Strona główna » Księgowość » Poradniki » Rabaty w podatkach i rachunkowości

Rabaty w podatkach i rachunkowości

31 sierpnia 2005, 00:00

REKLAMA

Czym jest skonto? Co to jest rabat towarowy? Jak udokumentować udzielony rabat? Czy zawsze przy udzieleniu rabatu istnieje konieczność dokonania korekty VAT? Jak zaksięgować rabat udzielony na naprawy gwarancyjne?

SPIS TREŚCI

Zachęty dla kontrahentów

Sposoby przyciągnięcia klientów

W związku z tym, że obowiązujące przepisy nie zawierają definicji pojęć: rabat, opust, skonto, premia, należy w tym zakresie posiłkować się definicją określoną w Słowniku języka polskiego. Zgodnie z definicjami słownikowymi:

REKLAMA

• rabat – to zniżka, ustępstwo procentowe od ustalonych cen towaru, głównie na rzecz nabywców płacących gotówką, kupujących dużą ilość towaru jednorazowo lub w określonym czasie,

• skonto – to zniżka ceny towaru objętego sprzedażą kredytową albo ratalną, udzielona nabywcy płacącemu gotówką,

• opust – to zniżka ceny kupna, przyznawana nabywcy przez sprzedawcę (zwykle przy zakupach hurtowych),

• bonifikata – to zniżka od ustalonej ceny towaru, zwłaszcza jako forma odszkodowania za poniesioną stratę.

Praktyka gospodarcza wypracowana przez przedsiębiorców daje możliwości wyróżnienia kilku rodzajów udogodnień dla kontrahentów. Pierwszym z nich jest obniżenie ceny przed dokonaniem zakupu lub dopiero w momencie jego dokonywania. W takiej sytuacji sprzedawca sprzedaje towar już po obniżonej cenie. W przypadku tak udzielonego rabatu nie powstaje konieczność skorygowania wystawionej faktury, gdyż na pierwotnej fakturze ujęto już obniżone ceny.

Drugim sposobem jest udzielenie rabatu już po dokonaniu sprzedaży. I właśnie wówczas zachodzi konieczność wystawienia faktury korygującej oraz dokonanie odpowiednich zapisów w ewidencji.

Udzielanie premii pieniężnej to trzeci ze sposobów wynagradzania kupujących, nie jest to jednak rabat w ścisłym tego słowa znaczenia. Ponadto przedsiębiorcy stosują również system nagród towarowych, tzw. rabat towarowy, polegający na tym, że sprzedawca wydaje więcej towaru w stosunku do ilości zamówionej. Nadwyżka towarów nie jest objęta ceną i w zasadzie należy ją traktować jako nieodpłatne przekazanie towarów.

Biorąc pod uwagę powyższe, chcąc jak najpełniej przedstawić zagadnienie rabatów mające wpływ na wysokość podstawy opodatkowania i specyficzny sposób księgowania skupiono się w zasadzie na rabatach udzielonych po realizacji sprzedaży.

Opodatkowanie podatkiem od towarów i usług

Zgodnie z art. 29 ust. 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług generalną zasadą jest, że podstawą opodatkowania jest obrót, czyli kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Kwota należna obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy.

Jak wiemy, obrót zmniejsza się o:

– kwoty udokumentowanych, prawnie dopuszczalnych i obowiązkowych rabatów (bonifikat, opustów, uznanych reklamacji i skont),

– wartość zwróconych towarów,

– wartość zwróconych kwot nienależnych w rozumieniu przepisów o cenach,

– wartość zwróconych kwot dotacji, subwencji i innych dopłat o podobnym charakterze,

– wartość kwot wynikających z dokonanych korekt faktur.

Z punktu widzenia przepisów ustawy o podatku od towarów i usług, a w szczególności regulacji odnoszących się do podstawy opodatkowania, można wyróżnić dwa rodzaje rabatów:

• przyznane przed ustaleniem ceny i dokonaniem dostawy,

• przyznane po dostawie.

Na wysokość podstawy opodatkowania VAT nie mają wpływu rabaty udzielone przed ustaleniem ceny, gdyż kwotą należną z tytułu sprzedaży jest kwota żądana od nabywcy, a więc pomniejszona już o przyznany rabat. Takiego rabatu nie ma również potrzeby wykazywać na fakturze.

