Skale podatkowe, kwoty wolne i zwolnienia w podatku od spadków i darowizn będą podwyższone o wskaźnik inflacji. Co wynika z projektu rozporządzenia?

Skale podatkowe, kwoty wolne i zwolnienia w podatku od spadków i darowizn - aktualny stan prawny

Od 13 października 2023 r. obowiązują skale podatkowe, kwoty wolne i zwolnienia w podatku od spadków i darowizn wynikające z rozporządzenia Ministra Finansów z 10 października 2022 r. w sprawie ustalenia kwot wartości rzeczy i praw majątkowych zwolnionych od podatku od spadków i darowizn i niepodlegających opodatkowaniu tym podatkiem oraz skal podatkowych, według których oblicza się ten podatek (Dz. U. z 12 października 2022 r. poz. 2084).

Opisaliśmy te przepisy i wartości tych kwot w artykule: Podatek od spadków i darowizn - nowe kwoty wolne od podatku i nowe skale podatkowe od 13 października 2022 r.

W dniu 14 kwietnia 2023 r. Sejm uchwalił tzw. ustawę o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (tzw. pakiet SLIM VAT 3), nowelizującą kilka ustaw w tym m.in. ustawę o podatku od spadków i darowizn. Ta nowelizacja przewiduje między innymi podniesienie od 1 lipca 2023 r. kwot wolnych w podatku od spadków i darowizn od 1 lipca 2023 r. Zmieni się również treść przepisów dot. zwolnienia z tego podatku najbliższej rodziny.

Co więcej, zmianę kwot wolnych w podatku od spadków i darowizn (ale nieco inaczej niż w ww. ustawie z 14 kwietnia) przewiduje też art. 5 ustawy z dnia 26 stycznia 2023 r. o zmianie ustaw w celu likwidowania zbędnych barier administracyjnych i prawnych (Dz.U. 2023 poz. 803). Zmiany te mają - co do zasady - wejść w życie także od 1 lipca 2023 r.

Mamy więc spore zamieszanie prawne z tymi przepisami o czym pisaliśmy w artykule Wyższe kwoty wolne w podatku od spadków i darowizn od lipca 2023 r.

Projekt rozporządzenia Ministra Finansów. Waloryzacja o wskaźnik inflacji

Do tej obfitości zmian legislacyjnych dołączył także Minister Finansów, który przygotował projekt rozporządzenia (opublikowany 25 maja 2023 r.), w którym chce podnieść o wskaźnik inflacji:
- kwoty pieniędzy oraz wartości rzeczy i praw majątkowych zwolnionych z podatku od spadków i darowizn, określone w art. 4 ust. 1 pkt 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn,
- kwoty pieniędzy oraz wartości rzeczy i praw majątkowych niepodlegające temu podatkowi (kwoty wolne od podatku), określone w art. 9 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn,
- przedziały nadwyżki kwot wartości rzeczy i praw majątkowych podlegających opodatkowaniu, określone w skalach podatkowych z art. 15 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn. 

Obowiązek Ministra Finansów podwyższenia tych kwot wynika z mechanizmu waloryzacyjnego zapisanego w art. 17 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Zgodnie z tymi przepisami kwoty wartości rzeczy i praw majątkowych zwolnione od podatku, niepodlegające opodatkowaniu, przedziały nadwyżki kwot wartości rzeczy i praw majątkowych podlegających opodatkowaniu, podwyższa się w przypadku wzrostu cen towarów nieżywnościowych trwałego użytku o ponad 6%, w stopniu odpowiadającym wzrostowi tych cen. Wzrost cen obliczany jest na podstawie skumulowanego indeksu wskaźników kwartalnych publikowanych w komunikatach Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego ogłoszonych w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” w terminie 30 dni po upływie każdego kwartału.

Prezes GUS w komunikacie z 14 kwietnia 2023 r.  w sprawie wskaźnika cen towarów nieżywnościowych trwałego użytku w I kwartale 2023 r. (Monitor Polski z 2023 r., poz. 420) opublikował wskaźnik cen towarów nieżywnościowych trwałego użytku w I kwartale 2023 r. w stosunku do IV kwartału 2022 r., który wyniósł 101,8 (wzrost cen o 1,8%).
Minister Finansów ustalił (na podstawie komunikatów Prezesa GUS w sprawie wskaźnika cen towarów nieżywnościowych trwałego użytku - ogłaszanych od trzeciego kwartału 2022 r. do pierwszego kwartału 2023 r.), że skumulowany indeks wskaźników wynosi 106,33 – co oznacza wzrost cen o 6,33%.

