Jak zaoszczędzić na amortyzacji

 

 

 

Amortyzacja pełniąca funkcję kosztową to wyrażona w pieniądzu, rozłożona w czasie wartość zużycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych. Zmiany, jakie na przestrzeni ostatnich lat nastąpiły w ustawie o rachunkowości, spowodowały m.in. powstanie znacznych różnic w sposobie ustalania odpisów amortyzacyjnych dla celów rachunkowości i podatków. Ustawa o rachunkowości mówi, że odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych od środka trwałego dokonuje się drogą systematycznego, planowego rozłożenia jego wartości początkowej na ustalony okres amortyzacji. Ustawa w zakresie metod amortyzacji nie odwołuje się do przepisów podatkowych, wybór pozostawia w gestii jednostki. Określenie metody amortyzacji, jaka zostanie zastosowana dla celów bilansowych, powinna zostać określona w zasadach rachunkowości przyjętych przez jednostkę. Ustawy podatkowe zarówno w podatku dochodowym od osób prawnych, jak i od osób fizycznych mają w tym zakresie ściśle określone zasady.

Zastosowanie odmiennych zasad amortyzacji dla celów bilansowych i podatkowych powoduje różnice w obciążeniu kosztów bilansowych i podatkowych. Prawidłowe ustalenie wartości kosztów uzyskania przychodów (podatkowych) wymaga prowadzenia dodatkowej ewidencji w celu prawidłowego określenia wysokości kosztów. Różnice między prawem bilansowym i podatkowym w zakresie amortyzacji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych ujawniają się również w momencie rozpoczęcia naliczania odpisów amortyzacyjnych. Zgodnie z art. 32 ust. 1 ustawy o rachunkowości, rozpoczęcie amortyzacji następuje nie wcześniej niż po przyjęciu środka trwałego do używania, natomiast ustawy podatkowe określają ten moment bardzo precyzyjnie – począwszy od pierwszego miesiąca następującego po miesiącu, w którym ten środek lub wartość wprowadzono do ewidencji (wykazu). Stosując odmienne zasady amortyzacji dla celów bilansowych i podatkowych, możemy spowodować, że dla tego samego środka trwałego okres amortyzacji będzie się różnił o miesiąc.

 

Ustawa o rachunkowości w przeciwieństwie do ustaw podatkowych nie określa stawek amortyzacyjnych, mówi jedynie, że przy ustalaniu okresu amortyzacji i rocznej stawki amortyzacyjnej uwzględnia się okres ekonomicznej użyteczności środka trwałego, na określenie którego wpływają w szczególności:

• liczba zmian, na których pracuje środek trwały,  

• tempo postępu techniczno-ekonomicznego,  

• wydajność środka trwałego mierzona liczbą godzin jego pracy lub liczbą wytworzonych produktów albo innym właściwym miernikiem,  

• prawne lub inne ograniczenia czasu używania środka trwałego,  

• przewidywana przy likwidacji cena sprzedaży netto istotnej pozostałości środka trwałego.  

Uregulowania przepisów podatkowych ściśle określają metody amortyzacji, dopuszczają dwie metody: liniową i degresywną. Odpisów amortyzacyjnych dokonuje się w równych ratach co miesiąc albo w równych ratach co kwartał, albo jednorazowo na koniec roku podatkowego. Suma odpisów amortyzacyjnych od środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych dokonanych w pierwszym roku podatkowym, w którym środki te zostały wprowadzone do ewidencji, nie może przekroczyć wartości tych odpisów przypadających za okres od wprowadzenia ich do ewidencji (wykazu) do końca tego roku podatkowego. Brak szczegółowych uregulowań w prawie bilansowym dotyczących amortyzacji pozwala na zastosowanie również tutaj zasad określonych w prawie podatkowym. Pozwala to na uproszczenie prowadzonej ewidencji – ograniczenie do jednej, wspólnej dla celów bilansowych i podatkowych. Przemyślana, właściwie zastosowana metoda amortyzacji pozwala jednostce na kształtowanie wysokości kosztów uzyskania przychodów (kosztów podatkowych), a co za tym idzie – wysokości zobowiązań podatkowych. Większość jednostek dąży do jak najszybszego skrócenia okresu amortyzacji, są to zachowania racjonalne, aczkolwiek nie zawsze korzystne dla danej jednostki.