Rabaty udzielone po sprzedaży i wystawieniu faktury wpływają na wysokość podstawy opodatkowania VAT.

Udokumentowanie udzielanych rabatów

Należy pamiętać jednak, że aby taki rabat obniżył podstawę opodatkowania, powinien być udokumentowany i prawnie dopuszczalny. Udokumentowanie oznacza w zasadzie potwierdzenie udzielenia rabatu, czego można dokonać np. za pomocą aneksu do umowy zawartej z kontrahentem i następnie korektą faktury. Prawnie dopuszczalne zaś są te rabaty, które nie są zabronione. Oznacza to, że wysokość rabatów nie jest nigdzie określona i zależy od sprzedającego. Jednakże za wysoki rabat, a tym bardziej 100-proc., może zostać potraktowany przez organ podatkowy jako darowizna towarów czy też świadczenie usługi bez pobrania należności. Obie te czynności podlegają opodatkowaniu podatkiem VAT.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami rabaty pomniejszają obrót niezależnie od czasu, w którym zostały udzielone.

Rabat towarowy

Inaczej jednak będziemy rozpatrywać udzielanie rabatów towarowych. Biorąc pod uwagę przepisy ustawy o podatku od towarów i usług, rabatów towarowych nie można uznać za rabaty w świetle art. 29 ust. 4 ustawy. Związane jest to z tym, że rabat towarowy nie zmniejsza podstawy opodatkowania, a jego udzielenie stanowi czynność podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT. Kontrahent dostaje jedynie nieodpłatnie dodatkową określoną ilość towarów, co stanowi już odrębną czynność w podatku VAT.

Konsekwencją udzielenia rabatu jest konieczność dokonania korekty rozliczenia podatku, a w szczególności pomniejszenie kwoty podatku należnego. Konieczne jest również w tym wypadku wystawienie faktury korygującej, na podstawie której dopiero sprzedawca pomniejszy obrót, a nabywca pomniejszy podatek naliczony.

Obowiązek ten wynika z § 16 rozporządzenia Ministra Finansów z 25 maja 2005 r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, zaliczkowego zwrotu podatku, zasad wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług (Dz.U. Nr 95, poz. 798). Jednakże należy pamiętać o tym, że sprzedawca powinien posiadać potwierdzenie odbioru faktury korygującej wystawionej w związku z udzieleniem rabatu. Dopiero posiadając takie potwierdzenie można dokonać obniżenia podatku należnego w rozliczeniu za miesiąc, w którym otrzymano to potwierdzenie. Nabywca zaś, który w związku z rabatem otrzymał fakturę korygującą, ma obowiązek pomniejszyć podatek naliczony w rozliczeniu za miesiąc, w którym tę fakturę otrzymał.

Rabat w świetle podatku dochodowego

Zarówno ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, jak i ustawa z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych uznają za przychód z działalności gospodarczej przychody należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont.

Rabat towarowy, tak jak i w przypadku VAT, nie rodzi prawa do obniżenia przychodu.

W rozliczeniach w zakresie podatku dochodowego podmiot otrzymujący rabat powinien pomniejszyć swoje koszty uzyskania przychodu o wartość otrzymanego rabatu. Jednakże pomniejsza on koszty uzyskania przychodu okresu, w którym został przyznany.

W przypadku zaś premii pieniężnej wypłata premii jest kosztem uzyskania przychodu sprzedawcy. Jest to koszt uzyskania przychodu okresu, w którym prawo do premii powstało. Dla odbiorcy zaś premia pieniężna jest przychodem podlegającym opodatkowaniu.

Ewidencja księgowa

Poniżej przedstawiono ewidencjonowanie rabatów, które powodują powstanie obowiązku podatkowego, a zatem dotyczące zakupów uprzednio udokumentowanych fakturami VAT, czyli te, które powodują zmniejszenie obrotu wyrażonego w cenie sprzedaży netto.

Rabaty udzielane przed powstaniem obowiązku podatkowego w zakresie VAT nie powodują obniżenia obrotu stanowiącego podstawę opodatkowania, a jedynie określają wartość towaru przed wydaniem towaru lub wykonaniem usługi i powodują, że faktura zostaje wystawiona po obniżonej cenie, uwzględniającej już udzielony rabat.

