Podatek od spadków i darowizn 2023/2024 - skale podatkowe i kwoty wolne od podatku

• Skale podatkowe, kwoty wolne i zwolnienia w podatku od spadków i darowizn - od 13 października 2022 r. do 29 czerwca 2023 r.
• Skale podatkowe, kwoty wolne i zwolnienia w podatku od spadków i darowizn - zmiany od 30 czerwca i od 1 lipca 2023 r.
• Których spadków i darowizn obowiązują powyższe skale podatkowe i kwoty wolne?
• Obowiązek podatkowy w podatku od spadków i darowizn
• Podatek od spadków i darowizn - grupy podatkowe
• Jeszcze jedna nowelizacja kwot wolnych od podatku, która została uchwalona … na próżno
• Podatek od spadków i darowizn w 2024 roku

Skale podatkowe, kwoty wolne i zwolnienia w podatku od spadków i darowizn - od 13 października 2022 r. do 29 czerwca 2023 r.

Od 13 października 2022 r. obowiązywały skale podatkowe, kwoty wolne i zwolnienia w podatku od spadków i darowizn wynikające z rozporządzenia Ministra Finansów z 10 października 2022 r. w sprawie ustalenia kwot wartości rzeczy i praw majątkowych zwolnionych od podatku od spadków i darowizn i niepodlegających opodatkowaniu tym podatkiem oraz skal podatkowych, według których oblicza się ten podatek (Dz. U. z 12 października 2022 r. poz. 2084).
Opisaliśmy te przepisy i wartości tych kwot wolnych w artykule: Podatek od spadków i darowizn - nowe kwoty wolne od podatku i nowe skale podatkowe od 13 października 2022 r. 

Autopromocja

Skale podatkowe, kwoty wolne i zwolnienia w podatku od spadków i darowizn - zmiany od 30 czerwca i od 1 lipca 2023 r.

30 czerwca 2023 r. weszło w życie rozporządzenie ministra finansów z 28 czerwca 2023 r. w sprawie ustalenia kwot wartości rzeczy i praw majątkowych zwolnionych od podatku od spadków i darowizn i niepodlegających opodatkowaniu tym podatkiem oraz skal podatkowych, według których oblicza się ten podatek (Dziennik Ustaw - rok 2023 poz. 1226). Od tego dnia obowiązują zatem poniższe skale podatkowe określone w tym rozporządzeniu:

Od 30 czerwca 2023 r., wskutek ww. rozporządzenia zostały zwiększone kwoty pieniędzy lub kwoty wartości innych rzeczy zwolnione od podatku od spadków i darowizn, określone w art. 4 ust. 1 pkt 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn, do:
a)  11 095 zł – od jednego darczyńcy,
b)  22 189 zł – od wielu darczyńców łącznie.

Chodzi tu o zwolnione z podatku kwoty darowizn przeznaczanych przez obdarowanych na określone cele mieszkaniowe. Zgodnie bowiem z art. 4 ust. 1 pkt 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn, zwalnia się od podatku nabycie w drodze darowizny pieniędzy lub innych rzeczy przez osobę zaliczoną do I grupy podatkowej w wysokości nieprzekraczającej 10 434 zł od jednego darczyńcy, a od wielu darczyńców łącznie nie więcej niż 20 868 zł w okresie 5 lat od daty pierwszej darowizny, jeżeli pieniądze te lub rzeczy obdarowany przeznaczy w okresie 12 miesięcy od dnia ich otrzymania na wkład budowlany lub mieszkaniowy do spółdzielni, budowę domu jednorodzinnego, nabycie lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość albo spłatę zabezpieczonego hipoteką kredytu mieszkaniowego wraz z odsetkami.

Także od 30 czerwca 2023 r. (Uwaga! I tylko w tym dniu) obowiązywały następujące kwoty wolne (czyli kwoty czystej wartości nabytych rzeczy i praw majątkowych niepodlegające opodatkowaniu) w podatku od spadków i darowizn, określone w art. 9 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, wynikające z ww. rozporządzenia:
11 095 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej,
8 377 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej,
5 644 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.

