Wyższe kwoty wolne w podatku od spadków i darowizn od lipca 2023 r.

W piątek 14 kwietnia 2023 r. Sejm uchwalił tzw. ustawę o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (tzw. pakiet SLIM VAT 3), nowelizującą kilka ustaw w tym m.in. ustawę o podatku od spadków i darowizn. Ta nowelizacja przewiduje między innymi podniesienie kwot wolnych w podatku od spadków i darowizn od 1 lipca 2023 r. Zmieni się również treść przepisów dot. zwolnienia z tego podatku najbliższej rodziny.

Wyższe kwoty wolne w podatku od spadków i darowizn

Omawiana nowelizacja zmienia w szczególności przepisy ustawy o podatku od spadków i darowizn. Przepis art. 9 ust. 1 tej ustawy otrzymał następujące brzmienie:

„1. Opodatkowaniu podlega nabycie, od jednego zbywcy, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej:
1)  36 120 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej;
2)  27 090 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej;
3)  5733 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.” 

Zauważyć należy, że istotnie wzrosły kwoty wolne w I i II grupie podatkowej (odpowiednio: o ponad 25 tys. zł i o ponad 19 tys. zł. Natomiast nieznacznie (o 425 zł) wzrosła kwota wolna od podatku w III grupie podatkowej. 

Ponadto nowelizacja ta zmieniła także zdanie pierwsze art. 9 ust. 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn, które otrzymało następujące brzmienie:
„Jeżeli nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych od tego samego zbywcy następuje więcej niż jeden raz, do czystej wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych dolicza się czystą wartość rzeczy i praw majątkowych nabytych dotychczas od tego samego zbywcy w roku, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, i w okresie 5 lat poprzedzających ten rok.” (Wyróżniono pogrubieniem zmienione fragmenty tego zdania).

Aktualnie zdanie to brzmi:
"Jeżeli nabycie własności rzeczy i praw majątkowych od tej samej osoby następuje więcej niż jeden raz, do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych dolicza się wartość rzeczy i praw majątkowych nabytych od tej osoby lub po tej samej osobie w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie."

Bez zmian natomiast pozostały kolejne zdania art. 9 ust. 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn:
Od podatku obliczonego od łącznej wartości nabytych rzeczy i praw majątkowych potrąca się podatek przypadający od opodatkowanych poprzednio nabytych rzeczy i praw majątkowych. Wynikająca z obliczenia nadwyżka podatku nie podlega ani zaliczeniu na poczet innych podatków, ani zwrotowi. Nabywcy obowiązani są w zeznaniu podatkowym wymienić rzeczy i prawa majątkowe nabyte w podanym wyżej okresie.

Jakie są aktualne kwoty wolne od podatku od spadków i darowizn?

Aktualnie (do 30 czerwca 2023 r.) w podatku od spadków i darowizn obowiązują następujące kwoty wolne od podatku (tj. kwoty czystej wartości nabytych rzeczy i praw majątkowych niepodlegające opodatkowaniu):
10 434 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej,
7 878 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej,
5 308 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej. 

Więcej na temat aktualnych kwot wolnych od podatku, skal i stawek podatkowych w podatku od spadków i darowizn: Podatek od spadków i darowizn - nowe kwoty wolne od podatku i nowe skale podatkowe od 13 października 2022 r.

Podatek od spadków i darowizn - grupy podatkowe

Przy tej okazji warto przypomnieć przy tej okazji, że wysokość podatku od spadków i darowizn, a także kwotę wolną od podatku ustala się (zgodnie z art. 14 ustawy o podatku od spadków i darowizn) w zależności od grupy podatkowej, do której zaliczony jest nabywca. Zaliczenie do grupy podatkowej następuje w zależności od stopnia pokrewieństwa lub powinowactwa obdarowanego wobec darczyńcy. 

W ustawie o podatku od spadków i darowizn mamy co do zasady trzy grupy podatkowe, do których zalicza się (zgodnie z art. 14 ust. 3 ww. ustawy): 
Grupa I – małżonka, zstępnych (dzieci, wnuki, prawnuki itd.), wstępnych (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie, itd.), pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;
Grupa II – zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;
Grupa III – innych nabywców.

