Zwolnienie z VAT usług medycznych - eksperyment badawczy i leczniczy

1. Nieuprawnione jest twierdzenie, że badanie kliniczne nowego leku na oddziale chemioterapii Szpitala na pacjentach ze zdiagnozowaną chorobą nowotworową stanowi eksperyment badawczy, a nie leczniczy w rozumieniu art. 21 ustawy o zawodach lekarza. Wbrew poglądowi Organu nie można przyjąć, że badanie nowego leku nie ma wartości terapeutycznych, a jego celem jest przede wszystkim poszerzenie wiedzy medycznej, a zatem cel naukowy.

2. Należy przyznać, że badanie kliniczne produktu leczniczego, stanowiące, zdaniem Sądu, eksperyment leczniczy siłą rzeczy ma też cel badawczy. Nie do przyjęcia jest jednak teza, że produkt badany będzie ewentualnie wykorzystany w nieokreślonej przyszłości i hipotetycznej sytuacji, kiedy jest on aplikowany tu i teraz, pacjentom hospitalizowanym. Może co najwyżej nie być rozpowszechniony, gdy wynik badania będzie uzasadniał takie zaniechanie.

Powyższe stwierdzenia, to tezy wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z 22 grudnia 2011 r. (sygn. akt I SA/Ol 690/11).

Badania kliniczne leków

Sprawa dotyczyła spółki, która prowadzi działalność w zakresie współpracy z sektorem farmaceutycznym i na podstawie zawartych ze sponsorami i badaczami umów trójstronnych, uczestniczy w organizowanych przez nie badaniach klinicznych.

Na mocy takich umów szpital uzyskuje nieodpłatnie badane produkty lecznicze, komparatory oraz urządzenia stosowane do ich podawania. Osobami badanymi są pacjenci szpitala, którzy spełniają kryteria określone protokołem badania i jednocześnie wyrażą zgodę na udział w badaniu.

Osoby te w czasie eksperymentu przyjmują inne leki, niż w leczeniu standardowym, a wszystkie koszty związane z diagnozowaniem i leczeniem takiego pacjenta ponosi nie NFZ, lecz sponsor. Pacjenci objęci badaniami klinicznymi nie są w ogóle wykazywani w rozliczeniach z NFZ. W czasie trwania eksperymentu stosuje się wobec nich podobne lub wręcz takie same procedury diagnostyczne.

Zwolnienie z VAT usług medycznych – vademecum

W związku z powyższym, we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej spółka zadała pytanie: "Czy wynagrodzenie otrzymane przez szpital od sponsora prowadzącego badanie kliniczne jest zwolnione od VAT na podstawie art. 43 ust.1 pkt.18 ustawy o VAT, czy też podlega podatkowi wg stawki 23%?

Spółka uznała, że zwolnienie powinno znaleźć zastosowanie. Spółka podniosła również, że pacjenci, którzy otrzymują badane leki, zażywają je w celu poprawy stanu ich zdrowia, a nie wzięcia udziału w abstrakcyjnych badaniach naukowych-dla większości pacjentów objętych badaniami wzięciu udziału w konkretnym badaniu klinicznym to szansa na skorzystania z nowatorskiej terapii.

Nie bez znaczenia jest również fakt, że wynagrodzenie otrzymywane przez szpital pokrywa koszty utrzymania pacjenta w szpitalu (przeważająca ilość umów dotyczy pacjentów hospitalizowanych), koszty badań diagnostycznych, prowadzenia i przechowywania dokumentacji medycznej itp.

Spółka podkreśliła również, że pacjenci otrzymują identyczne lub bardzo podobne świadczenia zdrowotne w porównaniu do pacjentów leczonych standardowo co potwierdza tezę, że czynności szpitala wykonywane w ramach badań klinicznych podlegają zwolnieniu od podatku na podstawie art. 43 ust.1 pkt.18 ustawy o VAT.

Fiskus: nie ma możliwości zastosowania zwolnienia z VAT

Organ podatkowy uznał powyższe stanowisko za nieprawidłowe. Minister Finansów stwierdził, że niespełnione pozostały dwie przesłanki konieczne do zakwalifikowania usług, jako zwolnionych od VAT:

1. przedmiotowej, tj. świadczone usługi mają dotyczyć opieki medycznej w zakresie profilaktyki, zachowania, ratowania, przywracania i poprawiania zdrowia,

2. podmiotowej, tj. usługi te muszą być świadczone przez podmioty lecznicze ( do 30 czerwca 2011r. przez zakład opieki zdrowotnej).

Organ dokonał wykładni przepisów ustawy o VAT i przywołał linię orzeczniczą TSUE, zgodnie z którą usługi, których głównym celem nie jest ochrona, utrzymanie bądź przywrócenie zdrowia, lecz inny cel, nie korzystają ze zwolnienia. Organ jednocześnie wywiódł, że eksperyment badawczy (kliniczne badanie eksperymentalne) – to badanie naukowe, którego zasadniczym celem jest określenie skuteczności oraz bezpieczeństwa produktu leczniczego, wyrobu medycznego lub innej technologii medycznej (zabiegu, testu diagnostycznego). Jako takie nie powinno ono korzystać z przedmiotowego zwolnienia.