REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Zagrożenia wynikające ze stosowania tradycyjnej kalkulacji kosztów produktów

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Bartosz Tyrała

REKLAMA

Duży wpływ na proces kalkulacji ma stopień wykorzystanych zdolności produkcyjnych. Wymagane przez ustawę o rachunkowości podejście do kalkulacji tzw. technicznego kosztu wytworzenia zakłada, że nie uwzględnia się w kosztach wytworzenia niewykorzystanych zdolności produkcyjnych.

Jest to szczególnie istotne podczas interpretacji i podejmowania decyzji dotyczących rentowności produktów i na tej podstawie decyzji o składzie portfela wyrobów.


Zgodnie z ustawą o rachunkowości, „za normalny poziom wykorzystania zdolności produkcyjnych uznaje się przeciętną, zgodną z oczekiwaniami w typowych warunkach, wielkość produkcji za daną liczbę okresów lub sezonów, przy uwzględnieniu planowanych remontów”. Stwierdzenie to daje pewną swobodę przy określaniu, jaka wielkość jest uważana za normalny poziom wykorzystania zdolności produkcyjnych. Biorąc pod uwagę, że przedsiębiorstwo określiło pewien poziom normalnego wykorzystania zdolności produkcyjnej, nie można założyć, że poziom ten jest ustalony tak dokładnie, że nie pozostawia żadnej możliwości wzrostu produkcji przy posiadanych zasobach. Oznacza to, że przedsiębiorstwo może (nie ponosząc dodatkowych wydatków np. na rozbudowę parku maszynowego) zwiększyć do pewnego stopnia wielkość produkcji.


Wobec powyższego można założyć, że występuje pewna ukryta rezerwa mocy, która umożliwia pewien wzrost produkcji bez zmiany niektórych posiadanych zasobów. Konsekwencją tego jest również to, że podczas wzrostu produkcji przekraczającego ten poziom określone dodatkowe wydatki na park maszynowy nie odzwierciedlają pełnych wydatków, jakie musiałoby ponieść przedsiębiorstwo w przypadku nieposiadania omówionej rezerwy mocy produkcyjnych.


Posiadając system informatyczny, umożliwiający systematyczne obliczanie kosztów rzeczywistych, koszty mieszczące się w poziomie normalnego wykorzystania zdolności produkcyjnych są rozliczane odpowiednio na produkty (łącznie ze wspomnianą ukrytą rezerwą mocy). Oznacza to, że uzyskany jednostkowy koszt wytworzenia jest „zawyżony” przez koszty dotyczące tej rezerwy.


Przepływy pieniężne


Podczas tworzenia przepływów głównym założeniem jest uwzględnianie wpływów i wydatków, jakie wynikają bezpośrednio z realizacji danego przedsięwzięcia. Oznacza to, że analizie są poddawane tylko te dodatkowe wpływy i wydatki przedsiębiorstwa, które muszą być poniesione na dane przedsięwzięcie.


UWAGA!

W tym miejscu warto zwrócić uwagę na kwestię rezerwy mocy produkcyjnych. Jeżeli występują pewne nawet drobne rezerwy, to dodatkowe przepływy nie uwzględniają zmiany poziomu zasobów, które przedsiębiorstwo już posiada i może wykorzystać na rzecz nowego produktu.


W omawianym poniżej przykładzie jest analizowana możliwość produkcji dodatkowego wyrobu na opisanym MPK, na którym dotychczas są wytwarzane dwa produkty. Aby poprawnie określić opłacalność realizacji tego przedsięwzięcia, muszą być określone dodatkowe wpływy i wydatki. Dla ułatwienia zakładamy, że koszty reprezentują wydatki, przychody - wpływy, a zapasy są minimalne i pomijamy je w analizie.

W celu otrzymania danych niezbędnych do stworzenia przepływów pieniężnych przedsięwzięcia potrzebne są informacje na temat nowego produktu (liczba maszynogodzin i roboczogodzin oraz ilości produkcji wyrobu w roku). Dane te przedstawiają tabele 1 i 2.


Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Posiadając owe dane, należy zaplanować dodatkowe koszty, jakie będą związane z przedsięwzięciem. W tabeli 1 (zamieszczonej w poprzedniej części cyklu, Nr 3/2007 „Controllingu i Rachunkowości Zarządczej”) z kosztów MPK były wyodrębniane koszty zmienne. W celu uzyskania kosztów zmiennych w okresie dla nowego produktu obliczamy jednostkowy koszt zmienny przez porównanie kosztów zmiennych i ilości maszynogodzin. Po pomnożeniu uzyskanych jednostkowych danych przez ilość dodatkowych maszynogodzin niezbędnych do wyprodukowania nowego produktu uzyskujemy wartość kosztów zmiennych w okresie, jakie są potrzebne do wyprodukowania dodatkowego wyrobu. Opisane wartości są przedstawione w tabeli 3.


Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Dodatkowo muszą być zaplanowane pozycje kosztów MPK, które nie cechują się aż taką zmiennością, jak koszty z tabeli 3. Wartości oszacowanych kosztów przedstawia tabela 4.


Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

W tabeli 4 występują dodatkowo koszty amortyzacji o wartości 14 000 zł. Koszty te dotyczą dodatkowej inwestycji w wysokości 100 000 zł, która musi zostać poniesiona na realizację przedsięwzięcia.

Oprócz kosztów wynikających z MPK, w celu obliczenia przepływów pieniężnych, niezbędne są informacje o koszcie materiału pochodzącym ze zleceń produkcyjnych. Jednostkowy koszt materiału jest na poziomie 300 zł, co przy ilości produkcji nowego wyrobu (200 sztuk - co roku) daje wartość kosztów materiału w okresie rocznym na poziomie 60 000 zł. Finalne zestawienie kosztów MPK łącznie z produktem 3 przedstawia tabela 5.


Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

UWAGA!

W tym miejscu warto zwrócić uwagę na koszty amortyzacji. Wzrost następuje tylko o 14 000 zł, co jest związane z założonymi wydatkami na maszyny w wysokości 100 zł. Oznacza to, iż w przykładzie przyjęto, że to głównie w dotychczasowym parku maszynowym występowały pewne rezerwy niewykorzystanych mocy produkcyjnych. W kolejnych latach ilość produkcji wyrobu 1 i 2 będzie dokładnie taka sama, jak w analizowanym okresie.


Stworzone przepływy pieniężne tego przedsięwzięcia przedstawia tabela 6. Dla uproszczenia przyjęto już wcześniej wspomniane założenia, że zapasy są minimalne, a pozycje kosztów i przychodów odpowiadają wydatkom i wpływom. W latach analizy ilości roczne produktu są równe i wynoszą 200 sztuk. Cena jednostkowa wynosi 1200 zł.


Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Pozycja wydatki (koszty stałe i mieszane) nie zawiera amortyzacji. Amortyzacja jest jednak uwzględniona podczas obliczania pozycji „wpływ zmiany na podatek”. Na podstawie przepływów są obliczone wskaźniki efektywności NPV i IRR, których wartości przedstawia tabela 7. Do obliczania NPV jest wykorzystana stopa dyskontowa na poziomie 5% rocznie, począwszy od pierwszego roku.


Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Analizując przedstawione przepływy oraz wskaźniki, można stwierdzić, że dla przedsiębiorstwa wytwarzającego dotychczas dwa analizowane produkty dodatkowa produkcja jest opłacalna.

Zmiana asortymentu a rentowność

Wytwarzanie dodatkowego produktu pociąga za sobą dodatkowe koszty. Łączne koszty w nowym okresie dla trzech produktów dla MPK, podzielone na grupy, przedstawia tabela 8.


Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Są one zgodne z wartościami z tabeli 5 „Koszty łączne po wprowadzeniu nowego produktu w roku 200b”.

Przy uwzględnieniu nowych ilości roboczogodzin i maszynogodzin (wszystkich trzech produktów) grupy kosztów uzyskują nowe wartości na jednostkę podstawy rozliczenia (tabela 9).


Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Porównując te dane z tabelą 5 (patrz: poprzednia część cyklu, Nr 3/2007), możemy jednoznacznie stwierdzić, że koszty jednostkowe uległy obniżeniu. Na ich podstawie z łatwością można uzyskać koszt jednostkowy produktów i ich rentowność (tabele 10 i 11).


Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Dane z tabeli 11 mogą być pewnym zaskoczeniem dla osób nierozumiejących omawianego problemu, które opierają swoją wiedzę tylko na tabeli 11. Produkt, który zgodnie z danymi z przepływów miał być dla przedsiębiorstwa opłacalny, okazał się nierentowny. Oczywiście stwierdzenie to jest błędne, ponieważ produkcja tego produktu jest opłacalna, jeżeli kryterium to bazuje na wyniku finansowym lub wielkości gotówki. W takich przypadkach istnieje zagrożenie, że osoby otrzymujące przedstawione dane mogą pochopnie podjąć decyzje o zaprzestaniu sprzedaży produktu 3.

Przy dużej liczbie produktów wytwarzanych na wielu MPK oraz zmieniających się cenach surowców bardzo trudno jest dostrzec efekt związany ze wzrostem rentowności pozostałych produktów. W przykładzie efekt ten jest bardzo dobrze widoczny przy porównaniu tabeli 7 (patrz: poprzednia część cyklu, Nr 3/2007) z tabelą 11.


Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Wnioski

Bazując jedynie na wartościach rentowności, podejmowanie decyzji strategicznych dotyczących portfela produktów może być całkowicie błędne. Brak zrozumienia niektórych mechanizmów kalkulacji kosztów, wpływu niewykorzystanych zdolności produkcyjnych oraz zrozumienia (chociażby ogólnie), jak te procesy przebiegają w danym przedsiębiorstwie, może doprowadzić do niekorzystnych dla przedsiębiorstwa decyzji. Omówiony problem bardzo trudno jest rozwiązać w przypadku kalkulacji rzeczywistej.

W każdym przedsiębiorstwie występują koszty stałe i mieszane, które są wykorzystywane w bardzo różnym stopniu. Dodatkowo duża liczba MPK utrudnia dokładny proces ich analizy. Odpowiednio przygotowane przepływy pieniężne powinny uwzględniać stopień wykorzystania posiadanych zasobów. Dlatego po rozpoczęciu produkcji nowego wyrobu może się okazać, że wcześniej obliczone wskaźniki NPV i IRR nie pokrywają się z informacjami uzyskanymi z analizy rentowności.

Powyższe stwierdzenie nie oznacza jednak, że w celu zwiększenia wyniku należy zaprzestać produkcji nowego produktu. Podjęcie tej decyzji nie zlikwiduje bowiem części kosztów stałych stanowiących omawianą rezerwę. Koszty te pozostaną w przedsiębiorstwie, obciążając pozostałe produkty i finalnie obniżając uzyskany wynik.


Literatura

- G.K. Świderska, Rachunkowość zarządcza i rachunek kosztów, tom I, Praca zbiorowa, Difin, Warszawa 2003.

- B. Tyrała, Wykorzystanie rachunku kosztów działań przy określaniu przepływów istotnych dla inwestycji, „Controlling i Rachunkowość Zarządcza” Nr 8, 2003.

- Ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694 z późn.zm.).


Bartosz Tyrała

pracownik Działu Controllingu FUM Kamax S.A., adiunkt w Wyższej Szkole Inżynieryjno-Ekonomicznej w Ropczycach;

Pytania: czytelnicy.controlling@infor.pl


OD REDAKCJI

Opracowanie przygotowane w ramach projektu badawczego nr 4T12A01929.

Zapisz się na newsletter
Chcesz uniknąć błędów? Być na czasie z najnowszymi zmianami w podatkach? Zapisz się na nasz newsletter i otrzymuj rzetelne informacje prosto na swoją skrzynkę.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: Controlling i Rachunkowość Zarządcza

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

REKLAMA

Księgowość
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
KPiR: czym jest i jak ją prowadzić? Najważniejsze zasady uproszczonego księgowania

Odpowiadając wprost na postawione w tytule pytanie, Księga Przychodów i Rozchodów (dalej: „KPiR”) to jeden z przewidzianych w polskim prawie sposobów prowadzenia ewidencji księgowej pozwalającej na określenie zobowiązań podatkowych. Najczęściej KPiR kojarzy się osobom, które prowadzą jednoosobową działalność gospodarczą, w tym takim, które są zatrudniona w formie b2b. Niemniej, wbrew powszechnemu przeświadczeniu i pomimo tego, że obowiązek prowadzenia księgi przychodów i rozchodów został wprowadzony w art. 24a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, taką formę rachunkowości mogą przyjąć nie tylko osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą.

Kolejne obniżki stóp procentowych NBP dopiero na jesieni 2025 roku? Prezes Glapiński: RPP nie zapowiada obecnie dalszych zmian; wzmocniły się czynniki inflacyjne

Rada Polityki Pieniężnej prawdopodobnie poczeka z kolejnymi obniżkami stóp procentowych przynajmniej do września - oceniają ekonomiści Santander BP. Ich zdaniem konferencja prasowa Prezesa NBP z 5 czerwca 2025 r. zasygnalizowała kolejną zmianę w nastawieniu banku centralnego - w kierunku bardziej jastrzębiej polityki. Podobnie oceniają analitycy innych banków (ING BSK, mBanku). Na tej konferencji Prezes Glapiński podkreślił, że Rada Polityki Pieniężnej w obecnej sytuacji nie zapowiada ścieżki przyszłych stóp proc., nie zobowiązuje się do żadnych decyzji, a kolejne decyzje będą podejmowane w reakcji na bieżące informacje. Dodał, że wzmocniły się czynniki mogące zwiększyć presję inflacyjną w dłuższym okresie.

