Solidarna odpowiedzialność za zaległości podatkowe w VAT – zmiany od 2017 roku

Zmiany takie przewiduje projekt (z 22 września 2016 r.) ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (tzw. duża nowelizacja VAT).

Solidarna odpowiedzialności nabywcy za zaległości podatkowe w VAT podmiotu dokonującego dostaw niektórych towarów

Obecny stan prawny

Solidarna odpowiedzialność podatkowa nabywców towarów wymienionych w załączniku nr 13 do ustawy o VAT została wprowadzona od 1 października 2013 r. (od 1 lipca 2015 r. rozszerzono zakres towarów objętych tą odpowiedzialnością). Obecnie obejmuje ona następujące towary:

- niektóre wyroby stalowe (nieobjęte mechanizmem odwróconego obciążenia),

- paliwa,

- materiały eksploatacyjne do drukarek,

- cyfrowe aparaty fotograficzne,

- niektóre metale szlachetne oraz części biżuterii i wyrobów jubilerskich z tych metali.

Polecamy: Biuletyn VAT

Nabywca posiadający status podatnika podatku VAT odpowiada solidarnie wraz z podmiotem dokonującym dostawy towarów, o których mowa w załączniku nr 13 do ustawy o VAT, za jego zaległości podatkowe w części podatku proporcjonalnie przypadającej na dostawę dokonaną na rzecz tego podatnika.

Ta solidarna odpowiedzialność ta może zostać zastosowana tylko jeżeli:

- wartość towarów nabywanych od jednego podmiotu dokonującego dostawy, bez kwoty podatku przekroczyła w danym miesiącu kwotę 50.000 zł, oraz

- w momencie dokonania dostawy towarów, podatnik wiedział lub miał uzasadnione podstawy do tego, aby przypuszczać, że cała kwota podatku przypadająca na dokonaną na jego rzecz dostawę towarów lub jej część nie zostanie wpłacona na rachunek urzędu skarbowego.

Jedną z przesłanek wyłączających zastosowanie wobec nabywców odpowiedzialności solidarnej jest nabycie towarów wymienionych w załączniku nr 13 do ustawy o podatku od towarów i usług od podmiotu wymienionego na dzień dokonania dostawy towarów w wykazie podmiotów, które złożyły kaucję gwarancyjną w odpowiedniej wysokości (wykaz jest prowadzony w formie elektronicznej przez ministra finansów).

Kaucja gwarancyjna powinna odpowiadać co najmniej jednej piątej kwoty podatku VAT należnego przypadającej na dostawy towarów dokonane w danym miesiącu na rzecz

danego podatnika, z tym że nie może być niższa niż:

1) 200 tys. zł - w przypadku dostawy towarów innych niż paliwa, wymienionych w załączniku nr 13 do ustawy o VAT;

2) 1 mln zł - w przypadku dostawy paliw.

Jeżeli sprzedawca wniesie tzw. kaucję maksymalną (3 mln zł - w przypadku dostawy towarów innych niż paliwa, 10 mln zł - w przypadku dostawy paliw), to może on pozostawać w ww. wykazie bez względu na wielkość realizowanych dostaw – zatem nabywca ma wtedy zapewnioną ochronę niezależnie od wielkości jego zakupów.

Polecamy książkę: VAT 2017. Komentarz

Te przepisy zostały wprowadzone w związku z potwierdzoną skalą nadużyć w ww. branżach, przy czym z uwagi na znaczną skalę nadużyć w branży paliwowej, konieczne było wprowadzenie w niej bardziej restrykcyjnych przepisów (ustawą z dnia 9 kwietnia 2015 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy Prawo zamówień publicznych - Dz. U. poz. 605, podwyższono wysokość minimalnej i tzw. maksymalnej kaucji gwarancyjnej dla podmiotów dostarczających paliwa).

Zgodnie z obecnymi regulacjami (art. 105a ust. 3 pkt 1 i 2 oraz ust. 4 ustawy o VAT) instytucja odpowiedzialności podatkowej nie znajdzie zastosowania, odpowiednio:

1.  do nabycia towarów, o których mowa w poz. 10 załącznika nr 13 do ustawy o VAT, jeżeli:

a) nabycie to jest dokonywane na stacjach paliw lub stacjach gazu płynnego, do standardowych zbiorników pojazdów używanych przez podatników nabywających te towary, do napędu tych pojazdów,

b) dostawy tych towarów dokonuje podatnik dostarczający gaz przewodowy za pośrednictwem własnych sieci przesyłowych lub dystrybucyjnych, lub

2. jeżeli powstanie zaległości podatkowych nie wiązało się z uczestnictwem podmiotu dokonującego dostawy towarów w nierzetelnym rozliczaniu podatku w celu odniesienia korzyści majątkowej, lub

3. jeżeli podatnik wykaże, że okoliczności towarzyszące dostawie towarów lub warunki, na jakich została dokonana dostawa, nie miały wpływu na niezapłacenie podatku.

Polecamy: Monitor Księgowego – prenumerata

Nabywca nie ponosi zatem odpowiedzialności za zaległości podatkowe sprzedawcy również w przypadku, gdy nie wynikały one z oszustwa, ale były np. spowodowane „zwykłymi” kłopotami biznesowymi.

Stan prawny od 1 stycznia 2017 r. - projekt

Proponowane nowe przepisy mają zmodyfikować dotychczasowe rozwiązania dotyczące odpowiedzialności solidarnej oraz kaucji gwarancyjnej,  aby zapewnić większą skuteczność tych instrumentów prawnych.

