Jak prowadzić ewidencję środków trwałych

Zgodnie z art. 22n ust. 2 ustawy o PIT podatnicy prowadzący podatkową księgę przychodów i rozchodów są obowiązani do prowadzenia ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych. Prowadzenie jej jest niezbędne do zaliczania amortyzacji w koszty działalności. Zgodnie bowiem z art. 22n ust. 6 ustawy w razie braku ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych dokonywane odpisy amortyzacyjne nie stanowią kosztów uzyskania przychodów.

Zapisów dotyczących środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych dokonuje się w ewidencji najpóźniej w miesiącu przekazania ich do używania. W razie późniejszego wprowadzenia uznaje się, że środek trwały nie został ujawniony. Ma to takie konsekwencje, że odpisów amortyzacyjnych od ujawnionego środka trwałego nieobjętego dotychczas ewidencją dokonuje się dopiero począwszy od miesiąca następującego po tym, w którym środki zostały wprowadzone do ewidencji.

W razie zmiany formy opodatkowania podatnicy, zakładając ewidencję, uwzględniają w niej odpisy amortyzacyjne przypadające za okres opodatkowania w formie zryczałtowanego podatku dochodowego.

Dane porządkowe

Przepisy podatkowe nie zawierają urzędowego wzoru ewidencji środków trwałych. Oznacza to, że podatnik nie musi koniecznie ewidencji tej prowadzić w specjalnej księdze (na druku akcydensowym). Rolę ewidencji może pełnić nawet odręcznie prowadzony dokument, pod warunkiem jednak że będzie zawierał co najmniej pozycje wymagane przywołanym przepisem.

Jak każda ewidencja czy inny dokument o charakterze księgowym, ewidencja środków trwałych prowadzona przez podatnika powinna być uporządkowana wedle liczby kolejnych zapisów. Należy je sporządzać chronologicznie, odrębnie dla każdego roku podatkowego.

Podatnik prowadzący ewidencję środków trwałych jest zobowiązany podać w niej datę nabycia środka trwałego lub wartości niematerialnych lub prawnych. Niekoniecznie musi to być data równoznaczna z wpisem do ewidencji czy tym bardziej z datą przyjęcia do używania. Dniem nabycia jest zazwyczaj data figurująca na fakturze, rachunku albo umowie przenoszącej prawo do środka trwałego na podatnika, który zamierza prowadzić amortyzację.

Może jednak być tak, że rzecz w momencie nabycia nie nadawała się do używania, ponieważ np. była niesprawna i wymagała naprawy lub modernizacji. Trzeba tu bowiem mieć na uwadze, że amortyzacji podlegają stanowiące własność lub współwłasność podatnika, nabyte lub wytworzone we własnym zakresie, środki lub wartości, które są kompletne i zdatne do użytku w chwili przyjęcia do używania.

Jeśli więc data nabycia i przyjęcia do używania nie są tożsame, dla chronologii zapisów ważniejsza jest data przyjęcia do używania, bo to ona decyduje o terminie, od którego rozpocznie się amortyzacja.

Podstawa zapisów

Przepisy nie określają precyzyjnie, jakim dokumentem musi być ten, który stwierdza nabycie. O ile więc w księdze przychodów i rozchodów można dokonywać zapisów wyłącznie na podstawie tzw. dokumentów księgowych, a stosowne rozporządzenie jednoznacznie przesądza, które spełniają te kryteria, o tyle w przypadku zapisów w ewidencji środków trwałych może to być dowolny dokument. Jeśli więc podatnik zdecyduje się np. na zakwalifikowanie do środków trwałych firmy (do wyłącznego wykorzystywania ich dla celów działalności) rzeczy, które nabył dużo wcześniej, niż rozpoczął działalność gospodarczą, to rolę takiego dokumentu może spełnić nawet oświadczenie podatnika, że ową rzecz nabył w określonym terminie lub że stanowi ona jego własność.

Nadanie wpisywanemu do ewidencji środkowi trwałemu właściwego symbolu jest ważne także dla prawidłowego ustalenia rocznej stawki amortyzacyjnej oraz ewentualnie ustalenia, czy w przypadku tego środka można skorzystać z możliwości niestandardowego sposobu ustalania (głównie podwyższania) rocznych stawek amortyzacji.