Wyżej wskazane rozporządzenie stanowi więc waloryzacyjne podwyższenie  ww. kwot wolnych od podatku, kwot niepodlegających opodatkowaniu i kwot wskazanych w skalach podatkowych w podatku od spadków i darowizn o 6,33%.

Kwoty zwolnione z podatku od spadków i darowizn. Darowizny na cele mieszkaniowe - waloryzacja

Wskutek waloryzacji o ww. wskaźnik inflacji, kwoty pieniędzy lub kwoty wartości innych rzeczy zwolnione od podatku od spadków i darowizn, określone w art. 4 ust. 1 pkt 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn, mają zostać podniesione do:
a)  11 095 zł – od jednego darczyńcy,
b)  22 189 zł – od wielu darczyńców łącznie.

Chodzi tu o zwolnione z podatku kwoty darowizn przeznaczanych przez obdarowanych na określone cele mieszkaniowe. Zgodnie bowiem z art. 4 ust. 1 pkt 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn, zwalnia się od podatku nabycie w drodze darowizny pieniędzy lub innych rzeczy przez osobę zaliczoną do I grupy podatkowej w wysokości nieprzekraczającej 10 434 zł od jednego darczyńcy, a od wielu darczyńców łącznie nie więcej niż 20 868 zł w okresie 5 lat od daty pierwszej darowizny, jeżeli pieniądze te lub rzeczy obdarowany przeznaczy w okresie 12 miesięcy od dnia ich otrzymania na wkład budowlany lub mieszkaniowy do spółdzielni, budowę domu jednorodzinnego, nabycie lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość albo spłatę zabezpieczonego hipoteką kredytu mieszkaniowego wraz z odsetkami.

Kwoty niepodlegające opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn (kwoty wolne od podatku) - waloryzacja

Wskutek waloryzacji o ww. wskaźnik inflacji, kwoty czystej wartości nabytych rzeczy i praw majątkowych niepodlegające opodatkowaniu, określone w art. 9 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, mają zostać podniesione do:
11 095 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej,
8 377 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej,
5 644 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.

 

Skale podatkowe w podatku od spadków i darowizn - waloryzacja

Wskutek waloryzacji o ww. wskaźnik inflacji, skale podatkowe w art. 15 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn mają zostać ustalone w poniższym brzmieniu:

 

Od kiedy mają być stosowane nowe kwoty wolne i nowe przedziały skal podatkowych?

Zgodnie z opisywanym projektem rozporządzenia ww. zwaloryzowane kwoty i skale podatkowe mają wejść w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia tego rozporządzenia w Dzienniku Ustaw. 
Z projektu nie wynika kiedy Minister Finansów ma zamiar wydać to rozporządzenie (zadaliśmy to pytanie Ministerstwu Finansów i czekamy na odpowiedź). Wydaje się, że stanie się to w najbliższych tygodniach. Na jesieni 2022 r. analogiczne rozporządzenie waloryzacyjne zajęło Ministrowi ok. 1,5 miesiąca (od opublikowania projektu rozporządzenia - 29 sierpnia do jego publikacji w Dzienniku Ustaw - 12 października).

Warto wskazać, ze zgodnie z art. 15 ust. 3 ustawy o podatku od spadków i darowizn, przy ustalaniu wysokości podatku przyjmuje się kwoty wartości rzeczy i praw majątkowych określone w art. 4 ust. 1 pkt 5 i w art. 9 ust. 1 tej ustawy oraz skale podatkowe określone w ust. 1 art. 15, obowiązujące w dniu powstania obowiązku podatkowego, z zastrzeżeniem ust. 4. 
Dlatego też podwyższone kwoty zwolnione z podatku i niepodlegające opodatkowaniu oraz ustalone rozporządzeniem skale podatkowe będą miały zastosowanie do przypadków, w których obowiązek podatkowy powstał od dnia wejścia w życie nowego rozporządzenia. Czyli nowe ww. kwoty wolne i nowe skale podatkowe obejmują m.in. darowizny otrzymane od dnia wejścia w życie rozporządzenia waloryzacyjnego albo spadki, których nabycie sąd lub notariusz potwierdził od tego dnia.

