Podatek u źródła (WHT) - rośnie liczba kontroli skarbowych

Podatek u źródła - czym jest, ile wynosi?

Podatek u źródła, potocznie nazywany WHT (z ang. withholding tax), pobierany jest zazwyczaj w wysokości 19% lub 20% od wypłacanych płatności z Polski za granicę. Nie stanowi oddzielnego podatku dochodowego, lecz część PIT-u lub CIT-u w zależności od tego, kto (osoba fizyczna lub osoba prawna) jest odbiorcą należności wypłacanych z Polski. Zawsze dotyczy nierezydentów (najczęściej są to zagraniczni inwestorzy), którzy otrzymują z Polski płatności w postaci  dywidend, odsetek lub należności licencyjnych (tzw. dochody pasywne). Odpowiedzialni za jego rozliczenie są polscy rezydenci podatkowi dokonujący wypłat (płatnicy) do podmiotów zagranicznych. W praktyce zatem, pomimo  że zobowiązanie podatkowe dotyczy podatnika zagranicznego, kontrola rozliczeń przeprowadzana jest zwykle u płatników, czyli w tym przypadku w polskich spółkach wypłacających należności zagranicznym podatnikom.

Agata Oktawiec, partnerka PwC: Jeszcze kilka lat temu WHT był obszarem mniej kontrolowanym, związanym z weryfikacją przez organy podatkowe spełnienia warunków formalnych do zastosowania zwolnienia lub preferencyjnej stawki podatku. Od kilku lat kontrole w WHT są bardzo skrupulatne. Zmiany w przepisach oraz zmiany w sposobie wykładni przepisów o WHT pociągnęły za sobą wzrost wpływów z tego tytułu do budżetu państwa – na przestrzeni lat 2018 i 2019 udział wpływów z WHT w stosunku do wszystkich wpływów z CIT wzrósł o 70%. Do tego wszystkiego dochodzą założenia budżetowe na 2022 r. dotyczące wpływów, które w przypadku podatku CIT są o 70% wyższe niż miało to miejsce w roku 2021, a zatem prognozowany wpływ z tytułu WHT zapewne również wzrośnie.

Coraz więcej kontroli

Eksperci PwC zgromadzili dane z 15 urzędów celno-skarbowych dotyczące kontroli w WHT za ostatnie 5 lat w celu oszacowania, jak zmiany w przepisach podatku u źródła i ich wsteczne stosowanie przez organy w oparciu o wcześniej niewystępujące w praktyce rozumienie pojęcia "rzeczywisty właściciel" przełożyły się na obszar i skutki kontroli.

Dane pokazują, że w ostatnich 5 latach UCS-y przeprowadziły prawie 200 postępowań ukierunkowanych wyłącznie na badanie prawidłowości rozliczeń w WHT. Według szacunków PwC poziom ustaleń w WHT mógł wynieść nawet 1 miliard zł.

Andrzej Zubik, partner PwC, lider zespołu postępowań podatkowych PwC: Liczba kontroli w obszarze WHT rośnie. Taki trend w najbliższych latach będzie się prawdopodobnie zwiększał. KAS coraz częściej publikuje anonimowe dane obrazujące wysokość ustaleń w pojedynczych kontrolach, co pokazuje, że podatek u źródła stał się jednym z obszarów pierwszoplanowego zainteresowania fiskusa. Obserwujemy również widoczny rozwój specjalizacji i kompetencji w tym obszarze wśród pracowników UCS. Organy nie boją się już kontrolować skomplikowanych rozliczeń WHT w międzynarodowych grupach.

PwC podkreśla, że obecnie osią sporu w postępowaniach kontrolnych jest zagadnienie tzw. rzeczywistego beneficjenta (beneficial owner) i nadużycia prawa podatkowego (badanie substancji ekonomicznej), ponieważ przepisy w tym zakresie w ostatnich latach podlegały wielu istotnym nowelizacjom.

