REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Kiedy podatek od czynności cywilnoprawnych podlega zwrotowi

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Magdalena Majkowska
Magdalena Majkowska
inforCMS

REKLAMA

REKLAMA

Zwrot podatku od czynności cywilnoprawnych przysługuje m.in. w sytuacji, gdy uchylone zostały skutki prawne zawartej umowy, czyli w przypadku nieważności względnej opodatkowanej czynności. Jakie są warunki zwrotu PCC?

W określonych przypadkach zapłacony podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC) podlega zwrotowi. Dotyczy to sytuacji wymienionych w art. 11 ustawy z 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych. Z uregulowanych w tym przepisie przesłanek zwrotu podatku wynika, że może on mieć miejsce przede wszystkim w okolicznościach, gdy z obiektywnych względów nie został osiągnięty rezultat dokonanej czynności prawnej. Ustawodawca w pierwszej kolejności wskazuje tutaj na przypadek uchylenia skutków prawnych oświadczenia woli (nieważność względna).

REKLAMA

Autopromocja

Nieważność względna

Względna nieważność polega na tym, że skutki czynności mogą być uchylone, i to od chwili jej dokonania. Czynność prawna dotknięta nieważnością względną nie jest bezskuteczna z mocy prawa, jej ważność może być natomiast uchylona w drodze czynności prawnej lub orzeczenia sądowego. Na nieważność względną może się powołać tylko określony krąg osób. Przykładowo, w wypadku dokonania czynności prawnej pod wpływem błędu lub groźby od skutków prawnych takiego oświadczenia woli może uchylić się tylko strona, która działała pod wpływem tych wad oświadczenia woli. W rezultacie sąd może uwzględnić ten rodzaj nieważności tylko z inicjatywy upoważnionej do tego osoby, a nie z urzędu.

Do czasu unieważnienia czynności prawnej względnie nieważnej wywiera ona w pełni skutki prawne, tak jak czynność niewadliwa. W momencie jednak, gdy nastąpiło unieważnienie, czynność prawna uznawana jest za nieważną od chwili jej dokonania.

Podkreślić należy, że podatek od czynności cywilnoprawnych zapłacony od bezwzględnie nieważnej czynności prawnej jako nienależnie zapłacony stanowi nadpłatę. W praktyce oznacza to, że podatnik może domagać się zwrotu PCC w trybie przepisów Ordynacji podatkowej o stwierdzeniu nadpłaty. Nie ma tutaj zastosowania mechanizm zwrotu podatku uregulowany w ustawie o podatku od czynności cywilnoprawnych (por. wyrok WSA w Łodzi z 10 sierpnia 2004 r., sygn. akt I SA/Łd 1869/03).

PRZYKŁAD: ZAWARCIE UMOWY POD WPŁYWEM BŁĘDU

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Pan Jacek kupił nieruchomość pod wpływem podstępu wywołanego przez sprzedającego. Kupujący został wprowadzony w błąd co do właściwości nieruchomości i jej pochodzenia. Umowa została zawarta w formie aktu notarialnego, a notariusz jako płatnik podatku pobrał i wpłacił w urzędzie skarbowym PCC. Kupujący powołał się na nieważność względną czynności i sprawa trafiła do sądu. Jeżeli sąd uwzględni argumentację kupującego, skutki zawarcia umowy zostaną uchylone, pan Jacek będzie mógł złożyć w urzędzie skarbowym wniosek o zwrot zapłaconego podatku.

PRZYKŁAD: CZYNNOŚĆ BEZWZGLĘDNIE NIEWAŻNA

Podatnik kupił luksusowy samochód, a następnie zapłacił w urzędzie skarbowym należny podatek od zawartej umowy. Jakiś czas później okazało się, że sprzedający zawarł umowę zbycia samochodu mając wysoką gorączkę i będąc pod wpływem silnych leków. Sprzedający powołał się na te okoliczności przed sądem. Sąd przyznał, że oświadczenie woli sprzedającego jest obciążone wadą jako dokonane w okolicznościach przemijających zaburzeń psychicznych. Ponieważ czynność prawna została dokonana wadliwie, w okolicznościach wyłączających świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli, jest ona bezwzględnie nieważna. W takiej sytuacji zapłacony przez kupującego podatek od czynności cywilnoprawnych podlega zwrotowi tylko na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej. Podatek zapłacony od bezwzględnie nieważnej czynności cywilnoprawnej, jako nienależnie zapłacony, stanowi bowiem nadpłatę w rozumieniu art. 72 par. 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej. W praktyce zatem kupujący może domagać się zwrotu na podstawie regulacji o zwrocie nadpłaty. Wynika to z tego, że do nieważności bezwzględnej, inaczej niż do względnej, nie ma zastosowania instytucja zwrotu podatku od czynności cywilnoprawnej przewidziana w art. 11 ust. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych.

