REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Ewidencja i wycena produkcji w księgach rachunkowych (część I) – definicje i podstawowe zasady

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Kancelaria finansowo-rachunkowa Monika Zwolańska
Rachunkowość spółek i organizacji pozarządowych
Monika Zwolańska
Biegły rewident, dyplomowany księgowy
Ewidencja i wycena produkcji w księgach rachunkowych (część I) – definicje i podstawowe zasady
Ewidencja i wycena produkcji w księgach rachunkowych (część I) – definicje i podstawowe zasady

REKLAMA

REKLAMA

Wycena produkcji i ewidencja w księgach rachunkowych operacji związanych z procesem produkcji są jednymi z najbardziej kłopotliwych zadań dla podmiotów prowadzących księgi rachunkowe (jednostek). Ponieważ temat jest dosyć obszerny i niełatwy będę chciała przedstawić go w kilku częściach, kierując się – w miarę możliwości - zasadą „od ogółu do szczegółu”. Jest to pierwszy mój artykuł ekspercki na portalu infor.pl. Postanowiłam dołączyć do grona ekspertów w zakresie rachunkowości ponieważ chciałabym poruszać tematy, które – z punktu widzenia mojego doświadczenia zawodowego – sprawiają jednostkom najwięcej problemów.

Pojęcie produkcji

Omawiane zagadnienie dotyczy dwóch pozycji bilansowych ujmowanych po stronie aktywów jako zapasy:
- półprodukty i produkty w toku (wiersz B.I.2).
- produkty gotowe (wiersz B.I.3).


Półprodukty są to wytworzone przez jednostkę wyroby, które przeszły określone, technologicznie zamknięte fazy produkcji, przeznaczone głównie do montażu lub przerobu w dalszych fazach wytwarzania produktu gotowego w danym zakładzie produkcyjnym, jako elementy składowe tego produktu.

Półprodukty służą jednostce do:
- dalszej produkcji, jednocześnie zaś stanowią lub mogą stanowić przedmiot sprzedaży,
- wyłącznie do dalszej produkcji, ale różnych, odrębnie kalkulowanych wyrobów gotowych.

REKLAMA

Autopromocja

Produkty w toku (produkcja w toku) są to produkty rozpoczęte, niezakończone pod względem technologicznym, znajdujące się nadal w toku produkcji, wymagające dalszej obróbki.

Produkty gotowe to wytworzone przez jednostkę produkty niepodlegające dalszej obróbce, przeznaczone do sprzedaży odbiorcom zewnętrznym.

Należy przy tym zaznaczyć, że pojęcie produktu obejmuje zarówno produkowane przez jednostkę wyroby jak i wykonywane usługi. Często popełnianym błędem jest przekonanie, że jednostki zajmującej się świadczeniem usług nie dotyczą w/w pozycje bilansowe. Nie jest to prawda, ale temat działalności usługowej w tym momencie pomijam.

Polecamy: Monitor Księgowego – prenumerata

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Wycena produkcji

Podstawowe zasady wyceny poszczególnych składników bilansu zawiera art. 28 ustawy z dnia 29 września 1994 roku o rachunkowości (tekst jednolity Dz. U. z 2019 roku, poz. 351 z późn.zm.) (dalej w skrócie: uor). Zgodnie z ust. 1 pkt 6 tego artykułu rzeczowe składniki aktywów obrotowych (tzn. materiały, produkty i towary) wycenia się według cen nabycia lub kosztów wytworzenia nie wyższych od cen ich sprzedaży netto na dzień bilansowy. Przy czym pojęcie ceny nabycia odnosi się wyłącznie do materiałów i towarów, natomiast produkty wyceniane są według kosztów wytworzenia. Z kolei ograniczenie wyceny do wartości nieprzekraczającej ceny sprzedaży netto odnosi się zarówno do materiałów, towarów jak i produktów.

Idąc dalej w kierunku wyłącznie produktów, art. 28 ust. 3 uor uszczegóławia pojęcie kosztu wytworzenia. Mianowice:

Koszt wytworzenia produktu obejmuje koszty pozostające w bezpośrednim związku z danym produktem (koszty bezpośrednie) oraz uzasadnioną część kosztów pośrednio związanych z wytworzeniem tego produktu (koszty pośrednie).