Informacje powyższe zostały potwierdzone przez Ministerstwo Finansów w odpowiedzi z 12 lipca 2023 r. na pytania redakcji portalu infor.pl:
"Kwoty wolne od podatku wprowadzone rozporządzeniem obowiązywały wyłącznie w dniu 30 czerwca 2023 r. i miały zastosowanie do przypadków, gdy obowiązek podatkowy powstał w tym dniu. Od dnia 1 lipca 2023 r. obowiązują kwoty wolne od podatku wprowadzone ustawą z dnia 26 maja 2023 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1059). Od dnia 30 czerwca 2023 r. obowiązują skale podatkowe wymienione w §2 rozporządzenia."

Autopromocja

Praktyczny leksykon VAT 2024. Wszystko o zmianach w rozliczeniach VAT

Sprawdź

Których spadków i darowizn obowiązują powyższe skale podatkowe i kwoty wolne?

Ministerstwo Finansów wyjaśniło także do kiedy otwartych spadków i kiedy wykonanych darowizn stosuje się wyżej wskazane kwoty wolne i skale podatkowe w podatku od spadków i darowizn.

Jak wskazało Ministerstwo: "Zgodnie z art. 15 ust. 3 ustawy o podatku od spadku i darowizn, przy ustalaniu wysokości podatku przyjmuje się kwoty wartości rzeczy i praw majątkowych określone w art. 9 ust. 1 oraz skale podatkowe określone w art. 15 ust. 1 obowiązujące w dniu powstania obowiązku podatkowego. 
W przypadku, gdy obowiązek podatkowy powstał od dnia 30 czerwca 2023 r., zastosowanie mają skale podatkowe wymienione w §2 rozporządzenia. 
Zgodnie natomiast z art. 28 ustawy z dnia 26 maja 2023 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1059), aktualne kwoty wolne od podatku stosuje się do nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych, które nastąpiło od dnia 1 lipca 2023 r."

Zaś, jak już wyżej cytowano: kwoty wolne od podatku wprowadzone rozporządzeniem obowiązywały wyłącznie w dniu 30 czerwca 2023 r. i miały zastosowanie do przypadków, gdy obowiązek podatkowy powstał w tym dniu.

Obowiązek podatkowy w podatku od spadków i darowizn

Kiedy powstaje obowiązek podatkowy w podatku od spadków i darowizn?

Autopromocja

Komplet 3 publikacji

Instrukcje księgowego. 100 praktycznych procedur z bazą narzędzi online

Sprawdź

Zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn, obowiązek podatkowy powstaje:
1) przy nabyciu w drodze dziedziczenia - z chwilą przyjęcia spadku;
2) przy nabyciu w drodze zapisu zwykłego, dalszego zapisu lub z polecenia testamentowego - z chwilą wykonania zapisu zwykłego, dalszego zapisu lub polecenia;
2a) przy nabyciu tytułem zachowku - z chwilą zaspokojenia roszczenia;
2b) przy nabyciu w drodze zapisu windykacyjnego - z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, postanowienia częściowego stwierdzającego nabycie przedmiotu zapisu windykacyjnego, zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia lub wydania europejskiego poświadczenia spadkowego;
3) przy nabyciu praw do wkładów oszczędnościowych określonych w art. 1 ust. 2 - z chwilą śmierci wkładcy;
3a) przy nabyciu jednostek uczestnictwa określonych w art. 1 ust. 2 - z chwilą śmierci uczestnika funduszu inwestycyjnego;
4) przy nabyciu w drodze darowizny - z chwilą złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego, a w razie zawarcia umowy bez zachowania przewidzianej formy - z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia; jeżeli ze względu na przedmiot darowizny przepisy wymagają szczególnej formy dla oświadczeń obu stron, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą złożenia takich oświadczeń;
5) przy nabyciu z polecenia darczyńcy - z chwilą wykonania polecenia;
6) przy nabyciu w drodze zasiedzenia - z chwilą uprawomocnienia się postanowienia sądu stwierdzającego zasiedzenie;
7) przy nabyciu w drodze nieodpłatnego zniesienia współwłasności - z chwilą zawarcia umowy albo ugody lub uprawomocnienia się orzeczenia sądu, jeżeli ich skutkiem jest nieodpłatne zniesienie współwłasności;
8) przy nabyciu w drodze nieodpłatnej służebności, renty oraz użytkowania - z chwilą ustanowienia tych praw.