 

Najprostsza do zastosowania w praktyce jest liniowa metoda amortyzacji. Stawki amortyzacyjne określone są w Wykazie rocznych stawek amortyzacyjnych, stanowiącym załącznik do ustaw podatkowych. Miesięczny odpis oblicza się według wzoru:

 

Od 5 września 2002 r. ustawodawca przewidział jeszcze jedną możliwość dokonywania odpisów amortyzacyjnych. Preferencyjna metoda dotyczy jedynie fabrycznie nowych środków trwałych, zaliczonych do grup 3–6 (KŚT) w pierwszym roku podatkowym, w którym środki te zostały wprowadzone do ewidencji, w wysokości 30% tej wartości. Odpisu można dokonywać jednorazowo, nie wcześniej niż w miesiącu, w którym środki trwałe zostały wprowadzone do ewidencji, lub na zasadach ogólnych, tzn. w równych ratach co miesiąc, co kwartał lub jednorazowo na koniec roku. W następnym roku podatkowym podatnicy dokonują odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej metodą liniową lub degresywną.

Metoda ta pozwala na znaczne obniżenie podatku dochodowego w roku zakupu środka trwałego, nawet jeżeli został on przekazany do użytkowania 30 grudnia. Planując przekazanie do użytkowania 30 listopada, w miesiącu, gdy płaci się podwójną zaliczkę, możemy zaplanować obniżenie zaliczki podatku dochodowego za ten miesiąc.

Grupy 3–6 Klasyfikacji Środków Trwałych obejmują:

• 3 – Kotły i maszyny energetyczne,

• 4 – Maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego zastosowania,

• 5 – Specjalistyczne maszyny, urządzenia i aparaty,

• 6 – Urządzenia techniczne.

Innym sposobem szybszego zaliczenia do kosztów uzyskania przychodu odpisów amortyzacyjnych, szczególnie w początkowym okresie użytkowania środka trwałego, jest zastosowanie degresywnej metody amortyzacji.

Odpisów amortyzacyjnych można dokonywać od wartości początkowej maszyn i urządzeń zaliczonych do grupy 3–6 i 8 Klasyfikacji oraz środków transportu, z wyjątkiem samochodów osobowych, w pierwszym podatkowym roku ich używania przy zastosowaniu stawek podanych w Wykazie stawek amortyzacyjnych podwyższonych o współczynnik nie wyższy niż 2,0, a w następnych latach podatkowych – od ich wartości początkowej pomniejszonej o dotychczasowe odpisy amortyzacyjne, ustalonej na początek kolejnych lat ich używania. Począwszy od roku podatkowego, w którym tak określona roczna kwota amortyzacji miałaby być niższa od rocznej kwoty amortyzacji obliczonej przy zastosowaniu metody liniowej, podatnicy dokonują dalszych odpisów amortyzacyjnych metodą liniową.

Dodatkowo jeżeli jednostka położona jest na terenie gminy o szczególnym zagrożeniu wysokim bezrobociem strukturalnym albo w gminie zagrożonej recesją i degradacją społeczną, których wykaz na podstawie odrębnych przepisów ustala Rada Ministrów – stawki podane w Wykazie stawek amortyzacyjnych można podwyższyć przy zastosowaniu współczynników nie wyższych niż 3,0, dokonując obliczenia odpisów amortyzacyjnych metodą degresywną.

Należy jednak pamiętać, że jeżeli w trakcie roku podatkowego:

• gmina zostanie wyłączona z wykazu gmin o szczególnym zagrożeniu wysokim bezrobociem strukturalnym albo gmin zagrożonych recesją i degradacją społeczną lub 

• jednostka przestanie mieć siedzibę na terenie gminy,

– może stosować do końca tego roku podwyższone stawki amortyzacyjne.  

