VAT nie zawsze neutralny. Analiza GP

Zasada neutralności VAT dla podatników tego podatku jest jednym z fundamentów systemu podatku od towarów i usług. Zasada ta wynika z I Dyrektywy VAT i rozwinięta jest dalej w VI Dyrektywie. Zasada ta polega na tym, że VAT powinien być dla podatników tego podatku neutralny, tzn. nie powinien stanowić dla nich obciążenia kosztowego. Podatek ten obciąża natomiast konsumpcję, czyli generalnie towary i usługi wykorzystane do celów innych niż opodatkowana działalność gospodarcza.

Zgodnie z regulacjami wspólnotowymi odstępstwa od zasady neutralności VAT powinny mieć charakter marginalny i co do zasady wynikać wprost z dyrektyw. W polskich przepisach często zapomina się o neutralności VAT.

Naruszenia są powszechne

Według Patrycji Burglin, specjalisty w zespole VAT firmy Deloitte, neutralność to fundamentalna cecha podatku od wartości dodanej, wynikająca z art. 17 VI Dyrektywy. Zgodnie z jej istotą, potwierdzoną wielokrotnie przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości (m.in. w sprawie Ghent Coal Terminal NV) obowiązek zapłaty podatku ciąży na finalnym konsumencie towaru lub usługi, w związku z czym przedsiębiorca nie powinien ponosić kosztów tego podatku.

– Niestety, takie założenie nie znajduje odzwierciedlenia w polskiej rzeczywistości, często bowiem zdarzają się naruszenia tej zasady. Przykładem są kłopoty z odzyskaniem VAT przez podatników, którzy ponieśli koszty przed rejestracją – podkreśliła Patrycja Burglin.

Również Jerzy Martini, doradca podatkowy Baker & Mckenzie w komentarzu dla GP wskazał na fakt, że krajowe przepisy o VAT pozostawiają wiele do życzenia z punktu widzenia przestrzegania zasady neutralności VAT.

– Przykładami naruszenia zasady neutralności podatkowej mogą być przepisy ograniczające prawo do odliczenia podatku naliczonego. Większość z tych przepisów narusza jednocześnie przepisy VI Dyrektywy VAT (np. zakaz odliczenia podatku, w przypadku gdy wydatek nie może być uznany za koszt uzyskania przychodu, zakaz odliczania podatku w odniesieniu do niektórych samochodów i paliw używanych do nich, importu usług z rajów podatkowych itp.) – dodał Jerzy Martini.

Wskazał również, że przepisy dotyczące zwrotu nadwyżki podatku naliczonego, poprzez nadmierne wydłużenie terminów zwrotu podatku, powodują, że VAT przestaje być dla podatnika neutralny – musi on ponosić koszty finansowania podatku, do czasu otrzymania zwrotu.

Nadmierne ograniczenia

Daniel Zarzycki, prawnik w kancelarii prawnej Grynhoff, Woźny i Wspólnicy, w rozmowie z nami stwierdził, że zasada neutralności VAT powinna być respektowana zarówno przy tworzeniu przepisów z zakresu VAT, jak i przy ich stosowaniu. Przepisy VAT niejednokrotnie, w porównaniu z regulacjami unijnymi, w nadmierny sposób ograniczają zastosowanie tej podstawowej dla systemu VAT zasady wobec podatników.

– Z drugiej strony, organy podatkowe często traktują zasadę neutralności VAT jako obwarowany wieloma formalnymi warunkami przywilej podatników, nie zaś jako zasadniczy element konstrukcyjny podatku. Nadmierne ograniczanie neutralności VAT przejawia się głównie na takich polach jak odliczanie VAT czy zwroty nadwyżki podatku. W praktyce organy podatkowe zbyt rzadko uwzględniają w swoich decyzjach czy interpretacjach regulacje wspólnotowe oraz orzecznictwo ETS. Trzeba jednak podkreślić, że w ostatnim czasie nastawienie fiskusa ewoluuje w kierunku pełniejszego respektowania zasady neutralności VAT, choć nadal stanowisko organów jest zbyt profiskalne – argumentował Daniel Zarzycki.

Potrzebne zmiany

VAT jest podatkiem obciążającym wyłącznie ostatecznych konsumentów. Dla podatników VAT, czyli podmiotów prowadzących działalność gospodarczą, powinien być całkowicie neutralny. Arkadiusz Patryas, doradca podatkowy, dyrektor w zespole VAT Ernst & Young, uważa, że zasada neutralności realizowana jest, z jednej strony, poprzez opodatkowanie wyłącznie kwoty należnej z tytułu sprzedaży towarów i usług, czyli kwoty, którą podatnik otrzymał lub ma otrzymać. Z drugiej strony, poprzez założenie, że wartość podatku zapłaconego przez podatnika w cenie zakupywanych przez niego towarów i usług będzie w całości odzyskiwana.

Organy podatkowe często traktują zasadę neutralności VAT jako obwarowany wieloma formalnymi warunkami przywilej podatników, nie zaś jako zasadniczy element konstrukcyjny podatku.

– W polskiej praktyce jest jeszcze wiele do zrobienia w tym względzie. Choć należy przyznać, że przebyliśmy już długą drogę od sytuacji, gdy np. odmawiano prawa do odliczenia podatku z faktury zawierającej błąd ortograficzny. Po pierwsze, należy zmienić przepisy ograniczające prawo do odliczenia podatku naliczonego (np. gdy zakup nie jest kosztem dla podatków dochodowych), czy też nakazujące spełnienie szeregu formalnych przesłanek do odliczenia (np. ograniczające odliczenie tylko do miesiąca otrzymania faktury lub następnego). Po drugie, wykładnia przepisów przez organy skarbowe powinna następować przy założeniu, że zasada neutralności to element konstrukcji VAT, a nie szczególny przywilej podatnika – dodał.

– Na szczęście podatnicy mają możliwości prawne, aby zabezpieczyć się przed negatywnymi skutkami przepisów krajowych naruszających zasadę neutralności, które są niezgodne z prawem UE– podkreślił Jerzy Martini.

Jedną z takich możliwości jest np. dochodzenie odszkodowania od państwa. Warto o tym pamietać, bo neutralność VAT powinna być powszechnie stosowaną zasadą, a nie wyjątkiem od niej.

POSTULUJEMY
Sejm powinien:
• zmienić przepisy ograniczające prawo do odliczenia podatku naliczonego,
• znieść regulacje nakazujące spełnienie wielu formalnych warunków dających prawo do odliczenia.
Organy podatkowe powinny:
• traktować neutralność VAT jako powszechnie obowiązująca zasadę, a nie jako preferencję dla wybranych podatników.

Autopromocja

NEUTRALNOŚĆ VAT
Które polskie przepisy naruszają neutralność

Jak mogą bronic się podatnicy:
• bezpośrednio stosować unijne dyrektywy
• dochodzić odszkodowania od skarbu państwa
• dochodzić zwrotu podatku, którego zakaz odliczania naruszał przepisy wspólnotowe


Ewa Matyszewska

Autopromocja

Jak przygotować się do zmian 2025.
Podatki. Rachunkowość. ZUS

Sprawdź