Warunek zawieszający

PCC podlega zwrotowi również, gdy nie spełni się warunek zawieszający, od którego uzależniono dokonanie czynności cywilnoprawnej. Wyjaśnijmy, że warunek to zastrzeżenie, mocą którego strona dokonująca czynności prawnej uzależnia powstanie lub ustanie skutku prawnego od zdarzenia przyszłego i niepewnego. Warunki dzieli się przede wszystkim na zawieszające i rozwiązujące, w zależności od tego, czy w razie ziszczenia się warunku skutek prawny ma powstać, np. pożyczka pod warunkiem uprzedniego ustanowienia zabezpieczenia (warunek zawieszający), czy ustać, np. pożyczka pod warunkiem urządzenia zakładu rzemieślniczego, z zastrzeżeniem, że staje się ona bezskuteczna, jeżeli pożyczkobiorca przeniesie się do innej miejscowości (warunek rozwiązujący).

Warunek zawieszający w praktyce oznacza zatem odroczenie w czasie skutku czynności prawnej, która, jeśli warunek się nie spełni, nie wywoła zamierzonego przez strony efektu. Z chwilą ziszczenia się warunku zawieszającego następuje skutek prawny czynności prawnej. Skutki ziszczenia się warunku (w braku odmiennego zastrzeżenia) następują od chwili jego ziszczenia się, a nie od chwili dokonania czynności prawnej. Pamiętać należy, że samo zawarcie umowy pod warunkiem skutkuje obowiązkiem zapłaty PCC. O zwrot zapłaconego podatku można natomiast ubiegać się dopiero w razie niespełnienia się warunku.

PRZYKŁAD: POŻYCZKA POD WARUNKIEM

Pan Jacek pożyczył znajomemu 50 tys. złotych pod warunkiem przeniesienia własności motocykla w ciągu dwóch miesięcy od daty zawarcia umowy. Biorący pożyczkę złożył deklarację w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych i zapłacił zapłacił 2-proc. podatek od zawarcia umowy pożyczki w ciągu 14 dni od zawarcia umowy. Podatnik rozmyślił się jednak i postanowił nie sprzedawać motocykla. W związku z tym nie ziścił się warunek zawieszający zastrzeżony w umowie i umowa pożyczki nie doszła do skutku. Podatnik może w takiej sytuacji złożyć w urzędzie skarbowym wniosek o zwrot zapłaconego podatku.

 

Ustanowienie hipoteki

Ustawodawca umożliwia ubieganie się o zwrot PCC także w przypadku, gdy nie dokonano wpisu do księgi wieczystej. Umowa ustanowienia hipoteki podlega PCC na mocy art. 1 pkt 1 lit. h) ustawy. Hipotekę w zależności od sposobu jej powstania dzieli się na umowną (zwykłą) oraz przymusową. Hipoteka umowna (zwykła) powstaje na podstawie umowy cywilnoprawnej (oraz wpisu do księgi wieczystej). Treścią takiej umowy jest ustanowienie hipoteki na nieruchomości w celu zabezpieczenia wierzytelności oznaczonej, tzn. wierzytelności konkretnej i wynikającej z określonego stosunku prawnego.

Hipoteka przymusowa powstaje natomiast z mocy prawa lub na podstawie orzeczenia sądu.

Zasadniczo hipoteka umowna zabezpiecza wierzytelność ściśle oznaczoną, tzn. już istniejącą i oznaczoną co do wysokości. Wierzytelność o wysokości nieustalonej może być zabezpieczona hipoteką do oznaczonej sumy najwyższej. Jest to hipoteka kaucyjna.

Opodatkowaniu PCC podlega ustanowienie hipoteki wyłącznie wtedy, gdy stanowi ono czynność cywilnoprawną, a zatem wyłącznie czynności ustanowienia hipoteki umownej i hipoteki kaucyjnej. Podstawę opodatkowania przy umowie ustanawiającej hipotekę stanowi kwota zabezpieczonej wierzytelności. Ustawodawca zróżnicował stawkę podatku w zależności od tego, czy wierzytelność zabezpieczona hipoteką istnieje i czy jej wysokość jest znana. W przypadku gdy hipoteka stanowi zabezpieczenie wierzytelności istniejących, wysokość podatku od czynności cywilnoprawnej od kwoty zabezpieczonej wierzytelności wynosi 0,1 proc. Jeżeli jednak hipoteka ustanawiana jest na zabezpieczenie wierzytelności o wysokości nieustalonej, stawka podatku wynosi 19 zł.