Omówione do tej pory metody amortyzacji dotyczyły głównie nowych środków trwałych. Inne szczegółowe uregulowania przewidują przepisy podatkowe dla amortyzacji używanych lub ulepszonych środków trwałych. Jednostki mogą indywidualnie ustalić stawki amortyzacyjne dla używanych lub ulepszonych środków trwałych, po raz pierwszy wprowadzonych do ewidencji, z tym że okres amortyzacji nie może być krótszy niż:

• dla środków trwałych zaliczonych do grupy 3–6 i 8 Klasyfikacji:  

– 24 miesiące – gdy ich wartość początkowa nie przekracza 25 000 zł,  

– 36 miesięcy – gdy ich wartość początkowa jest wyższa od 25 000 zł i nie przekracza 50 000 zł,  

– 60 miesięcy – w pozostałych przypadkach,  

• dla środków transportu, w tym samochodów osobowych – 30 miesięcy,  

• dla budynków (lokali) i budowli – 10 lat, z wyjątkiem budynków wymienionych w rodzajach 103 i 109, trwale związanych z gruntem, kiosków towarowych o kubaturze poniżej 500 m³, domków kempingowych oraz budynków zastępczych, dla których okres ten nie może być krótszy niż 36 miesięcy.

Środki trwałe, zaliczane do grupy 3–6 i 8 Klasyfikacji oraz środki transportu, uznaje się za:

 

Warto omówić jeszcze jeden sposób zaliczania zakupu środków trwałych do kosztów uzyskania przychodu. Dotyczy on przypadku, gdy zakup lub wytworzenie we własnym zakresie składnika majątku o wartości przekraczającej 3500 zł zaliczono bezpośrednio do kosztów uzyskania przychodu, a następnie przed upływem roku od dnia nabycia lub wytworzenia – do środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych. Jeżeli jednostka nabyła lub wytworzyła we własnym zakresie składniki majątku (budowle, budynki oraz lokale będące odrębną własnością, maszyny, urządzenia i środki transportu, inne przedmioty) o wartości początkowej przekraczającej 3500 zł i ze względu na przewidywany przez nią okres używania równy lub krótszy niż rok nie zaliczyła ich do środków trwałych albo wartości niematerialnych i prawnych, a faktyczny okres ich używania przekroczy rok – jest obowiązana, w pierwszym miesiącu następującym po miesiącu, w którym ten rok upłynął:

• zaliczyć te składniki do środków trwałych albo wartości niematerialnych i prawnych, przyjmując je do ewidencji w cenie nabycia albo koszcie wytworzenia,  

• zmniejszyć koszty uzyskania przychodów o różnicę między ceną nabycia lub kosztem wytworzenia a kwotą odpisów amortyzacyjnych, przypadającą na okres ich dotychczasowego używania, obliczonych dla środków trwałych przy zastosowaniu stawek amortyzacyjnych określonych w Wykazie rocznych stawek amortyzacyjnych, a dla wartości niematerialnych i prawnych – przy zastosowaniu zasad określonych w ustawie,  

• stosować stawki amortyzacji, metodą liniową, w całym okresie dokonywania odpisów amortyzacyjnych,  

• wpłacić, do 20 dnia tego miesiąca, do urzędu skarbowego kwotę odsetek naliczonych od dnia zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wydatków na nabycie lub wytworzenie we własnym zakresie składników majątku do dnia, w którym okres ich używania przekroczył rok, i naliczoną kwotę odsetek wykazać w składanych deklaracjach PIT-5 lub CIT-2. Odsetki obliczone od różnicy między ceną nabycia lub kosztem wytworzenia a kwotą odpisów amortyzacyjnych przypadającą na okres ich dotychczasowego używania wynoszą 0,1% za każdy dzień.