 29a ust. 1 ustawy o VAT. Dofinansowanie do ceny towaru lub usługi należy zatem rozliczyć w momencie jego otrzymania (zwykle w momencie wpływu na rachunek bankowy) w odniesieniu do otrzymanej kwoty. Gdy nie pokrywa 100% ceny, w pozostałym zakresie (niepokrytym dotacją) obowiązek podatkowy powstaje według zasad przewidzianych dla dofinansowanego towaru lub usługi. Zazwyczaj będzie to dzień wydania towaru lub wykonania usługi. Oznacza to, że obowiązek podatkowy powstanie dwuetapowo.

Podatnik prowadzi sprzedaż leków refundowanych przez NFZ. Zapłata za wydany lek następuje w dwóch etapach:
• pierwszy etap – zapłata w części dokonanej przez klienta,
• drugi etap – zapłata w części otrzymanej w formie refundacji z NFZ.

Dostawa leku refundowanego przez NFZ jest rozliczana przez podatnika w deklaracji VAT dwukrotnie:
• pierwszy raz (od części ceny należnej od klienta) – za okres rozliczeniowy, w którym nastąpiło wydanie towaru (art. 19a ust. 1 ustawy o VAT),
• drugi raz (od części dopłaty otrzymanej z NFZ) – za okres rozliczeniowy, w którym podatnik otrzymał refundację (art. 19a ust. 5 pkt 2 i ust. 6 ustawy o VAT).

3. Czy zakup sfinansowany dotacją pozbawia nabywcę prawa do odliczenia podatku naliczonego

Prawo do odliczenia VAT nie zależy od źródła finansowania zakupów. Dlatego w przypadku zakupów sfinansowanych dotacją zastosowanie znajduje ogólna zasada odliczania podatku naliczonego, u podstaw której leży regulacja określona w art. 86 ust. 1 ustawy o VAT. Podatnik może dokonać odliczenia podatku naliczonego od zakupu towarów i usług w takim zakresie, w jakim zakupy te są przez niego wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych. W tym przypadku bez znaczenia pozostaje fakt, czy zakupy zostały sfinansowane dotacją czy np. ze środków własnych przedsiębiorcy. Istotny jest związek zakupów z czynnościami opodatkowanymi VAT.

Jeżeli zakup sfinansowany dotacją służy wykonywaniu przez podatnika wyłącznie czynności opodatkowanych VAT, to co do zasady przysługuje mu prawo do odliczenia podatku naliczonego. Sposób sfinansowania wydatku (dotacja) nie zmienia tego prawa. Potwierdził to Dyrektor IS w Katowicach w interpretacji indywidualnej z 17 czerwca 2016 r. (sygn. IBPP2/4512-269/16/EK), który odniósł się do kwestii odliczenia podatku naliczonego przy nabyciu wózka widłowego. Jego zakup został w 90% dofinansowany ze środków ZUS. Z wyjaśnień podatnika wynikało, że wózek widłowy miał być wykorzystywany wyłącznie do działalności opodatkowanej VAT. Organ podatkowy stwierdził, że:

(...) w niniejszej sprawie zostaną spełnione podstawowe warunki uprawniające Wnioskodawcę do odliczenia całej kwoty podatku od towarów i usług zawartego w fakturze dokumentującej zakup ww. wózka. Z wniosku wynika, że Wnioskodawca jest podatnikiem podatku od towarów i usług, a zakupiony wózek widłowy w 100% służyć będzie czynnościom opodatkowanym VAT. Fakt finansowania poniesionego zakupu z przyznanego Wnioskodawcy dofinansowania nie ma wpływu na prawo do odliczenia podatku VAT z otrzymanej faktury.

Reasumując, Wnioskodawcy przysługuje prawo do odliczenia całej kwoty podatku naliczonego wynikającego z faktury dokumentującej zakup wózka widłowego, skoro jak wskazał Wnioskodawca ww. wózek w 100% będzie wykorzystywany do czynności opodatkowanych podatkiem od towarów i usług, oczywiście pod warunkiem, że nie będą zachodziły wyłączenia z art. 88 ustawy o VAT.

Podobnego wyjaśnienia udzielił Dyrektor IS w Poznaniu, który w interpretacji indywidualnej z 1 marca 2016 r. (sygn. ILPP5/4512-1-304/15-4/PG) uznał, że:

(...) w kontekście obowiązujących w tym zakresie przepisów prawa, należy uznać, że w niniejszej sprawie są spełnione przesłanki, o których mowa w art. 86 ust. 1 ustawy, warunkujące prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, albowiem Wnioskodawca jest zarejestrowanym i czynnym podatnikiem podatku VAT, a zakupy towarów i usług, które zostały sfinansowane z otrzymanej dotacji mają związek z wykonywanymi przez Zainteresowanego czynnościami opodatkowanymi podatkiem od towarów i usług. Bez znaczenia w tej sytuacji jest to skąd pochodzą środki pozyskane w celu sfinansowania tych transakcji.

Reasumując, Wnioskodawcy przysługuje prawo do odliczenia podatku naliczonego od środków trwałych nabytych za środki pieniężne pochodzące z dofinansowania z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, o ile nie wystąpią przesłanki negatywne wskazane w art. 88 ustawy o VAT.

Podstawa prawna:

• art. 5 ust. 1, art. 19a ust. 1, ust. 5 pkt 2 i ust. 6, art. 29a ust. 1, art. 86 ust. 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług – j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 710; ost.zm. Dz.U. z 2016 r. poz. 1228

Aneta Szwęch, ekspert w zakresie podatków i rachunkowości