Koszty bezpośrednie obejmują  - zgodnie z uor - wartość zużytych materiałów bezpośrednich, koszty pozyskania i przetworzenia związane bezpośrednio z produkcją i inne koszty poniesione w związku z doprowadzeniem produktu do postaci i miejsca, w jakich się znajduje w dniu wyceny.

A mówiąc prościej – koszty bezpośrednie powstają na wydziałach produkcyjnych i są to przede wszystkim koszty:

- zużytych materiałów bezpośrednich (surowców, półfabrykatów, opakowań podstawowych, np. butelek, puszek i innych materiałów),
- wynagrodzeń pracowników bezpośrednio produkcyjnych (łącznie z narzutami, tj. składkami ZUS oraz świadczeniami socjalnymi).

Niekiedy do kosztów bezpośrednich zalicza się również:

- wartość zużycia narzędzi specjalnych niezbędnych do wytworzenia określonych produktów,
- usługi obce związane z wytworzeniem określonych produktów (obróbka obca),
- wartość zużycia energii na cele technologiczne, w przypadku możliwości bezpośredniego jej przyporządkowania do wytwarzanych produktów,
- koszty prac rozwojowych czy przygotowania nowej produkcji.

Koszty bezpośrednie produkcji księgujemy na konto 50 – Koszty działalności podstawowej – produkcyjnej.

Koszty pośrednie (wydziałowe, ogólne) również powstają na wydziałach produkcyjnych, jednak ich związek z wytwarzanymi produktami nie jest możliwy do ustalenia w sposób bezpośredni. Są to przede wszystkim koszty związane z:

- utrzymaniem ruchu maszyn i urządzeń (przeglądy, serwis, konserwacja, naprawy, energia itp.),
- transportem wewnątrzzakładowym,
- administracją wydziału (wynagrodzenia wraz z pochodnymi pracowników pośrednio produkcyjnych, np. kierownika produkcji),
- amortyzacją środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych wykorzystywanych w procesie produkcji,
- ogrzewaniem, oświetleniem, utrzymaniem czystości itp.

Koszty pośrednie produkcji księgujemy na konto 52 – Koszty wydziałowe.

Koszty pośrednie produkcji dzielą się na zmienne i stałe, w zależności od tego jak na ich wielkość wpływa rozmiar produkcji (mierzony np. ilością wytwarzanych wyrobów).

Koszty zmienne to te, które zmieniają się w miarę proporcjonalnie do zmian wielkości produkcji. Są to np. koszty energii, paliw, oprzyrządowania, których zużycie zależy od czasu pracy maszyn i urządzeń.

REKLAMA

Natomiast koszty stałe to te, które nie zmieniają się wraz ze zmianami rozmiarów produkcji i są ponoszone nawet wtedy, kiedy przedsiębiorstwo nic nie produkuje. Przykładem kosztu stałego jest amortyzacja linii produkcyjnej obliczana metodą liniową.

Warto zaznaczyć też, że większość kosztów pośrednich produkcji ma charakter kosztów mieszanych, gdyż zawierają w sobie zarówno element stałości jak i zmienności. Dlatego jednostka musi zastosować określoną metodę podziału kosztów pośrednich na stałe i zmienne (szczegółowo napiszę o tym innym razem).

Po co ten podział kosztów pośrednich? Otóż po to, że do kosztów wytworzenia produktów zaliczamy tylko uzasadnioną część kosztów pośrednich produkcji, zaś ta uzasadniona część obejmuje:

- zmienne pośrednie koszty produkcji oraz
- tę część stałych, pośrednich kosztów produkcji, które odpowiadają poziomowi tych kosztów przy normalnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych.

Co to znaczy normalne wykorzystanie zdolności produkcyjnych?

Zgodnie z uor za normalny poziom wykorzystania zdolności produkcyjnych uznaje się przeciętną, zgodną z oczekiwaniami w typowych warunkach, wielkość produkcji za daną liczbę okresów lub sezonów, przy uwzględnieniu planowych remontów.

Czyli przykładowo: jeżeli jednostka posiada możliwości i zasoby do wyprodukowania w m-cu 1000 sztuk produktów, a wytworzyła tylko 800 sztuk, to poziom wykorzystania normalnych zdolności produkcyjnych wynosi 80% i w takim procencie możemy zaliczyć stałe koszty pośrednie do kosztów wytworzenia produktów.