Do powstania hipoteki niezbędne jest nie tylko zawarcie umowy, ale również wpis w księdze wieczystej. Dla powstania obowiązku podatkowego przy ustanowieniu hipoteki decydujący jest jednak fakt zawarcia umowy. Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą złożenia oświadczenia o ustanowieniu hipoteki lub zawarcia umowy ustanowienia hipoteki, a obowiązek podatkowy spoczywa na stronie składającej takie oświadczenie. Zapłacony podatek od ustanowienia hipoteki podlega zwrotowi w przypadku, gdy nie dokonano wpisu hipoteki do księgi wieczystej.

Konieczny wniosek

O zwrot PCC można ubiegać się również, jeżeli podwyższenie kapitału spółki nie zostanie zarejestrowane lub zostanie zarejestrowane w wysokości niższej niż określona w uchwale. Zwrot dotyczy części stanowiącej różnicę między podatkiem zapłaconym i podatkiem należnym od podwyższenia kapitału ujawnionego w rejestrze przedsiębiorców.

Zwrot PCC może mieć miejsce po przeprowadzeniu postępowania i ustaleniu, że zachodzą przesłanki określone w ustawie o podatku od czynności cywilnoprawnych oraz określeniu w decyzji wysokości podatku podlegającego zwrotowi.

Zwrot podatku musi zostać poprzedzony złożeniem odpowiedniego wniosku. Zwrotu dokonuje naczelnik urzędu skarbowego gminy, której podatek był dochodem, i do tego właśnie organu podatkowego składać należy wniosek o zwrot. Po rozpatrzeniu wniosku naczelnik urzędu skarbowego wydaje decyzję o zwrocie podatku od czynności cywilnoprawnych lub odmawiającą zwrotu tego podatku.

Od decyzji naczelnika w sprawie zwrotu lub jego odmowy służy prawo wniesienia odwołania w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji. PCC nie podlega zwrotowi po upływie pięciu lat od końca roku, w którym został zapłacony, a wniosek o zwrot nie podlega dodatkowej opłacie.

Jeżeli obowiązek zapłaty PCC był solidarny (np. przy umowie zamiany lub umowie spółki cywilnej), zwrot podatku następuje na rzecz jednego z podatników, z równoczesnym powiadomieniem pozostałych o dokonanym zwrocie.

PPRZYKŁAD: 4 ZASADY UBIEGANIA SIĘ O ZWROT

Wymagane dokumenty: wniosek o zwrot podatku od czynności cywilnoprawnych (nie podlega opłacie).

Sposób złożenia: Wniosek można przesłać do urzędu skarbowego za pośrednictwem poczty lub złożyć w biurze podawczym urzędu.

Realizacja: Po rozpatrzeniu wniosku pod względem formalnym i merytorycznym naczelnik urzędu skarbowego wydaje decyzję o zwrocie PCC lub odmawiającą zwrotu. W terminie 14 dni od dnia otrzymania decyzji można wnieść odwołanie do dyrektora izby skarbowej za pośrednictwem naczelnika urzędu skarbowego.

MAGDALENA MAJKOWSKA

magdalena.majkowska@infor.pl

PODSTAWA PRAWNA

• Art. 11 ustawy z 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr 68, poz. 450 z późn. zm.).

• Art. 82-94 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).

• Ustawa z 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz.U. z 2001 r. nr 124, poz. 1361 z późn. zm.).

• Par. 9 rozporządzenia ministra finansów z 18 grudnia 2006 r. w sprawie sposobu pobierania i zwrotu podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz.U. nr 243, poz. 1764).

Zapisz się na newsletter
Chcesz uniknąć błędów? Być na czasie z najnowszymi zmianami w podatkach? Zapisz się na nasz newsletter i otrzymuj rzetelne informacje prosto na swoją skrzynkę.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

REKLAMA

Księgowość
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Firmy niegotowe na KSeF. Tylko 5230 przedsiębiorstw korzysta z systemu – czas ucieka. [DANE MF]

Z danych udostępnionych przez Ministerstwo Finansów wynika, że do 5 marca 2025 roku z Krajowego Systemu e-Faktur (KSeF) skorzystało zaledwie 5230 firm. To oznacza, że w ciągu ponad trzech lat działania systemu zdecydowało się na niego jedynie kilka tysięcy przedsiębiorców. Tymczasem za 9 miesięcy korzystanie z KSeF stanie się obowiązkowe – a to oznacza prawdziwą rewolucję dla księgowości w Polsce.

Prof. Modzelewski do premiera Tuska: narzucanie KSeF-u i faktur ustrukturyzowanych wszystkim podatnikom VAT to nie jest deregulacja gospodarki; ten pomysł powinien trafić do kosza

W dniu 12 kwietnia br. Ministerstwo Finansów potwierdziło zamiar wdrożenia w 2026 roku obowiązkowego Krajowego Systemu e-Faktur i obligatoryjnego stosowania faktur ustrukturyzowanych przez wszystkich podatników VAT. Prof. dr hab. Witold Modzelewski apeluje do Pana Premiera Donalda Tuska: „Wierzę, że jako liberał traktuje Pan potrzebę deregulacji gospodarki zupełnie poważnie. Nie należy ulegać lobbystom, którzy chcą zarobić na dezorganizacji systemu fakturowania. Pomysł faktur ustrukturyzowanych powinien trafić definitywnie do kosza.”