Biorąc pod uwagę przepisy ustawy o rachunkowości, zakupy (rozrachunki) pomniejszone o rabaty (bonifikaty, opusty) ujmuje się w księgach rachunkowych z uwzględnieniem art. 28 ust. 2, czyli w cenie nabycia.

Podstawą zapisów korygujących w księgach rachunkowych, zarówno sprzedawcy udzielającego rabatu, jak i nabywcy otrzymującego rabat, jest zaś faktura korygująca.

Poniżej przedstawiono przykładowe księgowania sytuacji w zależności od rodzaju i sposobu udzielonego rabatu.

Rabat od wcześniej zrealizowanych dostaw

W przypadku gdy rabat został udzielony od wartości wcześniej zrealizowanych dostaw towarów lub usług, udokumentowanych fakturami VAT i nie jest przeznaczony na pokrycie kosztów napraw z tytułu udzielonej gwarancji lub rękojmi, księgowanie operacji będzie następujące:

A. W księgach rachunkowych sprzedawcy udzielającego rabatu:

1. Dane wynikające z faktury korygującej potwierdzającej udzielenie rabatu (której odbiór został potwierdzony przez nabywcę):

Wn konto „Sprzedaż towarów” (korekta przychodu ze sprzedaży według cen sprzedaży netto) oraz Wn konto „Rozrachunki z urzędem skarbowym z tytułu VAT należnego” (VAT należny według obowiązujących stawek opodatkowania) / Ma konto „Rozrachunki z odbiorcami” (razem kwota zmniejszająca należność od nabywcy),

2. Udzielenie rabatów, jako opustów z cen wcześniej zafakturowanej sprzedaży towarów, nie powoduje korekty kosztów w postaci wartości sprzedanych towarów objętych fakturami VAT, których korekta dotyczy, bowiem w wyniku udzielonego rabatu następuje jedynie zmniejszenie przychodu ze sprzedaży (księgowane w sposób podany w pkt 1).

B. W księgach rachunkowych nabywcy otrzymującego rabat:

1. Dane wynikające z faktury korygującej potwierdzającej udzielenie rabatu (uwzględnia się w rozliczeniu za miesiąc, w którym tę fakturę otrzymano):

Wn konto „Rozrachunki z dostawcami” (razem korekta zmniejszająca zobowiązanie obciążająca sprzedawcę) / Ma konto „Rozliczenie zakupu” (wartość zakupionych towarów lub usług w cenach zakupu) oraz Ma konto „VAT naliczony i jego rozliczenie” (VAT naliczony według obowiązujących stawek opodatkowania),

2. Rozliczenie udzielonego rabatu:

a) w razie gdy udzielony rabat dotyczy towarów już sprzedanych dalej (kwota równa wielkości z punktu 1):

Wn konto „Rozliczenie zakupu” / Ma konto „Wartość sprzedanych towarów w cenach zakupu (nabycia)”,

b) w razie gdy udzielony rabat dotyczy towarów znajdujących się jeszcze w zapasie, można go zarachować jako obniżkę cen towarów, zmniejszając ich wartość na koncie „Towary” lub jako odchylenia kredytowe od cen ewidencyjnych towarów z tytułu marży (Ma konto „Odchylenia od cen ewidencyjnych towarów”), zapisem:

Wn konto „Rozliczenie zakupu” / Ma konto „Towary” (albo konto „Odchylenia od cen ewidencyjnych towarów”, które po sprzedaży towarów zostaną zarachowane: Wn konto „Odchylenia od cen ewidencyjnych towarów” / Ma konto „Wartość sprzedanych towarów w cenach zakupu”).

Rabat udzielony na naprawy gwarancyjne

W przypadku gdy rabat został udzielony z przeznaczeniem na pokrycie napraw gwarancyjnych w związku z przyjęciem przez nabywcę obowiązków gwaranta, kwota udzielonego rabatu w księgach rachunkowych sprzedawcy, który udzielił rabatu, zmniejsza przychody ze sprzedaży (w cenach sprzedaży netto) i VAT należny oraz drugostronnie księguje się ją na uznanie nabywcy, któremu udzielono rabatu. W księgach rachunkowych nabywcy udzielony rabat obciąża sprzedawcę (dostawcę) i zarazem stanowi rezerwę na pokrycie kosztów napraw gwarancyjnych. Poszczególne operacje w tym przypadku księguje się następująco:

A. W księgach rachunkowych sprzedawcy udzielającego rabatu mogą wystąpić dwie sytuacje, gdy rabat został udzielony:

– w momencie sprzedaży towarów i w związku z tym został wykazany w fakturze VAT,

– po uprzednim wystawieniu faktury VAT i w związku z tym jest udokumentowany fakturą korygującą.