Zmiany w zakresie zwolnienia z podatku dla najbliższej rodziny

Omawiana nowelizacja dokonała także następujących zmian treści art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn, który reguluje zwolnienie podatkowe dla członków najbliższej rodziny:

Punkt 2 w ust. 1 otrzymał następujące brzmienie:
,,2) w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne, a ich wartość doliczona do wartości majątku nabytego dotychczas od tej samej osoby w roku, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, i w okresie 5 lat poprzedzających ten rok przekracza kwotę określoną w art. 9 ust. 1 pkt 1 – udokumentują ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.”,

Punkt 1 w ust. 4 otrzymuje brzmienie:
,,1)   wartość majątku ostatnio nabytego doliczona do wartości majątku nabytego dotychczas od tej samej osoby lub po tej samej osobie w roku, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, i w okresie 5 lat poprzedzających ten rok nie przekracza kwoty określonej w art. 9 ust. 1 pkt 1 lub”;

Przypomnijmy obecnie obowiązującą treść art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn:

Art. 4a. 
1. Zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli:
1) zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego powstałego na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 2-5, 7 i 8 oraz ust. 2, a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia - w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, z zastrzeżeniem ust. 2 i 4, oraz
2) w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne, a wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, przekracza kwotę określoną w art. 9 ust. 1 pkt 1 - udokumentują ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.

1a. Jeżeli dokumentem potwierdzającym nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych jest akt poświadczenia dziedziczenia lub europejskie poświadczenie spadkowe, termin 6 miesięcy, o którym mowa w ust. 1 pkt 1, do zgłoszenia tego nabycia właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego liczy się od dnia zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia lub wydania europejskiego poświadczenia spadkowego, z zastrzeżeniem ust. 2 i 4.

Na podstawie art. 35 omawianej nowelizacji zmienione przepisy ustawy o podatku od spadków i darowizn wejdą w życie  1 lipca 2023 r.

Przy czym w myśl art. 28 tej nowelizacji, do nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych, które nastąpiło przed dniem wejścia w życie tej nowelizacji, stosuje się przepisy ustawy zmienianej w art. 3, w brzmieniu dotychczasowym.

Aktualnie omawiana nowelizacja znajduje się w Senacie i proces legislacyjny tej ustawy jeszcze trwa.

A co z wcześniejszą nowelizacją dot. kwot wolnych od podatku w podatku od spadków i darowizn?

Trzeba też przypomnieć w omawianym kontekście, że kończy się proces legislacyjny ustawy z 26 stycznia 2023 r. o zmianie ustaw w celu likwidowania zbędnych barier administracyjnych i prawnych (treść ustawy i przebieg procesu legislacyjnego). Co ciekawe ta ustawa również (w art. 5) zawiera zmiany dotyczące podatku od spadków i darowizn w tym kwot wolnych od tego podatku. Pisaliśmy o tym w artykule: Podatek od spadków i darowizn 2023 - wyższe kwoty wolne od 1 lipca.

Ta nowelizacja była powszechnie krytykowana z uwagi na nieprecyzyjne zapisy, które oznaczały opodatkowanie zbiórek charytatywnych. Pisaliśmy o tym w artykule: Podatek od zbiórek pieniędzy, podatek od darowizn. Czy darowizny zebrane w ramach crowdfundingu są opodatkowane?

Po tej krytyce Ministerstwo Finansów zapowiedziało modyfikację tych przepisów, tak by zbiórki na cele charytatywne pozostały nieopodatkowane.  Więcej na ten temat: Ministerstwo Finansów: zbiórki na cele charytatywne bez podatku.

Wynikiem tych modyfikacji jest najprawdopodobniej wyżej opisana nowelizacja z 14 kwietnia 2023 r.  Ale, co dziwi, bez zmian pozostała ta kontrowersyjna nowelizacja z 26 stycznia br. Czyli mamy do czynienia z dwiema różnymi nowelizacjami dotyczącymi tej samej materii prawnej - kwot wolnych od podatku od spadków i darowizn. 

Póki co proces legislacyjny obu tych ustaw się nie zakończył i czekamy jak Sejm i Ministerstwo Finansów wybrną z tej "podwójnej nowelizacji". Zapytaliśmy o to resort finansów. Jeżeli otrzymamy odpowiedź, niezwłocznie o niej poinformujemy.

Podstawa prawna:

- Ustawa z 14 kwietnia 2023 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy 3025) 

oprac. Paweł Huczko