Jak klasyfikować i wyceniać zakup oraz sprzedaż akcji w księgach spółki z o.o.

RADA

Nabyte przez spółkę akcje stanowią składnik aktywów finansowych. W zależności od okresu, na jaki zostały kupione, należy je podzielić na inwestycje krótkoterminowe oraz inwestycje długoterminowe. Jeżeli spółka podlega badaniu przez biegłego rewidenta, musi stosować przepisy rozporządzenia Ministra Finansów, w oparciu o które przebiegać będzie wówczas ewidencja i wycena akcji.

UZASADNIENIE

Akcje są papierami wartościowymi potwierdzającymi udział ich posiadacza w kapitale spółki akcyjnej. Z posiadaniem akcji wiążą się zazwyczaj określone prawa o charakterze materialnym i niematerialnym, uzależnione od rodzaju posiadanych akcji i szczegółowych zapisów w statucie poszczególnych spółek akcyjnych. Występujące na rynku akcje można klasyfikować według różnych kryteriów.

Schemat. Klasyfikacja akcji

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Wszystkie rodzaje akcji mogą być przedmiotem obrotu gospodarczego. Najbardziej popularny jest obrót giełdowy zdematerializowanymi akcjami na okaziciela, ale w obrocie pozagiełdowym funkcjonują wszystkie pozostałe ich rodzaje. Cel nabycia akcji może być różnorodny: uzyskanie szybkiego spekulacyjnego zysku wynikającego ze wzrostu ceny, przyrost wartości w dłuższym okresie, osiąganie regularnych zysków w postaci dywidend, prawo do udziału w walnym zgromadzeniu, a tym samym możliwość wywierania wpływu na decyzje spółki itd.

Z rachunkowego punktu widzenia istotne znaczenie mają przepisy prawne obowiązujące spółkę. Mogą to być:

• ustawa o rachunkowości lub

• rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych.

Do wyceny i ewidencji akcji wszystkie spółki powinny stosować przepisy rozporządzenia Ministra Finansów. Jednak jednostki, których sprawozdanie finansowe nie podlega badaniu przez biegłego rewidenta, mogą stosować w tym zakresie przepisy ustawy o rachunkowości, pod warunkiem że nie wywiera to istotnie ujemnego wpływu na prawdziwy i rzetelny obraz sytuacji finansowej i majątkowej oraz wynik finansowy spółki. Szczegółowe zasady uznawania, metody wyceny, zakres ujawniania i sposób prezentacji akcji w sprawozdaniu finansowym powinny być opisane w polityce rachunkowości.

Jeżeli sposób ewidencji papierów wartościowych nie został jeszcze w spółce określony, to należy zmodyfikować politykę rachunkowości. W szczególności należy określić:

• datę wprowadzenia akcji do ksiąg rachunkowych,

• sposób ich wyceny na dzień ujęcia w księgach,

• zasady dokonywania odpisów aktualizujących i sposób wyceny na dzień bilansowy,

• sposób ujęcia w księgach skutków przeszacowań,

• sposób wyceny rozchodu akcji.

Akcje są instrumentami finansowymi zaliczanymi do aktywów finansowych. Jeżeli spółka kwalifikuje i ewidencjonuje akcje na podstawie ustawy o rachunkowości, to dzieli je na inwestycje krótko- i długoterminowe.

Jeśli natomiast ujmowane są one w księgach rachunkowych na podstawie rozporządzenia Ministra Finansów, to należy je klasyfikować do kategorii:

• aktywa finansowe przeznaczone do obrotu - akcje kupione w celu osiągnięcia krótkoterminowych korzyści ekonomicznych,

• aktywa finansowe dostępne do sprzedaży.

Obrót akcjami odbywa się po cenach rynkowych. Ze względu na wahania tych cen istotny dla rzetelności sprawozdania finansowego jest nie tylko sposób wyceny na dzień wprowadzenia do ewidencji, ale też okresowa weryfikacja ich wartości.

UWAGA

Porównując zapisy rozporządzenia Ministra Finansów i ustawy o rachunkowości, należy mieć na względzie wybrane definicje zawarte w tych przepisach. Według rozporządzenia krótki termin to okres do trzech miesięcy. Według ustawy o rachunkowości do aktywów obrotowych zalicza się te aktywa finansowe, które są płatne i wymagalne lub przeznaczone do zbycia w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego lub od daty ich założenia, wystawienia lub nabycia albo stanowią aktywa pieniężne. Oznacza to, że w bilansie, w pozycji B.III.1. aktywów, mogą występować zarówno akcje zaliczone, na podstawie rozporządzenia, do aktywów finansowych przeznaczonych do obrotu, jak i akcje zaliczone do aktywów dostępnych do sprzedaży. Informacje na temat podziału akcji zaliczonych do aktywów obrotowych na przeznaczone do obrotu i dostępne do sprzedaży należy zawrzeć w informacji dodatkowej.

Tabela. Wycena oraz ewidencja akcji według ustawy o rachunkowości i rozporządzenia Ministra Finansów

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

W przypadku rozchodu akcji jednakowego rodzaju nabytych na rynku regulowanym, których cena nabycia (zakupu) albo koszty wytworzenia są różne, wyceny można dokonać według jednej z metod:

• według wartości przeciętnych, to jest ustalonych w wysokości średniej ważonej,

• przyjmując, że rozchód akcji wycenia się kolejno według wartości tych akcji, które jednostka najwcześniej nabyła,

• przyjmując, że rozchód akcji wycenia się kolejno według wartości tych akcji, które jednostka najpóźniej nabyła.

• art. 3 ust. 1 pkt 42, art. 28 ust. 1 pkt 3 i 4, art. 34 ust. 4 pkt 1-3, art. 35 ust. 1, 3, 5 i 8, art. 45 ust. 1b, 1c, art. 64 ust. 1 oraz załącznik nr 1 do ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości - j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 144, poz. 900

• § 1 ust. 1 pkt 2, § 2 i 2a, § 3 pkt 3, § 4 ust. 2 i 3, § 14 ust. 1 i ust. 2 pkt 3, § 16 pkt 3, § 19 ust. 1 i 2, § 21 rozporządzenia Ministra Finansów z 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych - Dz.U. Nr 149, poz. 1674; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 256, poz. 2146

Anna Dyczkowska

księgowa z licencją MF