W pierwszym przypadku, gdy rabat został udzielony na fakturze w momencie sprzedaży towarów, kwota tego rabatu zmniejsza wartość sprzedaży (w cenach sprzedaży netto). W związku z tym wielkość tego rabatu wykazuje się w fakturze, zmniejszając o jego wielkość podstawę opodatkowania, tzn. w sposób następujący:

1) wartość towaru (usługi) w cenie sprzedaży netto,

2) kwota udzielonego rabatu zmniejszająca obrót (cenę sprzedaży netto z pkt 1),

3) podstawa opodatkowania (pkt 1 minus pkt 2),

4) VAT od kwoty z pkt 3 (według obowiązujących stawek opodatkowania),

5) razem należność od nabywcy (pkt 3 plus pkt 4).

Oznacza to, że podstawą zapisów w księgach rachunkowych sprzedawcy jest wystawiona faktura VAT. Udzielony rabat z punktu 2 obciąża sprzedawcę, z tym że w jego księgach rachunkowych podlega zarachowaniu na zmniejszenie przychodu ze sprzedaży. W praktyce spośród danych wykazanych w wystawionej w ten sposób fakturze VAT, księguje się z reguły pkt 3,4 i 5 – w analogiczny sposób jak każdą inną fakturę VAT, a mianowicie:

1) wielkość z pkt 3 faktury jako podstawę opodatkowania i ustaloną po zmniejszeniu o kwotę udzielonego na fakturze rabatu, wyrażającą sprzedaż towarów w cenach sprzedaży netto: Ma konto „Sprzedaż towarów”,

2) VAT należny od wartości z pkt 3: Ma konto „Rozrachunki z urzędem skarbowym z tytułu VAT należnego”,

3) razem należność od nabywcy (pkt 1 + 2): Wn konto „Rozrachunki z odbiorcami”.

Udzielony rabat, jako opust z ceny, nie spowoduje korekty wartości sprzedanych towarów w cenach zakupu (nabycia), a jedynie wpłynie na zmniejszenie przychodów ze sprzedaży i VAT należnego, które aczkolwiek są udokumentowane fakturą VAT, nie są jednak – dla uproszczenia zapisów – księgowane.

Jednostka może księgować operację udzielania rabatu w ten sposób, że wprowadza do ksiąg rachunkowych sprzedaż towarów w cenach sprzedaży netto niepomniejszonych o kwotę udzielonego rabatu (Ma konto „Sprzedaż towarów”), a następnie zmniejsza wielkość tej sprzedaży o udzielony rabat (Wn konto „Sprzedaż towarów”), natomiast VAT należny i należność od nabywcy ustala jak w pierwszym przypadku, tj. od wartości przychodów w cenach sprzedaży netto, pomniejszonych o udzielony rabat.

W drugim przypadku, gdy rabat został udzielony po uprzednim wystawieniu faktury VAT, potwierdzającej sprzedaż towarów, udzielenie tego rabatu podlega udokumentowaniu fakturą korygującą. Dane wynikające z tej faktury księguje się według zasad ogólnych, a mianowicie:

1) korektę przychodu ze sprzedaży o wielkość udzielonego rabatu zalicza się na zmniejszenie uprzednio zarachowanej – na podstawie faktur VAT – sprzedaży towarów: Wn konto „Sprzedaż towarów”,

2) korekta VAT należnego: Wn konto „Rozrachunki z urzędem skarbowym z tytułu VAT należnego”,

3) razem zmniejszenie należności (pkt 1 + 2): Ma konto „Rozrachunki z odbiorcami”.