Projekt nowelizacji przewiduje wprowadzenie dodatkowego warunku (dokonanie przez nabywcę zapłaty za nabywane towary na rachunek bankowy sprzedawcy wskazany w zgłoszeniu identyfikacyjnym), który musi być spełniony, aby podatnik nabywający towary wymienione w załączniku nr 13 do ustawy był zwolniony z odpowiedzialności solidarnej.

Ponadto, w przypadku transakcji, których przedmiotem są paliwa (towary wymienione w poz. 10 i 11 załącznika nr 13 ustawy o VAT) przewiduje się również jako warunek uwolnienia się nabywcy od odpowiedzialności solidarnej posiadanie przez sprzedawcę, na dzień poprzedzający dokonanie dostawy, wymaganych w wykonywaniu takiej działalności koncesji.

Projekt zakłada, by od 2017 roku podatnicy nabywający towary wymienione w poz. 1-9 i 12-2 1 załącznika nr 13 do ustawy o VAT (a więc inne niż paliwa), mogli uwolnić się od ewentualnej odpowiedzialności solidarnej, jeżeli na dzień dokonania dostawy tych towarów łącznie zostaną spełnione następujące warunki:

a) podmiot dokonujący dostawy tych towarów, był wymieniony w wykazie, o którym mowa w art. 105c ust. 1 (przesłanka dotychczasowa),

b) wysokość kaucji gwarancyjnej, o której mowa w art. 105b ust. 1, odpowiadała co najmniej jednej piątej podatku należnego przypadającej na dostawy towarów dokonane w danym miesiącu na rzecz danego podatnika lub kaucja ta wynosiła co najmniej 3 mln zł (przesłanka dotychczasowa),

c) podatnik nabywający te towary dokonał w całości zapłaty za nie na rachunek sprzedawcy w banku mającym siedzibę na terytorium kraju lub jego rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, której jest on członkiem, wskazany w zgłoszeniu identyfikacyjnym (przesłanka nowa).

Natomiast odpowiedzialność solidarna nie będzie od 2017 roku stosowana w stosunku do podatników nabywających paliwa wymienione w poz. 10 i 11 załącznika nr 13 do ustawy o VAT, jeżeli łącznie były spełnione następujące warunki wymienione w dodawanym pkt 4 art. 105a ust. 3:

1) podmiot dokonujący dostawy tych towarów, był na dzień dokonania tej dostawy wymieniony w wykazie, o którym mowa w art. 105c ust. 1 (przesłanka dotychczasowa),

2) wysokość kaucji gwarancyjnej, o której mowa w art. 105b ust. 1, na dzień dokonania dostawy odpowiadała co najmniej jednej piątej podatku należnego przypadającej na dostawy towarów dokonane w danym miesiącu na rzecz danego podatnika lub kaucja ta wynosiła co najmniej 10 mln zł (przesłanka dotychczasowa).

3) podmiot dokonujący dostawy towarów wymienionych w poz. 10 i 11 załącznika nr 13 do ustawy posiadał na dzień poprzedzający dzień dokonania dostawy koncesje wymagane w wykonywaniu działalności gospodarczej w przypadku dostaw tych towarów (przesłanka nowa),

4) podatnik dokonał w całości zapłaty za paliwa na rachunek podmiotu, o którym mowa w art. 105a ust. 1 (sprzedawca), w banku mającym siedzibę na terytorium kraju lub jego rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, której jest członkiem, wskazany w zgłoszeniu identyfikacyjnym (przesłanka nowa).

Dodatkowo proponuje się wprowadzenie - jako przesłanki zwalniającej nabywcę paliw z odpowiedzialności solidarnej - wymogu posiadania przez sprzedawcę paliwa, na dzień poprzedzający dzień dokonania dostawy, koncesji wymaganej w wykonywaniu działalności gospodarczej w przypadku dostaw tych towarów.

Proponowane zmiany załącznika nr 13 do ustawy o VAT

W załączniku tym znajduje się katalog towarów, wobec których znajduje zastosowanie odpowiedzialność podatkowa nabywcy za zobowiązania podatkowe dostawcy oraz obowiązek stosowania jednomiesięcznych okresów rozliczeniowych.

Projekt zakłada wyłączenie od 2017 r. z załącznika nr 13 do ustawy o VAT poz. 14 - 15 oraz 17-18 w których wymienione są następujące towary:

1) srebro nieobrobione plastycznie lub w postaci półproduktu, lub w postaci proszku,

2) złoto nieobrobione plastycznie lub w postaci półproduktu, lub w postaci proszku - wyłącznie złoto o próbie mniejszej niż 325 tysięcznych,

3) srebro platerowane złotem, nieobrobione inaczej niż do stanu półproduktu,

4) złoto o próbie mniejszej niż 325 tysięcznych i srebro platerowane platyną, nieobrobione inaczej niż do stanu półproduktu

oraz modyfikację poz. 21 załącznika, w wyniku której odpowiedzialnością solidarną objęte będą wyłącznie części biżuterii i części pozostałych wyrobów jubilerskich z platyny, tj. niewykończone lub niekompletne wyroby jubilerskie i wyraźne części biżuterii, w tym pokrywane lub platerowane metalem szlachetnym (obecnie poz. 21 załącznika obejmuje wyłącznie części biżuterii i części pozostałych wyrobów jubilerskich ze złota o próbie mniejszej niż 325 tysięcznych, ze srebra i z platyny).

Jest to konsekwencja objęcia ww. towarów z kategorii złota i srebra mechanizmem odwrotnego obciążenia w VAT (reverse charge).

Ponadto od 2017 r. ma zostać rozszerzony zakres odpowiedzialności solidarnej nabywcy za zobowiązanie podatkowe dostawcy poprzez objęcie nią transakcji:

- dyskami twardymi (dyski HDD),

- pamięciami półprzewodnikowymi SSD (dyski SSD),

- folią typu stretch.