Do kosztów wytworzenia produktu nie zalicza się kosztów:

1) będących konsekwencją niewykorzystanych zdolności produkcyjnych i strat produkcyjnych;

2) ogólnego zarządu, które nie są związane z doprowadzaniem produktu do postaci i miejsca, w jakich się znajduje na dzień wyceny;

3) magazynowania wyrobów gotowych i półproduktów, chyba że poniesienie tych kosztów jest niezbędne w procesie produkcji;

4) kosztów sprzedaży produktów.

Koszty te wpływają na wynik finansowy okresu sprawozdawczego, w którym zostały poniesione.

Jeżeli stosowany do rozliczeń kosztów pośrednich (wydziałowych) sposób ewidencji nie zapewnia bieżącej eliminacji kosztów stałych niewykorzystanych normalnych zdolności produkcyjnych, na skutek czego stan niesprzedanej produkcji gotowej i niezakończonej jest wyceniany po „zawyżonym” koszcie wytworzenia, to na dzień bilansowy może być konieczne doprowadzenie kosztu wytworzenia znajdujących się w zapasie produktów do przewidzianego ustawą poziomu.

Wiemy już co składa się na koszt wytworzenia produktów. Wiemy jakie koszty księgować na koncie 50 (produkcja podstawowa) a jakie na koncie 52 (koszty wydziałowe). Ale co dalej?

  • Jak przypisać koszty pośrednie do poszczególnych produktów?
  • Jak podzielić ogół kosztów produkcji na poszczególne wyroby gotowe i produkcję niezakończoną?
  • Jakie dodatkowe wymogi wyceny obowiązują na dzień bilansowy?
  • Jakie uproszczenia i kiedy możemy zastosować w tym zakresie?
  • Jak na bieżąco ( w trakcie roku) ustalić koszt wytworzenia produktów?
  • Jakie zasady bieżącej ewidencji powinniśmy stosować w zakresie produktów?

O tym w kolejnych artykułach.

Monika Zwolańska, dyplomowany księgowy, biegły rewident

Zapisz się na newsletter
Chcesz uniknąć błędów? Być na czasie z najnowszymi zmianami w podatkach? Zapisz się na nasz newsletter i otrzymuj rzetelne informacje prosto na swoją skrzynkę.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

REKLAMA

Księgowość
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Zaczynasz działalność gospodarczą? Tak można obniżyć składki ZUS na początku działania firmy [komunikat ZUS]

Rozpoczęcie własnej działalności gospodarczej wiąże się z kosztami, szczególnie na starcie. Dlatego początkujący przedsiębiorcy mogą skorzystać z ulg, które pozwalają płacić niższe składki na ubezpieczenia społeczne albo nie płacić ich wcale. Do najważniejszych form wsparcia należą: ulga na start, preferencyjne składki, „Mały ZUS Plus” czy wakacje składkowe.

Ulga dla spadkobierców i przejrzystość dla podatników. Nowości w ustawie podatku od spadków i darowizn już wkrótce

Jest projekt nowelizacji ustawy o podatku od spadków i darowizn, który umożliwi przywrócenie terminu zgłoszenia spadku w wyjątkowych przypadkach oraz doprecyzuje moment powstania obowiązku podatkowego. Zmiany mają uprościć procedury, zwiększyć przejrzystość i wspierać sukcesję firm rodzinnych.

KSeF 2.0: firmy będą miały tylko 4 miesiące na testy. Co trzeba zrobić już teraz?

W czerwcu 2025 r. – zgodnie z harmonogramem – Ministerstwo Finansów udostępniło dokumentację interfejsu API KSeF 2.0. Jest to jednak materiał dla integratorów systemów i dostawców oprogramowania. Firmy wciąż czekają na udostępnienie środowiska testowego, które zaplanowano na koniec września. Konkretne testy będą więc mogły zacząć się dopiero w październiku. Tymczasem obowiązek korzystania z Krajowego Systemu e-Faktur dla części firm wchodzi już w lutym – oznacza to niewiele czasu na przygotowanie.