Przepisy art. 6 ust. 1a-4 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn precyzują powstanie obowiązku podatkowego w niektórych sytuacjach:
Jeżeli nabycie następuje w częściach, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą nabycia poszczególnych części.
Przy nabyciu pod warunkiem zawieszającym obowiązek podatkowy powstaje z chwilą ziszczenia się warunku. Naczelnik urzędu skarbowego może jednak ustalić należność podatkową, jaka przypadałaby w razie ziszczenia się takiego warunku, i należność tę zabezpieczyć.
Nabycie pod warunkiem rozwiązującym uważa się w rozumieniu ustawy za nabycie bezwarunkowe. W razie spełnienia się warunku rozwiązującego w ciągu 3 lat od dnia nabycia, decyzja ustalająca zobowiązanie podatkowe podlega uchyleniu.

Podatek od spadków i darowizn - grupy podatkowe

Wysokość podatku od spadków i darowizn, a także kwotę wolną od podatku ustala się (zgodnie z art. 14 ustawy o podatku od spadków i darowizn) w zależności od grupy podatkowej, do której zaliczony jest nabywca. Zaliczenie do grupy podatkowej następuje w zależności od stopnia pokrewieństwa lub powinowactwa obdarowanego wobec darczyńcy.

W ustawie o podatku od spadków i darowizn mamy co do zasady trzy grupy podatkowe, do których zalicza się (zgodnie z art. 14 ust. 3 ww. ustawy):
Grupa I – małżonka, zstępnych (dzieci, wnuki, prawnuki itd.), wstępnych (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie, itd.), pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;
Grupa II – zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;
Grupa III – innych nabywców.

Autopromocja

Ustawa o rachunkowości z komentarzem do zmian

Sprawdź

Trzeba też pamiętać, że oprócz ww. trzech zasadniczych grup podatkowych jest jeszcze tzw. grupa zerowa, do której należą członkowie najbliższej rodziny (małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha). Przynależność do tej grupy darczyńcy i obdarowanego (także spadkobiercy i spadkodawcy) oznacza, że można skorzystać z pełnego zwolnienia z podatku określonego w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn, przy spełnieniu warunków wskazanych w tym przepisie.

Jeszcze jedna nowelizacja kwot wolnych od podatku, która została uchwalona … na próżno

Trzeba tu jeszcze koniecznie wskazać, że podwyżkę kwot wolnych w podatku od spadków i darowizn (ale jeszcze większą niż w ww. rozporządzeniu i ww. ustawie z 26 maja 2023 r.) przewiduje też art. 5 ustawy z 26 stycznia 2023 r. o zmianie ustaw w celu likwidowania zbędnych barier administracyjnych i prawnych (Dz.U. 2023 poz. 803), który to przepis wszedł w życie … także 1 lipca 2023 r. 

Powstaje więc pytanie, które więc kwoty wolne obowiązują tak naprawdę od 1 lipca br.? Zdaniem Ministerstwa Finansów (wyrażonym w odpowiedzi z 14 lipca 2023 r. na pytanie redakcji portalu infor.pl) od 1 lipca 2023 r. obowiązują tylko kwoty wolne określone ww. ustawą z 26 maja 2023 r., bowiem ustawa z 26 stycznia 2023 r. o zmianie ustaw w celu likwidowania zbędnych barier administracyjnych i prawnych (Dz. U. poz. 803), w zakresie w jakim zmienia ustawę o podatku od spadków i darowizn nie ma zastosowania, ponieważ to ustawa z dnia 26 maja 2023 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1059), jako ustawa później ogłoszona w Dzienniku Ustaw, zawiera obowiązujące od 1 lipca 2023 r. kwoty wolne od podatku.
Ministerstwo Finansów wskazało też, że na stronie internetowej Sejmu znajduje się ujednolicony tekst ustawy o podatku od spadków i darowizn, zawierający w art. 9 ust. 1 obowiązujące kwoty wolne od podatku.

W tej niecodziennej, kuriozalnej sytuacji, kiedy to w tej samej dacie weszły w życie dwa różne przepisy, dwóch różnych ustaw, regulujące dokładnie tę samą kwestię (tj. kwoty wolne od podatku określone w art. 9 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn) - jedyną możliwością uchronienia się od chaosu prawnego jest skorzystanie ze starej rzymskiej zasady (reguły kolizyjnej) lex posterior derogat legi priori - czyli, że późniejszy przepis tej samej rangi (w tym przypadku rangi ustawowej) uchyla przepis wcześniejszy, dotyczący tej samej kwestii.

Podatek od spadków i darowizn w 2024 roku

Te same wyżej opisane skale podatkowe i kwoty wolne od podatku obowiązują także w 2024 roku.

Paweł Huczko