Jak wykazać w księgach sprzedaż udziałów

rada

Z tytułu sprzedaży udziałów powstaje przychód finansowy. Wartość księgowa udziałów stanowi w momencie ich zbycia koszt finansowy.

uzasadnienie

Udziały w obcych jednostkach stanowią instrument kapitałowy spółki i mogą być przedmiotem obrotu. Cena zbycia może być ustalana na dowolnym poziomie. Kwota otrzymana za udziały może odpowiadać ich wartości nominalnej lub znacznie się od niej różnić. Zwykle cenę sprzedaży ustala się na poziomie cen rynkowych.

Początkowa kwalifikacja nabytych udziałów zależy od tego, czy są one traktowane jako inwestycja długo- czy krótkoterminowa. Inwestycje krótkoterminowe ujmowane są na kontach w zespole 1, natomiast inwestycje długoterminowe kwalifikuje się w zespole 0.

Sprzedaż inwestycji krótkoterminowych

Sprzedaż udziałów stanowiących inwestycje krótkoterminowe ujmowana jest w przychodach finansowych, natomiast wartość netto sprzedanych udziałów stanowi koszt finansowy.

Przykład 1

Spółka A kupiła w roku X1 200 udziałów w spółce B o wratości nominalnej 100 zł. Zakup ten został potraktowany jako inwestycja krótkoterminowa. Spółka wycenia inwestycje krótkoterminowe według wartości rynkowej. Na koniec roku X1 uznano, że wartość jednego udziału wynosi 90 zł. W roku X2 spółka sprzedała 100 udziałów w cenie 120 zł za udział.

Ewidencja księgowa w roku X1

1. Zakup przez spółkę A 200 udziałów po 100 zł każdy:

Wn „Inwestycje krótkoterminowe” 20 000

Ma „Inne rozrachunki” 20 000

2. Wycena udziałów na dzień bilansowy w wartości rynkowej - 90 zł/udział:

(100 zł - 90 zł) × 200 udziałów = 2000 zł

Wn „Koszty finansowe” 2 000

Ma „Odpis aktualizujący inwestycje krótkoterminowe” 2 000

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Ewidencja księgowa w roku X2

1. Sprzedaż 100 udziałów w cenie 120 zł każdy:

Wn „Inne rozrachunki” 12 000

Ma „Przychody finansowe” 12 000

2. Koszt sprzedanej inwestycji - odwrócenie odpisu aktualizującego i ustalenie kosztu własnego sprzedanych udziałów:

10 zł × 100 udziałów = 1000 zł - wartość korygująca odpis aktualizujący

(100 zł - 10 zł) × 100 udziałów = 9000 zł - wartość netto inwestycji

Wn „Odpis aktualizujący inwestycje krótkoterminowe” 1 000

Wn „Koszty finansowe” 9 000

Ma „Inwestycje krótkoterminowe” 10 000

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Przykład 2

Spółka A kupiła w roku X1 200 udziałów w spółce B po 100 zł każdy.

Zakup ten został potraktowany jako inwestycja krótkoterminowa.

Spółka wycenia inwestycje krótkoterminowe według wartości rynkowej.

Na koniec roku X1 uznano, że wartość rynkowa jednego udziału wynosi 110 zł.

W roku X2 spółka sprzedała 100 udziałów w cenie 120 zł za udział.

Ewidencja księgowa w roku X1

1. Zakup przez spółkę A 200 udziałów po 100 zł każdy:

Wn „Inwestycje krótkoterminowe” 20 000

Ma „Inne rozrachunki” 20 000

2. Wycena udziałów w wartości rynkowej - 110 zł/udział:

(110 zł - 100 zł) × 200 udziałów = 2000 zł

Wn „Odpis aktualizujący inwestycje krótkoterminowe” 2 000

Ma „Przychody finansowe” 2 000

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Ewidencja księgowa w roku X2

1. Sprzedaż 100 udziałów w cenie 120 zł każdy:

Wn „Inne rozrachunki” 12 000

Ma „Przychody finansowe” 12 000

2. Koszt sprzedanej inwestycji:

a) odwrócenie wcześniejszego odpisu aktualizującego zwiększającego wartość sprzedanych udziałów

10 zł × 100 udziałów = 1000 zł

Wn „Koszty finansowe” 1 000

Ma „Odpis aktualizujący inwestycje krótkoterminowe” 1 000

b) wartość netto inwestycji

100 zł × 100 udziałów = 10 000 zł

Wn „Koszty finansowe” 10 000

Ma „Inwestycje krótkoterminowe” 10 000

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Sprzedaż inwestycji długoterminowych

Sprzedaż udziałów stanowiących inwestycje długoterminowe, podobnie jak w przypadku inwestycji krótkoterminowych, ujmowana jest w przychodach finansowych, a wartość netto sprzedanych udziałów stanowi koszt finansowy.

Przykład 3

Spółka A kupiła w roku X1 200 udziałów w spółce B po 100 zł każdy.

Zakup ten został potraktowany jako inwestycja długoterminowa.

