Koszty egzekucyjne - ujęcie rachunkowe i podatkowe

Problematyka kosztów egzekucyjnych jest uregulowana w kilku aktach prawnych, spośród których najważniejsze to: kodeks postępowania cywilnego, ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych oraz ustawa o komornikach sądowych i egzekucji.

Podstawą egzekucji jest tytuł wykonawczy (tytuł egzekucyjny), czyli prawomocne orzeczenie sądu, zaopatrzony w klauzulę wykonalności.

Wniosek o wszczęcie egzekucji składa się, stosownie do właściwości, sądowi lub komornikowi. W sprawach, które mogą być wszczęte z urzędu, egzekucja może nastąpić na żądanie sądu pierwszej instancji skierowane do właściwego sądu lub komornika. Egzekucja może być również wszczęta na żądanie uprawnionego organu.

Zgodnie z art. 770 kodeksu postępowania cywilnego dłużnik powinien zwrócić wierzycielowi koszty niezbędne do celowego przeprowadzenia egzekucji. Koszty ściąga się wraz z egzekwowanym roszczeniem. Do niezbędnych kosztów prowadzenia procesu, jakie może ponieść wierzyciel w celu skutecznego przeprowadzenia egzekucji, zalicza się m.in.:

1) w przypadku procesu prowadzonego przez stronę osobiście lub przez pełnomocnika, który nie jest adwokatem lub radcą prawnym - koszty sądowe, koszty przejazdów do sądu strony lub jej pełnomocnika oraz równowartość zarobku utraconego wskutek stawiennictwa w sądzie (suma kosztów przejazdów i równowartość utraconego zarobku nie mogą przekraczać wynagrodzenia jednego adwokata wykonującego zawód w siedzibie sądu procesowego),

2) w przypadku procesu, gdy strona reprezentowana jest przez adwokata lub radcę prawnego - zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony.

Ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji reguluje wszystkie aspekty i zagadnienia egzekucji administracyjnej. Zgodnie z jej zapisami egzekucji administracyjnej podlegają m.in.:

1) podatki, opłaty i inne należności, do których stosuje się przepisy działu III ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa,

2) grzywny i kary pieniężne wymierzane przez organy administracji publicznej,

3) należności pieniężne (inne niż wymienione powyżej), jeżeli pozostają we właściwości rzeczowej organów administracji publicznej,

4) należności przypadające od jednostek budżetowych, wynikające z zastosowania wzajemnego potrącenia zobowiązań podatkowych z zobowiązaniami tych jednostek,

5) należności pieniężne przekazane do egzekucji administracyjnej na podstawie innych ustaw,

6) wpłaty na rzecz funduszy celowych utworzonych na podstawie odrębnych przepisów,

7) należności pieniężne z tytułu składek do Funduszu Żeglugi Śródlądowej oraz składek specjalnych do Funduszu Rezerwowego,

8) obowiązki o charakterze niepieniężnym pozostające we właściwości organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego lub przekazane do egzekucji administracyjnej na podstawie przepisu szczególnego,

9) obowiązki z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz wypłaty należnego wynagrodzenia za pracę, a także innego świadczenia przysługującego pracownikowi, nakładane w drodze decyzji organów Państwowej Inspekcji Pracy.

Ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji w art. 64b podaje katalog wydatków egzekucyjnych, a w szczególności wydatków poniesionych na opłacenie:

1) przejazdu i delegacji poborcy lub egzekutora,

2) przewozu, załadowania, rozładowania, przechowania, utrzymania i dozoru zwierząt oraz ruchomości odebranych albo usuniętych z opróżnionych budynków, lokali i pomieszczeń,

3) przymusowego otwarcia środków transportu, pomieszczeń i schowków,

4) należności świadków, biegłych i rzeczoznawców,

5) ogłoszenia w prasie,

6) sporządzenia dokumentów;

7) prowadzenia zarządu zajętej nieruchomości,

8) prowizji i opłat pobieranych w związku z realizacją zajęcia przez dłużnika zajętej wierzytelności lub przekazywaniem dochodzonych kwot do organu egzekucyjnego,

9) kosztu uzyskania informacji o majątku dłużnika,

10) wykonania zastępczego,

11) zastosowania przymusu bezpośredniego.

Opłaty pobierane przez organy egzekucyjne wraz z wydatkami poniesionymi przez te organy stanowią koszty egzekucyjne. Koszty egzekucyjne obciążają zobowiązanego.

Zgodnie z polskim prawem bilansowym koszty egzekucyjne należy traktować jako element pozostałej działalności operacyjnej jednostki. Zgodnie z ustawą o rachunkowości przez pozostałe przychody i koszty operacyjne rozumie się przychody i koszty, które związane są pośrednio z działalnością operacyjną jednostki.