B. W księgach rachunkowych jednostki otrzymującej rabat

Bez względu na to, czy udzielono go przez zmniejszenie wartości zakupionych towarów w fakturze VAT, czy też potwierdzono wystawioną przez sprzedawcę w tym celu fakturą korygującą, ujmuje się go jako rezerwę na pokrycie kosztów gwarancyjnych księgując:

1. Rabat otrzymany w fakturze VAT obejmującej zakup towarów objętych gwarancją:

a) wartość zobowiązania wynikającego z faktury VAT z tytułu zakupu towarów:

Wn konto „Rozliczenie zakupu”/ Ma konto „Rozrachunki z dostawcami”,

b) kwota otrzymanego rabatu:

Wn konto „Rozliczenie zakupu” (lub bezpośrednio – obciążenie dostawcy konto „Rozrachunki z dostawcami”) / Ma konto „Rezerwy” (w analityce: Rezerwa na pokrycie kosztów napraw gwarancyjnych),

c) zarachowanie VAT naliczonego wykazanego w fakturze VAT:

Wn konto „VAT naliczony i jego rozliczenie” / Ma konto „Rozliczenie zakupu”,

d) przyjęcie towarów (bez potrącenia rabatu):

Wn konto „Towary” / Ma konto „Rozliczenie zakupu”,

e) obciążenie dostawcy kwotą otrzymanego rabatu – w kwocie równej wielkości z pkt 1b (jeżeli księgowanie następuje za pośrednictwem konta „Rozliczenie zakupu”, a nie konta „Rozrachunki z dostawcami”):

Wn konto „Rozrachunki z dostawcami” / Ma konto „Rozliczenie zakupu”.

2. Rabat otrzymany w wielkości potwierdzonej fakturą korygującą:

a) kwota otrzymanego rabatu:

Ma konto „Rezerwy” (w analityce: Rezerwa na pokrycie kosztów napraw gwarancyjnych),

b) VAT naliczony od kwoty rabatu z pkt 2a, zmniejszający VAT zarachowany do odliczenia z faktury VAT potwierdzającej zakup towarów, których rabat dotyczy:

Ma konto „VAT naliczony i jego rozliczenie”,

c) razem kwota korygująca zobowiązania wobec dostawcy, wynikającego z faktury VAT potwierdzającej zakup towarów, których rabat dotyczy:

Wn konto „Rozrachunki z dostawcami”.

Dane wynikające z faktury korygującej można zaksięgować następującymi zapisami:

a) kwota brutto określająca korektę zobowiązania wobec dostawcy (obciążająca sprzedawcę):

Wn konto „Rozrachunki z dostawcami” / Ma konto „Rozliczenie zakupu”,

b) korekta VAT naliczonego w fakturze VAT:

Wn konto „Rozliczenie zakupu” / Ma konto „VAT naliczony i jego rozliczenie,

c) kwota otrzymanego rabatu:

Wn konto „Rozliczenie zakupu” / Ma konto „Rezerwy” (w analityce: Rezerwa na pokrycie kosztów napraw gwarancyjnych).

3. Wykorzystanie rabatu (rezerwy) na naprawy gwarancyjne – przy założeniu, że naprawy dokonała jednostka obca:

a) łączna kwota zobowiązania wobec jednostki, która wykonała naprawę, wynikającą z wystawionej przez nią faktury VAT:

Wn konto „Rozliczenie zakupu” / Ma konto „Rozrachunki z dostawcami”,

b) zarachowanie VAT naliczonego:

Wn konto „VAT naliczony i jego rozliczenie” / Ma konto „Rozliczenie zakupu”,

c) wykorzystanie rabatu w wielkości kosztów poniesionych za usługi obce związane z naprawą (pkt 3a minus pkt 3b):

Wn konto „Rezerwy” (w analityce: Rezerwa na pokrycie kosztów napraw gwarancyjnych) / Ma konto „Rozliczenie zakupu”.

Podstawa prawna:

• ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694 z późn.zm.),

• ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. Nr 54, poz. 535 z późn.zm.),

• rozporządzenie Ministra Finansów z 25 maja 2005 r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, zaliczkowego zwrotu podatku, zasad wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług (Dz.U. Nr 95, poz. 798),

• ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn.zm.),

• ustawa z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 z późn.zm.).

Masz wątpliwości, napisz: prawo.autorzy@infor.pl

Publikacja: Prawo Przedsiębiorcy 34/2005 z dnia 22.08.2005

Zapisz się na newsletter

Chcesz uniknąć błędów? Być na czasie z najnowszymi zmianami w podatkach? Zapisz się na nasz newsletter i otrzymuj rzetelne informacje prosto na swoją skrzynkę.