Zmiany dotyczące umów zlecenia oraz twórców

Regulacje te są odpowiednikiem art. 4 (4) VI dyrektywy, zgodnie z którym nie jest niezależną działalnością gospodarczą wykonywanie czynności w ramach umowy o pracę oraz innych umów tworzących stosunek pracownik–pracodawca w odniesieniu do warunków pracy, wynagrodzenia i odpowiedzialności zleceniodawcy – podkreśla Jerzy Martini, doradca podatkowy Baker & McKenzie Doradztwo Podatkowe Sp. z o.o. Zwraca uwagę, że w niektórych wersjach językowych VI dyrektywy mowa jest wprost o stosunku podległości, zależności w odniesieniu do warunków pracy, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego (pracodawcy).

Z kolei orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (ETS) wskazuje, że decydującym kryterium uznania danego podmiotu za podatnika jest ponoszenie przez niego ryzyka ekonomicznego własnej działalności. Innym kryterium wskazanym przez ETS jest samodzielne zapewnianie sobie zasobów ludzkich i materiałowych do wykonania zlecenia.

Reasumując, zgodnie z przepisami dyrektywy i orzecznictwem ETS podatnikami nie powinny być osoby, które wykonują swoje świadczenia na warunkach zbliżonych do pracowników, jeśli chodzi o warunki pracy (np. poprzez istnienie wyraźnego stosunku podległości, braku konieczności samodzielnego zapewnienia zasobów i technicznych do wykonania świadczenia), wynagrodzenie (nieponoszenie ryzyka ekonomicznego) czy odpowiedzialności wobec osób trzecich.

Polskie przepisy (art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy o podatku od towarów i usług; Dz.U. nr 54, poz. 535 z późn. zm.) stanowią jedynie o istnieniu stosunku prawnego odnoszącego się do warunków wykonania czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich. Nie ma mowy natomiast, że poprzez warunki te tworzona jest relacja analogiczna do stosunku między pracownikiem a pracodawcą. Literalne brzmienie przepisu sugerować może, że samo określenie tych warunków (nawet wskazujące na stosunek inny niż pracownik–pracodawca) wystarczające byłoby do uznania, że świadczący nie jest podatnikiem. Oczywiście taka interpretacja, z punktu widzenia przepisów wspólnotowych, jest błędna – uważa Jerzy Martini.

Nowelizacja doprecyzowała natomiast warunek odpowiedzialności zleceniodawcy (obecnie określono wprost, że chodzi tu o odpowiedzialność wobec osób trzecich). Biorąc pod uwagę przepisy wspólnotowe, należałoby warunek ten odnieść do relacji pracownik–pracodawca. Zatem musiałaby to być odpowiedzialność analogiczna do odpowiedzialności pracodawcy wobec osób trzecich za działania pracownika.