W myśl art. 3 pkt 32 ustawy o rachunkowości są to przychody i koszty związane w szczególności:

1) z działalnością socjalną,

2) ze zbyciem środków trwałych, środków trwałych w budowie, wartości niematerialnych i prawnych, a także z utrzymywaniem i zbyciem nieruchomości oraz wartości niematerialnych i prawnych, zaliczanych do inwestycji,

3) z odpisaniem należności i zobowiązań przedawnionych, umorzonych, nieściągalnych, z wyjątkiem należności i zobowiązań o charakterze publicznoprawnym nieobciążających kosztów,

4) z utworzeniem i rozwiązaniem rezerw, z wyjątkiem rezerw związanych z operacjami finansowymi,

5) z odpisami aktualizującymi wartość aktywów i ich korektami, z wyjątkiem odpisów obciążających koszty wytworzenia sprzedanych produktów lub sprzedanych towarów, koszty sprzedaży lub koszty finansowe,

6) z odszkodowaniami, karami i grzywnami,

7) z przekazaniem lub otrzymaniem nieodpłatnie, w tym w drodze darowizny aktywów, w tym także środków pieniężnych na inne cele niż nabycie lub wytworzenie środków trwałych, środków trwałych w budowie albo wartości niematerialnych i prawnych.

Ustawa o rachunkowości nie reguluje bezpośrednio problematyki kosztów egzekucyjnych, dlatego określając ich wielkość należy pamiętać o zasadzie ostrożności. I tak zgodnie z nią poszczególne składniki aktywów i pasywów wycenia się stosując rzeczywiście poniesione na ich nabycie (wytworzenie) ceny (koszty). W szczególności należy w tym celu w wyniku finansowym, bez względu na jego wysokość, uwzględnić wyłącznie niewątpliwe pozostałe przychody operacyjne oraz wszystkie poniesione pozostałe koszty operacyjne. Pozostałe przychody i koszty operacyjne należy uwzględnić także wtedy, gdy zostaną one ujawnione między dniem bilansowym a dniem, w którym rzeczywiście następuje zamknięcie ksiąg rachunkowych. Wartość poszczególnych składników pozostałych przychodów operacyjnych i związanych z nimi kosztów ustala się oddzielnie. Nie można kompensować ze sobą wartości różnych co do rodzaju pozostałych przychodów operacyjnych i związanych z nimi kosztów.

Zgodnie z załączonym do ustawy o rachunkowości wzorem rachunku zysków i strat, zarówno w wariancie kalkulacyjnym, jak i porównawczym, ostatnim elementem pozostałych kosztów operacyjnych są inne koszty operacyjne. Ustawa nie podaje definicji oraz wykazu „innych pozostałych kosztów operacyjnych”. Kierując się zapisami w ustawie, dotychczasowymi doświadczeniami praktycznymi i piśmiennictwem specjalistycznym, do innych pozostałych kosztów operacyjnych możemy zaliczyć:

1) koszty likwidacji środków trwałych,

2) odpisane koszty działalności zaniechanej,

3) nieumorzoną wartość zlikwidowanych środków trwałych,

4) niezawinione niedobory składników aktywów trwałych i obrotowych,

5) utworzone rezerwy na przyszłe koszty i straty,

6) odpisy aktualizujące należności,

7) zapłacone odszkodowania i kary umowne,

8) poniesione koszty postępowania sądowego i egzekucyjnego,

9) amortyzację wartości firmy.

Analogicznie jak w przypadku pozostałych kosztów operacyjnych zmuszeni jesteśmy interpretować ogólne zapisy zawarte w ustawie oraz skorzystać z dotychczasowych doświadczeń praktycznych i posługiwać się specjalistycznym piśmiennictwem z zakresu rachunkowości i sprawozdawczości finansowej. Kierując się powyższymi zaleceniami, do innych pozostałych przychodów operacyjnych można zaliczyć:

1) odzyski z likwidacji środków trwałych, nadwyżki składników aktywów trwałych i obrotowych,

2) odpisane i umorzone zobowiązania,

3) zmniejszone odpisy aktualizujące wartość należności,

4) otrzymane odszkodowania i kary umowne,

5) rozwiązane rezerwy na koszty i straty,

6) odpisy ujemnej wartości firmy,

7) zasądzone koszty postępowania sądowego,

8) zwrot kosztów postępowania sądowego i egzekucyjnego.

Ewidencja pozostałych przychodów operacyjnych dokonywana jest na koncie zespołu 7, np. 760 „Pozostałe przychody operacyjne”. Po stronie Ma tego konta księguje się przychody, które związane są z pozostałą działalnością operacyjną jednostki, w tym zwrócone koszty postępowania sądowego i egzekucyjnego. Po stronie Wn natomiast ujmowane są korekty tych przychodów. Saldo Ma, czyli saldo kredytowe tego konta, przenoszone jest na wynik finansowy.

PRZYKŁADY