WHT - zmiany od 2022 roku

Zasadnicze zmiany ograniczające możliwość stosowania zwolnień WHT (np. obowiązek dokonywania należytej staranności przy weryfikowaniu możliwości stosowania preferencji w WHT) wprowadzone zostały w 2019, jednak stosowanie części z nich zostało od razu zawieszone. W efekcie, niektóre z bardziej dotkliwych zmian, takie jak obowiązek pobierania WHT przy płatnościach przekraczających kwotę 2 milionów zł, nie obowiązywały. Od 1 stycznia 2022 roku planowane jest odwieszenie wszystkich zawieszonych przepisów, przy jednoczesnej nowelizacji niektórych z nich w ramach zmian wprowadzanych w związku z Polskim Ładem. PwC wskazuje, że zmiany w pewnej części odpowiadają oczekiwaniom rynku oraz sugestiom ekspertów.

Paweł Wielgoławski, wicedyrektor w PwC: Najistotniejszą zmianą jest ograniczenie stosowania mechanizmu obowiązkowego poboru WHT obejmującego płatności przekraczając kwotę 2 milionów do płatności z tytułu źródeł pasywnych (tj. dywidendy, odsetki, należności licencyjne), dokonywanych na rzecz podmiotów powiązanych. Dalsze zmiany wprowadzają pewne modyfikacje techniczne oraz drobne uproszczenia, jednak w żadnej mierze nie ograniczają obowiązków, które funkcjonowały w latach 2019-2021. Co więcej, na płatników zostanie nałożony szereg nowych obowiązków, jak np. uwzględnianie stopnia powiązań z odbiorcą płatności, charakteru działalności podatnika oraz badania czy za uznaniem, że dana płatność nie ma charakteru pasywnego, przemawiają uzasadnione przyczyny ekonomiczne.

Zdaniem ekspertów PwC kierunek zmian dotyczących WHT, zaprezentowany w Polskim Ładzie, odzwierciedla z jednej strony doświadczenie organów podatkowych zdobyte w dotychczasowych kontrolach (w tym poprzez dostosowanie niektórych przepisów do stanowisk prezentowanych przez sądy administracyjne) oraz dowodzi, że zainteresowanie kwestią adekwatnego opodatkowania zagranicznych podatników znacznie wzrosło w ostatnim okresie.

Jak podatnik powinien przygotować się do kontroli?

Biorąc pod uwagę aktywność fiskusa w zakresie kontroli WHT przedsiębiorcy powinni dokonać przeglądu rozliczeń i zgromadzić odpowiednie dane i informacje, co umożliwi dokładniejszą weryfikację rozliczeń i ich ewentualne zabezpieczenie. Przydatne może być także przeprowadzenie symulacji kontroli - zapoznanie się z jej przebiegiem i procedurą. Kluczowe jest także opracowanie własnych procedur należytej staranności WHT, które na wypadek przyszłych wypłat zabezpieczą kwestię weryfikacji warunków do zwolnienia lub zastosowania preferencyjnej stawki podatku.

dr Błażej Kuźniacki, wicedyrektor ds. strategicznego doradztwa podatkowego i rozstrzygania sporów PwC: Aby uniknąć wieloletniego i kosztownego sporu z fiskusem, konieczne jest podjęcie działań jeszcze przed wszczęciem kontroli. Kluczowe znaczenie ma tu świadomość podatnika i wiedza co do obszarów, które mogą podlegać weryfikacji. Samodzielne i stosunkowo proste sprawdzenie rozliczeń z nierezydentami pod kątem ich narażenia na potencjalną kontrolę oraz przetestowanie własnej gotowości do udzielenia odpowiedzi na najczęstsze pytania zadawane przez kontrolujących umożliwia autorskie narzędzie ekspertów PwC - WHT Inspektor. Gdy zidentyfikujemy już potencjalne obszary zwiększonego ryzyka łatwiej jest odpowiednio nimi zarządzać, tj. dostosować płatności do wymogów prawnych i zgromadzić wymaganą w tym zakresie dokumentację.