Projekt ustawy wdrażającej obowiązkowy KSeF po pierwszym czytaniu w Sejmie. Co się zmienia a co pozostaje bez zmian [komentarz eksperta]

W dniu 9 lipca 2025 r., Sejm przeprowadził pierwsze czytanie i skierował do prac w komisji finansów projekt ustawy zakładającej wdrożenie obowiązkowego Krajowego Systemu e-Faktur (KSeF). Wszystkie kluby i koła poselskie zapowiedziały dalsze prace nad projektem. Prace legislacyjne wchodzą w końcową fazę. Z coraz większą pewnością możemy więc stwierdzić, że obowiązkowy KSeF będzie wdrażany w dwóch etapach - od 1 lutego 2026 i od 1 kwietnia 2026 r.

REKLAMA

Podatek u źródła 2025: Objaśnienia podatkowe ministra finansów dot. statusu rzeczywistego właściciela. Praktyczne szanse i nieoczywiste zagrożenia

Po latach oczekiwań i licznych postulatach ze strony środowisk doradczych oraz biznesowych, Ministerstwo Finansów opublikowało długo zapowiadane objaśnienia dotyczące statusu rzeczywistego właściciela w kontekście podatku u źródła (WHT). Teraz nadszedł czas, by bardziej szczegółowo przyjrzeć się poszczególnym zagadnieniom. Dokument z 3 lipca 2025 r., opublikowany na stronie MF 9 lipca, ma na celu rozwianie wieloletnich wątpliwości dotyczących stosowania klauzuli „beneficial owner”. Choć sam fakt publikacji należy ocenić jako krok w stronę większej przejrzystości i przewidywalności, nie wszystkie zapisy spełniły oczekiwania.

Polski podatek cyfrowy jeszcze w tym roku? Rząd nie ogląda się na Brukselę

Choć Komisja Europejska wycofała się z planów nałożenia podatku cyfrowego, Polska idzie własną drogą. Minister cyfryzacji Krzysztof Gawkowski zapowiada, że projekt ustawy będzie gotowy do końca roku.

KSeF 2026: koniec z papierowymi fakturami, zmiany w obiegu dokumentów i obsłudze procesu sprzedaży w firmie

W przyszłym roku w Polsce zostanie uruchomiony obowiązkowy system fakturowania za pomocą Krajowego Systemu e-Faktur (KSeF). Obowiązek ten wejdzie w życie na początku 2026 roku i wynika z procedowanego w Parlamencie projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług. Aktualny postęp prac legislacyjnych nad projektem, oznaczonym numerem druku 1407, można śledzić na stronach Sejmu.

Składki ZUS dla małych firm w 2025 roku - preferencje: ulga na start, mały ZUS plus i wakacje składkowe

Ulga na start, preferencyjne składki, czy „Mały ZUS plus”, a także wakacje składkowe – to propozycje wsparcia dla małych przedsiębiorców. Korzyści to możliwość opłacania niższych składek lub ich brak. Warto też zwrócić uwagę na konsekwencje z tym związane. ZUS tłumaczy kto i z jakich ulg może skorzystać oraz jakie są zagrożenia z tym związane.

REKLAMA

Zwracasz pracownikom wydatki na taksówki – czy musisz pobrać zaliczkę na podatek PIT? Najnowsze wyjaśnienia fiskusa (taksówki w podróży służbowej i w czasie wyjścia służbowego)

Pracodawcy mają wątpliwości, czy w przypadku zwracania pracownikom wydatków na taksówki (kiedy to pracownicy wykonują obowiązki służbowe – zarówno w podróży służbowej jak i w czasie tzw. wyjścia służbowego), trzeba od tych kwot pobierać zaliczki na podatek dochodowy? Pod koniec czerwca 2025 r. wyjaśnił to dokładnie Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej. Kilka miesięcy wcześniej odpowiedzi na to pytanie udzielił Minister Finansów.

Minister Majewska chce uproszczenia ZUS dla firm – konkretne propozycje zmian już na stole

Minister Agnieszka Majewska zaproponowała szereg zmian w przepisach dotyczących ubezpieczeń społecznych, które mają ułatwić życie mikro, małym i średnim przedsiębiorcom. Wśród postulatów znalazły się m.in. podniesienie limitu Małego ZUS Plus, likwidacja składki rentowej dla emerytów-przedsiębiorców, uproszczenia przy wakacjach składkowych oraz ułatwienia dla łączących biznes z rodzicielstwem.

REKLAMA