Obowiązek podatkowy w podatku od spadków i darowizn

Kiedy powstaje obowiązek podatkowy w podatku od spadków i darowizn?

Zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn, obowiązek podatkowy powstaje:

1) przy nabyciu w drodze dziedziczenia - z chwilą przyjęcia spadku;

2) przy nabyciu w drodze zapisu zwykłego, dalszego zapisu lub z polecenia testamentowego - z chwilą wykonania zapisu zwykłego, dalszego zapisu lub polecenia;

2a) przy nabyciu tytułem zachowku - z chwilą zaspokojenia roszczenia;

2b) przy nabyciu w drodze zapisu windykacyjnego - z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, postanowienia częściowego stwierdzającego nabycie przedmiotu zapisu windykacyjnego, zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia lub wydania europejskiego poświadczenia spadkowego;

3) przy nabyciu praw do wkładów oszczędnościowych określonych w art. 1 ust. 2 - z chwilą śmierci wkładcy;

3a) przy nabyciu jednostek uczestnictwa określonych w art. 1 ust. 2 - z chwilą śmierci uczestnika funduszu inwestycyjnego;

4) przy nabyciu w drodze darowizny - z chwilą złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego, a w razie zawarcia umowy bez zachowania przewidzianej formy - z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia; jeżeli ze względu na przedmiot darowizny przepisy wymagają szczególnej formy dla oświadczeń obu stron, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą złożenia takich oświadczeń;

5) przy nabyciu z polecenia darczyńcy - z chwilą wykonania polecenia;

6) przy nabyciu w drodze zasiedzenia - z chwilą uprawomocnienia się postanowienia sądu stwierdzającego zasiedzenie;

7) przy nabyciu w drodze nieodpłatnego zniesienia współwłasności - z chwilą zawarcia umowy albo ugody lub uprawomocnienia się orzeczenia sądu, jeżeli ich skutkiem jest nieodpłatne zniesienie współwłasności;

8) przy nabyciu w drodze nieodpłatnej służebności, renty oraz użytkowania - z chwilą ustanowienia tych praw.

Przepisy art. 6 ust. 1a-4 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn precyzują powstanie obowiązku podatkowego w niektórych sytuacjach:

Jeżeli nabycie następuje w częściach, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą nabycia poszczególnych części.

Przy nabyciu pod warunkiem zawieszającym obowiązek podatkowy powstaje z chwilą ziszczenia się warunku. Naczelnik urzędu skarbowego może jednak ustalić należność podatkową, jaka przypadałaby w razie ziszczenia się takiego warunku, i należność tę zabezpieczyć.

Nabycie pod warunkiem rozwiązującym uważa się w rozumieniu ustawy za nabycie bezwarunkowe. W razie spełnienia się warunku rozwiązującego w ciągu 3 lat od dnia nabycia, decyzja ustalająca zobowiązanie podatkowe podlega uchyleniu.

Podatek od spadków i darowizn - grupy podatkowe

Wysokość podatku od spadków i darowizn, a także kwotę wolną od podatku ustala się (zgodnie z art. 14 ustawy o podatku od spadków i darowizn) w zależności od grupy podatkowej, do której zaliczony jest nabywca. Zaliczenie do grupy podatkowej następuje w zależności od stopnia pokrewieństwa lub powinowactwa obdarowanego wobec darczyńcy.

W ustawie o podatku od spadków i darowizn mamy co do zasady trzy grupy podatkowe, do których zalicza się (zgodnie z art. 14 ust. 3 ww. ustawy) :

Grupa I – małżonka, zstępnych (dzieci, wnuki, prawnuki itd.), wstępnych (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie, itd.), pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;

Grupa II – zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;

Grupa III – innych nabywców.

Trzeba też pamiętać, że oprócz ww. trzech zasadniczych grup podatkowych jest jeszcze tzw. grupa zerowa, do której należą członkowie najbliższej rodziny (małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha). Przynależność do tej grupy darczyńcy i obdarowanego (także spadkobiercy i spadkodawcy) oznacza, że można skorzystać z pełnego zwolnienia z podatku określonego w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn, przy spełnieniu warunków wskazanych w tym przepisie.

Paweł Huczko

 

Źródło: Projekt rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie ustalenia kwot wartości rzeczy i praw majątkowych zwolnionych od podatku od spadków i darowizn i niepodlegających opodatkowaniu tym podatkiem oraz skal podatkowych, według których oblicza się ten podatek.