Samozatrudnienie - obowiązki rejestracyjne i podatkowe

Przy umowie o pracę właściwie wszelkie formalności rejestracyjne, informacyjne itp. obciążają pracodawcę. Decydując się na samozatrudnienie, należy wziąć pod uwagę, że decyzja ta łączy się z licznymi obowiązkami, z których istnienia „zwykły” pracownik nie zawsze zdaje sobie sprawy.

Obowiązki rejestracyjne

Aby zarejestrować własną działalność gospodarczą, należy uzyskać wpis do Ewidencji Działalności Gospodarczej, która jest prowadzona przez urząd gminy, właściwy dla miejsca zamieszkania osoby starającej się o wpis. Należy pamiętać, aby obok takich danych, jak oznaczenie przedsiębiorcy oraz jego numeru ewidencyjnego PESEL, miejsca zamieszkania i adresu przedsiębiorcy w treści zgłoszenia wskazać przedmiot wykonywanej działalności gospodarczej zgodnie z aktualną Polską Klasyfikacją Działalności (PKD). Przy zgłoszeniu należy również wskazać datę rozpoczęcia działalności gospodarczej.

Po uzyskaniu wpisu do ewidencji działalności gospodarczej niezbędne jest uzyskanie numeru REGON (urzędowego numeru podmiotu gospodarczego). Aby uzyskać wpis do tego rejestru, osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą składają wniosek na formularzu RG-1 w urzędzie statystycznym działającym w województwie, na którego terenie osoba fizyczna ma miejsce zamieszkania. Do wniosku należy dołączyć kserokopię zaświadczenia o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej.

Kolejną czynnością, jaką musi przedsięwziąć osoba, która chce założyć własną działalność gospodarczą, jest złożenie w urzędzie skarbowym wypełnionego formularza aktualizacyjnego - NIP-1.

Należy pamiętać, że w sytuacji, w której osoba prowadząca działalność gospodarczą zamierza wykonywać czynności podlegające przepisom ustawy o VAT, jest ona obowiązana przed dokonaniem pierwszej czynności podlegającej opodatkowaniu złożyć naczelnikowi urzędu skarbowego zgłoszenie rejestracyjne (formularzu VAT-R).

Jednym z ostatnich obowiązków jest zgłoszenie się osoby rozpoczynającej działalność gospodarczą do ZUS (zgłoszenia dokonuje się na formularzu ZUS ZFA). Należy to uczynić w ciągu 7 dni od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności.

WaŻne!

Osoba rozpoczynająca działalność gospodarczą podlega obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu, zdrowotnemu, może też opłacać dobrowolne ubezpieczenie chorobowe.

Konieczność opłacania składek powstaje od dnia faktycznego rozpoczęcia wykonywania działalności, jednak przedsiębiorca wpłaca składki na ubezpieczenia społeczne i składa dokumenty rozliczeniowe do 10. dnia następnego miesiąca, po kolejnym miesiącu działalności.

Przedsiębiorcy opłacają składki od zadeklarowanej kwoty, która nie może być jednak niższa niż 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale. W tym miejscu warto jednak zwrócić uwagę na ulgę w opłacaniu składek dla „młodych” przedsiębiorców. Dla przedsiębiorcy, który rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej (warunkiem jest nieprowadzenie działalności gospodarczej w ciągu ostatnich 5 lat), podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi kwota 30% minimalnego wynagrodzenia. Ulga ta przysługuje przedsiębiorcy przez pierwsze 2 lata od daty rozpoczęcia wykonywania działalności. Niestety nie mogą z niej skorzystać ci przedsiębiorcy, którzy, prowadząc firmę, wykonywaliby działalność dla byłego pracodawcy, na rzecz którego w roku założenia firmy (lub poprzednim) wykonywali czynności wchodzące w zakres aktualnie prowadzonej działalności na podstawie stosunku pracy albo spółdzielczego stosunku pracy.

Opodatkowanie działalności gospodarczej

Osoby prowadzące działalność gospodarczą mają więcej swobocy niż pracownicy w kwestii wyboru sposobu ustalania podatku. Oprócz opodatkowania osiąganych przychodów na podstawie progresywnej skali podatkowej przedsiębiorca może wybrać opodatkowanie 19% podatkiem liniowym. W tym celu przedsiębiorca powinien złożyć właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego do 20 stycznia roku podatkowego pisemne oświadczenie o wyborze tego sposobu opodatkowania. Jeżeli podatnik rozpoczyna prowadzenie działalności w trakcie roku podatkowego, to termin ten upływa w dniu poprzedzającym rozpoczęcie działalności, nie później jednak niż w dniu uzyskania pierwszego przychodu.

W tym miejscu należy jednak pamiętać o bardzo istotnym ograniczeniu.

Jeżeli podatnik, który wybrał opodatkowanie w formie „liniowej”, uzyska z pozarolniczej działalności gospodarczej prowadzonej samodzielnie lub w formie spółki niemającej osobowości prawnej przychody ze świadczenia usług na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy, odpowiadających czynnościom, które podatnik lub co najmniej jeden ze wspólników w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy:

l wykonywał w roku poprzedzającym rok podatkowy lub

l wykonywał lub wykonuje w roku podatkowym,

podatnik ten traci w roku podatkowym prawo do opodatkowania według 19% stawki liniowej.

W takiej sytuacji podatnik jest obowiązany do złożenia właściwej deklaracji o wysokości dochodu osiągniętego od początku roku i wpłacenia zaliczek obliczonych przy zastosowaniu skali podatkowej oraz odsetek za zwłokę od zaległości z tytułu tych zaliczek.

WaŻne!

Przedsiębiorca nie traci prawa do opodatkowania dochodu 19% podatkiem, gdy wykonuje na rzecz pracodawcy czynności inne niż te wykonywane wcześniej w ramach stosunku pracy.

Wybór sposobu opodatkowania obowiązuje również w latach następnych, chyba że podatnik w terminie do 20. stycznia roku podatkowego zawiadomi w formie pisemnej naczelnika urzędu skarbowego o rezygnacji z tego sposobu opodatkowania lub złoży w tym terminie pisemny wniosek lub oświadczenie o zastosowaniu form opodatkowania określonych w ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym.

Koszty uzyskania przychodów

W przeciwieństwie do kosztów uzyskania przychodu przy umowie o pracę, które są stałe, kosztami uzyskania przychodu przy działalności gospodarczej są wszelkie koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2000 r. nr 14, poz. 176 ze zm.) oraz art. 16 ust. 1 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (DzU z 2000 r. nr 54, poz. 654 ze zm.). Jednak aby zaliczyć wydatek do kosztów podatkowych, przedsiębiorca musi pamiętać o właściwym udokumentowaniu wydatku. Ponadto między wydatkiem a przychodem musi istnieć związek przyczynowy.

 

Anna Stykowska

aplikant adwokacki