Dopłaty bezpośrednie 2025: Nabór kończy się już 16 czerwca

Rolnicy mogą składać wnioski o dopłaty bezpośrednie i obszarowe za 2025 rok wyłącznie przez internet, korzystając z aplikacji eWniosekPlus. Termin upływa 16 czerwca, ale dokumenty będzie można złożyć do 11 lipca – z potrąceniem. Pomoc oferują pracownicy ARiMR i infolinia agencji.

Ulga podatkowa dla pracującego seniora. Co w sytuacji przejścia na emeryturę w ciągu roku podatkowego?

Już czwarty rok w podatku dochodowym od osób fizycznych obowiązuje wprowadzona w ramach Polskiego Ładu tzw. ulga dla pracujących seniorów. Jest to tak naprawdę zwolnienie podatkowe, do którego mają prawo osoby, które osiągnęły powszechny wiek emerytalny (60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn), nadal pracują zarobkowo i nie mają ustalonego prawa do emerytury lub renty rodzinnej. Z tej ulgi mogą też korzystać te osoby, które mają przyznaną emeryturę lecz jej nie pobierają, ponieważ nie rozwiązały stosunku pracy – czyli mają zawieszone prawo do emerytury. Powstaje pytanie, czy do tego zwolnienia mają prawo również te osoby, które w trakcie roku podatkowego (kalendarzowego) przeszły na emeryturę. Wyjaśnił to niedawno Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej.

REKLAMA

Poświadczone zgłoszenie celne importu – kluczowy dowód wywozu z UE

W czasach zglobalizowanego handlu i zaostrzonych kontroli podatkowo-celnych coraz częściej przedsiębiorcy stają przed wyzwaniem udowodnienia wywozu towarów poza Unię Europejską. Jednym z narzędzi, które może odegrać w tym procesie kluczową rolę, jest poświadczone przez organy celne zgłoszenie celne importowe dokonane w kraju trzecim.

Fundacja rodzinna w strukturach transakcyjnych – ryzyko zakwestionowania przez KAS

Najnowsze stanowisko Szefa KAS (odmowa wydania opinii zabezpieczającej z 5 maja 2025 r., sygn. DKP16.8082.14.2024) pokazuje, że wykorzystanie fundacji rodzinnej jako pośrednika w sprzedaży udziałów może zostać uznane za unikanie opodatkowania. Mimo deklarowanych celów sukcesyjnych, KAS uznał działanie za sztuczne i sprzeczne z celem przepisów.

Webinar: KSeF – co nas czeka w praktyce? + certyfikat gwarantowany

Praktyczny webinar „KSeF – co nas czeka w praktyce?” poprowadzi Zbigniew Makowski, doradca podatkowy z ponad 15-letnim stażem. Ekspert wskaże, jakie szanse i zagrożenia dla firm i biur rachunkowych niesie ze sobą KSeF i jak się na nie przygotować.

Taryfa celna UE: kod, który decyduje o losie Twojej przesyłki

Niepozorny ciąg cyfr może przesądzić o powodzeniu lub porażce międzynarodowej transakcji. W świecie handlu zagranicznego poprawna klasyfikacja taryfowa towarów to nie wybór – to konieczność.

REKLAMA

Zmiany w zamówieniach publicznych w 2025 r. Co czeka zamawiających i wykonawców? Projekt UZP dot. udziału firm z państw trzecich w przetargach

W dniu 3 lutego 2025 r. do Sejmu wpłynął projekt w formie druku nr 1041 o zmianie ustawy ¬- Prawo zamówień publicznych, który miał przewidywać szereg istotnych zmian w systemie zamówień publicznych w Polsce, został on jednak wycofany. Urząd Zamówień Publicznych stworzył jednak własny projekt ustawy o zmianie ustawy Prawo zamówień publicznych oraz ustawy o umowie koncesji na roboty budowlane lub usługi, pod numerem UC88, w której poruszył istotną kwestię udziałów w przetargach firmy z państw trzecich, czyli pochodzących z krajów, z którymi Unia Europejska nie zawarła umowy międzynarodowej zapewniającej wzajemny i równy dostęp do unijnego rynku zamówień publicznych. Projekt ten został już przyjęty przez Radę Ministrów i przesłany do Sejmu.

PFR pozywa firmy na podstawie rekomendacji CBA. Co możesz zrobić, gdy żądają zwrotu subwencji z Tarczy Finansowej?

Polski Fundusz Rozwoju (PFR) pozywa przedsiębiorców, powołując się na tzw. rekomendacje CBA. Problem dotyczy już około 1900 firm, które – często bez żadnych wcześniejszych sygnałów – otrzymują wezwania a następnie pozwy o zwrot subwencji z Tarczy Finansowej. Zaskakuje nie tylko skala działań PFR, ale przede wszystkim brak rzetelnego uzasadnienia tych roszczeń.

REKLAMA