Wielu rodziców przekazuje swoim dzieciom mieszkania. Co do zasady, od darowizny dokonanej w formie aktu notarialnego albo zawartej w tej formie umowy nieodpłatnego zniesienia współwłasności trzeba zapłacić podatek. W przypadku umowy w formie aktu notarialnego podatek pobiera notariusz.
Obliczanie podatku
W niektórych przypadkach nie trzeba jednak płacić podatku od całości nabytych praw majątkowych, takich jak spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego oraz wynikające z przydziału spółdzielni mieszkaniowej: prawo do domu jednorodzinnego lub prawo do lokalu w małym domu mieszkalnym. Zapłacimy tylko od wartości mieszkania przekraczającej 110 mkw. powierzchni użytkowej lokalu. Trzeba pamiętać, że dotyczy to tylko nabytych praw do lokalu w drodze spadku lub darowizny przez osoby zaliczane do I grupy podatkowej.
– Do podstawy opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn rzeczywiście nie wlicza się kwoty równej wartości 110 mkw. powierzchni użytkowej lokalu mieszkalnego, do którego osoba fizyczna uzyskała prawo w drodze darowizny lub spadku od osoby zaliczonej do pierwszej grupy podatkowej, np. od ojca – potwierdza Radosław Kowalski, doradca podatkowy, prezes CEiD Spółki Doradztwa Podatkowego.
Można nie oddawać
Istnieje jednak możliwość uniknięcia podatku w całości – i to na podstawie przepisów ustawy. Zwalnia ona od podatku nabycie przez osoby zaliczone do I grupy podatkowej własności rzeczy lub praw majątkowych w drodze nieodpłatnego zniesienia współwłasności.
– Podstawowe znaczenie będzie miał fakt, czy osoby zaliczane do I grupy podatkowej zawrą między sobą umowę darowizny czy też zniosą uprzednio istniejącą między nimi współwłasność. W pierwszym przypadku zastosowanie będzie mogło znaleźć zwolnienie przewidziane do łącznej wysokości nieprzekraczającej 110 mkw., w drugim natomiast będziemy mogli skorzystać z rozwiązania, zgodnie z którym zwolnione z opodatkowania jest nabycie własności rzeczy w drodze nieodpłatnego zniesienia współwłasności – uważa Łukasz Strzelec z działu doradztwa podatkowego PricewaterhouseCoopers.
– Co istotne, ustawodawca nie zastrzegł, że zwolnienie ma zastosowanie wyłącznie przy zniesieniu współwłasności łącznej, zaś zgodnie z ustawą o spółdzielniach mieszkaniowych możliwe jest zbycie ułamkowej części spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu – dodaje Radosław Kowalski.
Skoro tak, to wszystko jest tylko kwestią zawarcia odpowiedniej umowy w kręgu najbliższej rodziny. Należy zawrzeć umowę np. z synem o ustanowieniu współwłasności w częściach ułamkowych dotyczącej spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego. Następnie znieść nieodpłatnie taką współwłasność na rzecz członka rodziny, któremu chcemy przekazać lokal.
– Stosując takie rozwiązanie, podatnik uniknie zapłaty podatku od spadku i darowizn – potwierdza Radosław Kowalski.
Urząd musi udowodnić
Niestety, przy takim sposobie istnieje ryzyko, że organ podatkowy zechce bliżej się przyjrzeć transakcji ustanowienia i zniesienia współwłasności.
– Organy podatkowe ustalając treść czynności prawnej, uwzględniają zgodny zamiar stron i cel czynności, a nie tylko dosłowne brzmienie oświadczeń woli złożonych przez strony. W przypadku uznania danej czynności za pozorną, organ podatkowy wywodzi skutki podatkowe z ukrytej czynności prawnej – zwraca uwagę Łukasz Strzelec.
– Zgodnie z art. 199a Ordynacji podatkowej organ podatkowy może to robić. I zapewne darowizna zostanie opodatkowana, jeżeli organ uzna, że ukrytym faktycznym celem ustanowienia współwłasności było, dzięki jej późniejszemu zniesieniu, ominięcie obowiązku zapłaty podatku od spadków i darowizn. Organ jednak musi to udowodnić – przypomina Radosław Kowalski.
Trudno podważyć
W przypadku sporu z fiskusem dotyczącym pozorności ustanowienia współwłasności podatnik jest i tak w lepszej sytuacji niż w przypadku bardziej błahych spraw rozstrzyganych przed organami podatkowymi. Trzeba pamiętać, że w tym przypadku to organ podatkowy musi udowodnić nam działanie z chęcią obejścia prawa. A to nie jest takie proste.
– Nie można wykluczyć sytuacji, w której w przypadku ustanowienia współwłasności na prawach do lokalu o powierzchni większej niż 110 mkw. z synem, a potem zniesieniu na jego rzecz tej współwłasności, organy skarbowe postawią zarzut, że faktyczną intencją stron było dokonanie darowizny i w konsekwencji zastosowania nie może znaleźć zwolnienie. Ryzyko to będzie szczególnie istotne w sytuacji, gdy współwłasność zostanie zniesiona po krótkim okresie jej obowiązywania, a syn będzie miał stosunkowo niski w niej udział – zaznacza Łukasz Strzelec. Być może już wkrótce podatnicy nie będą się musieli uciekać do takich sposobów na uniknięcie podatku przy darowiznach na rzecz najbliższych. Ministerstwo Finansów zapowiedziało, że w ramach reform podatkowych zamierza zwolnić z podatku od darowizn osoby zaliczane do I grupy podatkowej.
