Rezerwy na świadczenia pracownicze na przykładzie nagród jubileuszowych

Są to świadczenia  pieniężne za długoletnią pracę wykonywaną przez pracownika przyznawane periodycznie, zazwyczaj co pięć lat. Nagrody jubileuszowe przysługują pracownikowi z tytułu pozostawania w stosunku pracy przez określony w przepisach, wymagany okres pracy. Ich wysokość zazwyczaj jest progresywna, świadczenie jest tym wyższe im wyższa jest liczba przepracowanych lat pracy. Świadczenie może być wyrażone kwotowo, w procesie indywidualnego wynagrodzenia pracownika lub wynagrodzenia określonego jednakowo dla wszystkich pracowników, na przykład najniższego lub średniego wynagrodzenia w danej jednostce lub gospodarce. W jednej jednostce może istnieć więcej niż jeden rodzaj nagrody jubileuszowej. Każda przyznawana jest wówczas za inny staż pracy. Nie ma jednak ogólnych, powszechnie obowiązujących zasad dotyczących obowiązku wypłacania tych świadczeń przez wszystkich pracodawców, nie są to zatem świadczenia obowiązkowe i powszechne.

Nagrody jubileuszowe są świadczeniami fakultatywnymi, o charakterze zakładowym lub branżowym.

Świadczenia mają charakter zakładowy jeżeli ciążący na jednostce obowiązek wypłaty nagród jubileuszowych wynika z obowiązujących w danej jednostce zakładowych układów zbiorowych pracy, regulaminów wynagradzania lub umowy o pracę. Świadczenia mają charakter branżowy gdy obowiązek wypłaty nagrody wynika z przepisów prawa dotyczących niektórych grup zawodowych np. górników czy nauczycieli.

Przykładem nagród jubileuszowych o charakterze branżowym są nagrody jubileuszowe przysługujące pracownikom samorządowym. W ogólności obowiązek wypłaty nagród jubileuszowych dla tych pracowników wynika z Ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (dalej Ustawy), która określa szczegółowe zasady przyznawania nagród jubileuszowych, w szczególności ich częstotliwość i wysokość, a także okres zatrudnienia uprawniający do ich otrzymania.

Przepisy ustawy stosuje się do pracowników zatrudnionych w ( zgodnie z Art. 2. Ustawy):

- urzędach marszałkowskich oraz wojewódzkich samorządowych jednostkach organizacyjnych

- starostwach powiatowych oraz powiatowych jednostkach organizacyjnych

- urzędach gmin, jednostkach pomocniczych gmin, gminnych jednostkach budżetowych i samorządowych zakładach budżetowych

- biurach (ich odpowiednikach) związków jednostek samorządu terytorialnego oraz samorządowych zakładów budżetowych utworzonych przez te związki

- biurach (ich odpowiednikach) jednostek administracyjnych jednostek samorządu terytorialnego.

Zgodnie z Ustawą jednostki są zobowiązane do wypłaty pracownikom samorządowym świadczeń w wysokości:

Podstawę obliczenia nagrody jubileuszowej stanowi wynagrodzenie miesięczne obliczane według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy, przysługujące pracownikowi  w dniu nabycia prawa do nagrody. Prawo do wypłaty świadczeń w danej jednostce przysługuje pracownikowi wyłącznie wówczas, gdy w dniu przepracowania określonej zasadami Ustawy liczby lat pozostaje w stosunku pracy w tej jednostce.

Na jednostkach ciąży zatem obowiązek wypłaty świadczeń pracownikom samorządowym wynikający z Ustawy, w takiej sytuacji jednostki powinny dokonać wyceny i ujęcia  rezerw na długoterminowe świadczenia pracownicze stosując zasady zgodne z MSR 19.

Zgodnie z paragrafem 127 powyższego standardu do oszacowania rezerw na nagrody jubileuszowe należy zastosować metodę aktuarialną, tzw. metoda prognozowanych uprawnień jednostkowych (ang. Projected Unit Credit), rekomendowaną przez MSR 19. Zgodnie z którą wartość rezerwy na nagrody jubileuszowe ustala się na dzień bilansowy dla każdego pracownika objętego systemem nagród jubileuszowych, zgodnie ze wzorem:

gdzie:

R_d - wartość rezerwy na nagrody jubileuszowe na dzień bilansowy d (dla jednego pracownika),

m - liczba nagród jubileuszowych na dzień bilansowy d przysługujących pracownikowi w przyszłości,

W_k - przewidywana wartość przyszłej k - tej nagrody jubileuszowej na rzecz pracownika w pełnej wysokości w dniu jej wypłaty,

S - staż w  jednostce (w latach) na dzień bilansowy d,

n_k - liczba lat do wypłaty k - tej nagrody jubileuszowej (w latach) od dnia bilansowego d,

P_k - prawdopodobieństwo wypłaty przyszłej k - tej nagrody jubileuszowej, uwzględniające ruchy kadrowe (rotacja) i demograficzne (śmierć, przejście na rentę),

v - współczynnik dyskontujący.

Do oszacowania rezerw na podstawie powyższego wzoru konieczne jest określenie tzw. założeń aktuarialnych, do których zalicza się założenia demograficzne oraz założenia finansowe. Założenia demograficzne dotyczą przyszłych cech charakteryzujących aktualnie zatrudnionych,  byłych pracowników oraz osoby będące na ich utrzymaniu, którzy są uprawnieni do świadczeń. Założenia finansowe zaś dotyczące takich zagadnień, jak stopa dyskontowa, czy poziom przyszłego wynagrodzenia i przyszłych świadczeń.

Założenia finansowe opierają się na określanych na dzień bilansowy rynkowych oczekiwaniach odnoszących się do okresu, w którym ma nastąpić wywiązanie się z zobowiązań.  Określenie założeń aktuarialnych pozwala przejść do praktycznego wyliczenia rezerwy.

Na podstawie powyższego wzoru obliczymy rezerwę na nagrody jubileuszowe dla pracownika objętego Ustawą, którego indywidualne dane przedstawia poniższa tabela.

Przyjmijmy ponadto na potrzeby wyceny następujące założenia aktuarialne.

Na podstawie powyższych założeń i danych obliczono rezerwę na nagrody jubileuszowe. Wyniki przeprowadzonych kalkulacji kształtują się następująco.

Ostatecznie rezerwę na nagrody jubileuszowe w przypadku omawianego pracownika stanowi suma rezerw na cztery kolejne przyszłe nagrody przysługujące pracownikowi w przyszłości.

R_d = 5 210,77 + 3 386,93 + 2 608,13 +2045,97= 13251,8

Wyliczona w przedstawiony sposób wartość bieżąca zobowiązania z tytułu nagród jubileuszowych jest wartością indywidualną dla jednego pracownika. W celu uzyskania wartości zobowiązania z tytułu nagród jubileuszowych w całej jednostce należy zsumować wartości rezerw poszczególnych pracowników jednostki.

Nagrody jubileuszowe nie są, w polskiej praktyce, powszechnym składnikiem systemu świadczeń pracowniczych. Jeżeli jednak występują, to najczęściej stanowią najbardziej znaczącą wartość ogólnego poziomu rezerw na świadczenia pracownicze.

Ustawa o rachunkowości nakłada na jednostki obowiązek przedstawiania swojej sytuacji finansowej jasno i rzetelnie, w szczególności jednostka ma obowiązek wykazania swoich zobowiązań, a zatem jednostka ma obowiązek ujęcia w księgach rezerw na nagrody jubileuszowe.

Biuro Aktuarialne ATTUARIO