Wartość i stawka

Jedną z newralgicznych pozycji ewidencji środków trwałych jest kolumna służąca do wpisania wartości początkowej. Jej niewłaściwe ustalenie jest przyczyną błędów najczęściej popełnianych przez podatników, zwłaszcza gdy wartość początkowa odbiega od kwoty figurującej na fakturze stanowiącej podstawę zapisu, bo np. środek trwały przed oddaniem do używania był jeszcze ulepszany lub został wytworzony we własnym zakresie przez podatnika.

Sposobom ustalania wartości początkowej poświęcony jest cały art. 22g ustawy o PIT.

Prócz podstawowej stawki amortyzacyjnej (wynikającej z wykazu rocznych stawek amortyzacyjnych, który stanowi załącznik do ustawy) można podać wysokość współczynnika, który ewentualnie został zastosowany dla podwyższenia stawki amortyzacyjnej (np. w związku z tym, że przedmiotem amortyzacji jest po raz pierwszy wprowadzony do ewidencji używany środek trwały, jest nim środek trwały konfrontowany z szybkim postępem technicznym albo podatnik korzysta z degresywnej metody amortyzacji). W konsekwencji - w ewidencji powinna pojawić się kolejna kolumna, w której określa się finalną stawkę amortyzacyjną stosowaną w danym roku.

Wartość początkowa

Te kolumny w ewidencji wypełnia się, tylko gdy w roku podatkowym, dla którego prowadzona jest ewidencja, zajdzie potrzeba zaktualizowania wartości początkowej. Generalnie zdarza się to w trzech przypadkach. Po pierwsze, gdy nastąpiło ulepszenie lub rozbudowa środka trwałego, a suma wydatków poniesionych na jego przebudowę, rozbudowę, rekonstrukcję, adaptację lub modernizację w danym roku podatkowym przekracza 3,5 tys. zł i wydatki te powodują wzrost wartości użytkowej w stosunku do wartości z dnia przyjęcia środków trwałych do używania, mierzonej w szczególności okresem używania, zdolnością wytwórczą, jakością produktów uzyskiwanych za pomocą ulepszonych środków trwałych i kosztami ich eksploatacji.

Drugi przypadek pojawia się, gdy podatnik stosuje degresywną metodę amortyzacji i w związku z tym na początku kolejnego roku aktualizuje wartość początkową, od której nalicza amortyzację. Trzeci - gdy nastąpiło trwałe odłączenie od środka trwałego części składowej lub peryferyjnej.

Gdy zachodzi jedna z tych okoliczności, trzeba też wypełnić kolumnę zatytułowaną zaktualizowana kwota odpisów amortyzacyjnych. Gdy natomiast dojdzie do zaktualizowania wartości początkowej wskutek ulepszenia lub rozbudowy, w oddzielnej kolumnie należy podać wartość tego ulepszenia.

Data likwidacji zbycia

Prawidłowo prowadzona ewidencja powinna zawierać dane dotyczące wykreślenia składnika majątku z ewidencji.

Taką przyczyną może być likwidacja (wówczas dodatkowo poza datą likwidacji powinna być podana także jej przyczyna), zbycie, kradzież itp.

CO W EWIDENCJI ŚRODKÓW TRWAŁYCH

Podatnicy prowadzący podatkową księgę przychodów i rozchodów są obowiązani prowadzić ewidencję środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, zawierającą co najmniej:

- liczbę porządkową i datę nabycia,

- datę przyjęcia do używania,

- określenie dokumentu stwierdzającego nabycie,

- określenie środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej,

- symbol Klasyfikacji Środków Trwałych,

- wartość początkową,

- stawkę amortyzacyjną,

- kwotę odpisu amortyzacyjnego za dany rok podatkowy i narastająco za okres dokonywania tych odpisów, w tym także, gdy składnik majątku był kiedykolwiek wprowadzony do ewidencji (wykazu), a następnie z niej wykreślony i ponownie wprowadzony,

- zaktualizowaną wartość początkową,

- zaktualizowaną kwotę odpisów amortyzacyjnych,

- wartość ulepszenia zwiększającą wartość początkową,

- datę likwidacji oraz jej przyczynę albo datę zbycia.

EDYTA DOBROWOLSKA

gp@infor.pl

PODSTAWA PRAWNA

- Art. 22a-22o ustawy z 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz.U. nr 144, poz. 930 ze zm.).