Liczy się rzeczywista cena zakupu

Materiały, które wykorzystywane są w działalności firmy, ewidencjonuje się na kontach zespołu 4. Są to m.in. półfabrykaty, paliwo, opakowania oraz części zamienne. Najważniejszą kwestią związaną z ewidencją tych aktywów obrotowych jest ich odpowiednia wycena zarówno przy ich przyjęciu do magazynu, jak i wydaniu.

Należy jednak pamiętać, że zgodnie z art. 17 ust. 2 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2002 r. nr 76, poz. 694 z późn. zm.) kierownik jednostki, uwzględniając rodzaj i wartość poszczególnych grup rzeczowych składników aktywów obrotowych posiadanych przez jednostkę, może podjąć decyzję o jedno- razowym odpisywania w koszty materiałów na dzień ich zakupu. Jeżeli zostanie powzięta taka decyzja, konieczne będzie nie później niż na dzień bilansowy ustalanie ich stanu, oraz wycena, a następnie korekta kosztów o wartość tego stanu. Natomiast przyjęcie do ewidencji materiałów, jak również późniejszy ich rozchód, może być dokonywane na podstawie zmiennych cen ewidencyjnych lub stałych cen ewidencyjnych.

Jak przypomina Wojciech Skarżyński z Rödl & Partner, w przypadku zmiennych cen ewidencyjnych przychody materiałów wyceniane są według rzeczywistych cen zakupu lub nabycia wykazanych w fakturach zakupu. Rozchód materiałów można wyceniać, zgodnie z zapisem w ustawie o rachunkowości, według jednej z metod:

- według cen przeciętnych (średnioważona), 

-  wyceniając rozchód kolejno po cenach, po których jednostka nabyła materiały najwcześniej (FIFO),

- wyceniając rozchód kolejno po cenach, po których jednostka nabyła materiały najpóźniej (LIFO), 

-  przez szczegółową identyfikację rzeczywistych cen nabycia, które dotyczą określonego rozchodu, niezależnie od daty zakupu.

Według naszego eksperta w przypadku stałych cen ewidencyjnych wycena przychodów i rozchodów następuje według stałych cen, które nie zmieniają się w ciągu dłuższego okresu.

- Ceny te najczęściej są różne od rzeczywistych cen zakupu lub nabycia. Różnice pomiędzy przyjętymi stałymi cenami ewidencyjnymi a rzeczywistymi cenami zakupu lub nabycia ujmuje się na oddzielnym koncie jako odchylenia od cen ewidencyjnych - dodaje.

Podkreśla on, że w przypadku, kiedy stałe ceny ewidencyjne są wyższe od cen rzeczywistych, zapisy odchyleń następują po stronie kredytowej. Po stronie debetowej ewidencjonuje się odchylenia w przypadku, gdy stałe ceny ewidencyjne są niższe od cen rzeczywistych. Zdaniem Wojciecha Skarżyńskiego, stosowanie stałych cen ewidencyjnych pociąga za sobą konieczność rozliczania odchyleń od cen ewidencyjnych przypadających na rozchodowane materiały. Dokonywane jest to za pomocą wskaźnika narzutu odchyleń, który ustala się za pomocą odpowiedniego wzoru (patrz ramka).