Kiedy powstaje obowiązek podatkowy w VAT przy usługach budowlanych?

Przepisy ustawy o podatku od towarów i usług nie definiują pojęcia „wykonania usług budowlanych i budowlano-montażowych”. Kwestie natomiast są regulowane przez prawo budowlane, gdzie jako jeden z elementów dokumentacji budowy występuje protokół odbioru częściowego i końcowego prac budowlanych.

Nie budzącą wątpliwości będzie sytuacja, gdy po zakończonych pracach protokół taki będzie sporządzony i zaakceptowany przez obie strony. Jak natomiast należy określić moment powstania obowiązku podatkowego, gdy kontrahent zlecający wykonanie prac nie zapłaci za usługę i odmawia potwierdzenia jej odbioru? Czy w takiej sytuacji bieg 30-dniowego terminu może być liczony od sporządzenia oświadczenia wykonawcy, że prace zostały zakończone?

Jak już wyżej wskazano, regulacje dotyczące momentu powstania obowiązku podatkowego przy usługach budowlanych lub budowlano-montażowych zostały określone w sposób odmienny niż generalna zasada zawarta w art. 19 ust. 1 ustawy o VAT. Kluczowy bowiem w powstaniu obowiązku podatkowego jest tu termin zapłaty, ale tylko wówczas gdy kontrahent dokona płatności za wykonaną usługę przed upływem 30 dni od dnia jej wykonania, gdyż 30 dnia obowiązek podatkowy powstaje pomimo niedokonania zapłaty.

Określenie momentu wykonania usługi powinno, przynajmniej w założeniu, nastąpić przez obydwie strony, tj. zlecającego i wykonującego prace budowlane bądź budowlano-montażowe.

Najprostszą metodą będzie po wykonaniu prac sporządzenie protokołu zdawczo-odbiorczego. Na dokumencie takim należałoby wskazać kto, gdzie, kiedy i jakie prace wykonał oraz wpisanie dnia, w którym zostały one potwierdzone i zaakceptowane przez zlecającego. Dodać przy tym można, iż sama nazwa takiego dokumentu ma tu znaczenie drugorzędne.

Problem się natomiast pojawi, gdy w ocenie dokonującego usług prace zostały wykonane, a ich odbiorca nie dokonuje za nie płatności oraz uchyla się od sporządzenia i podpisania protokołu zdawczo-odbiorczego.

Próbą wyjścia z kłopotu może być wystawienie faktury przez podatnika dokonującego robót oraz uzyskanie na niej adnotacji od zlecającego usługi co do przyjęcia robót. Jeśli taka adnotacja znajdzie się na fakturze problem określenia wykonania usługi, a w konsekwencji powstania obowiązku podatkowego, przestanie istnieć. Przedstawione rozwiązanie jest praktyczne, jednakże pod warunkiem, że zlecający usługę zamieści taką adnotację. Jest bowiem tak, że zgodnie z przepisami określającymi obowiązek udokumentowania fakturą robót budowlanych lub budowlano-montażowych obowiązek jej sporządzenia powstaje nie później niż z chwilą powstania obowiązku podatkowego, przy czym nie mogą one być wystawione wcześniej niż 30 dnia przed powstaniem obowiązku podatkowego.