W wyniku osiągania zysków przez spółkę B na koniec roku X1 uznano, że wartość jednego udziału wynosi 120 zł.

W kolejnym roku X2 spółka poniosła stratę i wartość udziału wyceniono na poziomie 90 zł.

W roku X3 spółka znowu osiągnęła zysk i wycena jednego udziału wyniosła 110 zł. Na początku roku X4 sprzedano 100 udziałów po 130 zł.

Ewidencja księgowa

1. Zakup przez spółkę A 200 udziałów:

Wn „Inwestycje długoterminowe” 20 000

Ma „Inne rozrachunki” 20 000

2. Wzrost wartości udziału ze 100 zł do 120 zł:

20 zł × 200 udziałów = 4000 zł

Wn „Odpis aktualizujący długoterminowe aktywa finansowe” 4 000

Ma „Kapitał z aktualizacji wyceny” 4 000

3. Zmniejszenie wartości udziału ze 120 zł do 90 zł:

30 zł × 200 zł = 6000 zł

a) wartość odniesiona wcześniej na kapitał z aktualizacji wyceny - 4000 zł

Wn „Kapitał z aktualizacji wyceny” 4 000

Ma „Odpis aktualizujący długoterminowe aktywa finansowe” 4 000

b) pozostała część obniżenia wartości udziału

6000 zł - 4000 zł = 2000 zł

Wn „Koszty finansowe” 2 000

Ma „Odpis aktualizujący długoterminowe aktywa finansowe” 2 000

4. Wzrost wartości udziału z 90 zł do 110 zł:

20 zł × 200 udziałów = 4000 zł

a) przyrost wartości związany z wcześniejszym obniżeniem wartości odniesionym w koszty - 2000 zł

Wn „Odpis aktualizujący długoterminowe aktywa finansowe” 2 000

Ma „Przychody finansowe” 2 000

b) przyrost wartości powyżej ceny nabycia udziału - 2000 zł

Wn „Odpis aktualizujący długoterminowe aktywa finansowe” 2 000

Ma „Kapitał z aktualizacji wyceny” 2 000

5. Sprzedaż 100 udziałów w cenie 130 zł za udział:

Wn „Inne rozrachunki” 13 000

Ma „Przychody finansowe” 13 000

6. Koszt sprzedaży inwestycji:

a) kapitał z aktualizacji wyceny: (2000 zł : 200 udziałów) = 10 zł/udział

10 zł × 100 udziałów = 1000 zł

Wn „Kapitał z aktualizacji wyceny” 1 000

Ma „Odpis aktualizujący długoterminowe aktywa finansowe” 1 000

b) wartość netto udziałów

100 udziałów × 100 zł = 10 000 zł

Wn „Koszty finansowe” 10 000

Ma „Inwestycje długoterminowe” 10 000

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Zgodnie z art. 15 ust. 1k ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, jeżeli zbywane udziały zostały objęte za wkład niepieniężny w postaci innej niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część, to koszt uzyskania przychodu ustala się w wysokości nominalnej wartości objętych udziałów (akcji) z dnia ich objęcia. Powyższa zasada ustalania kosztów uzyskania przychodów z odpłatnego zbycia udziałów dotyczy tych udziałów, które zostały objęte, począwszy od 1 stycznia 2001 r. Natomiast do ustalenia przychodu z odpłatnego zbycia udziałów zastosowanie znajdzie art. 14 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, zgodnie z którym przychodem z odpłatnego zbycia praw majątkowych jest ich wartość wyrażona w cenie określonej w umowie. Ustawodawca zastrzegł jednak, że jeżeli przyjęta cena bez uzasadnionej przyczyny znacznie odbiega od wartości rynkowej tych praw, przychód ten określa organ podatkowy w wysokości wartości rynkowej.

Dochód lub strata osiągana ze sprzedaży udziałów podlega rozliczeniu na ogólnych zasadach. Podatnik nie określa dochodu na poszczególnych transakcjach, lecz stosownie do art. 7 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Taką interpretację przedstawił Podkarpacki Urząd Skarbowy w piśmie nr PUS. I/423/118/06 z 13 lutego 2007 r.

Należy również zwrócić uwagę na interesującą decyzję w sprawie interpretacji prawa podatkowego Izby Skarbowej w Rzeszowie, nr IS. I/2-4230/10/06, z 7 grudnia 2006 r., która uznała, że przy sprzedaży udziałów wydatki poniesione na objęcie udziałów powinny zostać zakwalifikowane jako koszty uzyskania przychodów przy ustalaniu dochodu z odpłatnego zbycia tych udziałów, natomiast nie uznała za koszt uzyskania przychodu wniesionych, a niezwróconych dopłat, związanych ze sprzedanymi udziałami.

• art. 3 ust. 1 pkt 17, 18, 24 i 26, art. 28 ust. 1 pkt 3 i 5, art. 35 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości - j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 208, poz. 1540

• rozporządzenie Ministra Finansów z 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych - Dz.U. Nr 149, poz. 1674; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 256, poz. 2146

Małgorzata Kawczyńska

główna księgowa, finalistka konkursu Księgowy Roku 2005