W 2025 r. można przekazać 1,5% podatku rolnego na rzecz dwóch uprawnionych podmiotów

W komunikacie z 16 kwietnia 2025 r. Ministerstwo Finansów poinformowało, że w 2025 roku podatnicy podatku rolnego mogą przekazać 1,5 tego podatku na rzecz Krajowego Związku Rewizyjnego Rolniczych Spółdzielni Produkcyjnych lub OPZZ Rolników i Organizacji Rolniczych. Jakie są warunki tego przekazania?

Roczne zeznanie podatkowe PIT: 15 najczęstszych błędów. Jak ich uniknąć w 2025 roku

Złożenie corocznej deklaracji PIT to podstawowy zakres komunikacji podatnika z administracją skarbową. Warto zadbać, by przebiegła ona w sposób optymalny i nie nastręczała niespodziewanych nieprzyjemności. Dlatego też przedstawiamy zestawienie najczęstszych błędów, przed którymi można się uchronić, korzystając z poniższych podpowiedzi.

REKLAMA

7 skutków spadających stóp procentowych. Już w maju 2025 r. RPP zacznie cykl obniżek?

Tańsze i łatwiej dostępne kredyty to tylko część skutków cięć stóp procentowych. Polityka monetarna to miecz obosieczny. W momencie, w którym kredytobiorcy cieszą się z niższych rat, to posiadacze oszczędności mają problem ze znalezieniem solidnie oprocentowanego depozytu. Widmo niższych stóp procentowych oznacza też, że w dół pójść może oprocentowanie detalicznych obligacji skarbowych, a zakup mieszkania na wynajem może znowu odzyskać swój blask.

Korekta zeznania podatkowego PIT. Jak to zrobić i do kiedy można?

Do końca roku 2030 podatnicy mają prawo składać korekty zeznań PIT za rok 2024. Błędy w deklaracjach podatkowych zdarzają się zarówno na niekorzyść podatnika (np. pominięcie ulgi, o której się nie wiedziało), jak i na niekorzyść fiskusa (np. pominięcie źródła przychodów, o którym się zapomniało). Złożenie korekty zeznania nie wymaga uzasadnienia, a skorygować można nawet taką deklarację, która z upływem 30 kwietnia 2025 r. została bez udziału podatnika automatycznie zatwierdzona w usłudze Twój e-PIT.

Pilne! Będzie nowelizacja ustawy o KSeF, znamy projekt: jakie zmiany w obowiązkowym e-fakturowaniu

Ministerstwo Finansów opublikowało długo wyczekiwany projekt nowelizacji ustawy o VAT, regulujący obowiązek stosowania faktur ustrukturyzowanych. Wraz z nim udostępniono również oficjalną „mapę drogową” wdrożenia Krajowego Systemu e-Faktur – KSeF.

Ewidencje VAT oszustów i uczciwych podatników niczym się nie różnią. Jak systemowo zablokować wzrost zwrotów VAT? Prof. Modzelewski: jest jeden sposób

Jedyną skuteczną barierą systemową dla prób wyłudzenia zwrotów jest uzależnienie wpływów zwrotów od zastosowania przez podatnika mechanizmu podzielonej płatności w stosunku do kwot podatku naliczonego, który miałby być zwrócony – pisze prof. dr hab. Witold Modzelewski.

REKLAMA

Obowiązkowy KSeF - najnowszy harmonogram. KSeF 2.0, integracja i testy, tryb offline24, faktury masowe, certyfikat wystawcy faktury i inne szczegóły

W komunikacie z 12 kwietnia 2025 r. Ministerstwo Finansów przedstawiło aktualny stan projektu rozwiązań prawnych, technicznych i biznesowych oraz plan wdrożenia (harmonogram) obowiązkowego systemu KSeF. Można jeszcze do 25 kwietnia 2025 r. zgłaszać do Ministerstwa uwagi i opinie do projektu pisząc maila na adres sekretariat.PT@mf.gov.pl.

Cyfrowe narzędzia dla księgowych. Kiedy warto zmienić oprogramowanie księgowe?

Nowoczesne narzędzia dla księgowych. Na co zwracać uwagę przy zmianie oprogramowania księgowego? Według raportów branżowych księgowi spędzają nawet 50 proc. czasu na czynnościach, które mogłyby zostać usprawnione przez nowoczesne technologie.

REKLAMA