Odsetki ustawowe w 2023 roku - aktualne stawki, kalkulatory (zmiana oprocentowania od 7 września)

Stopy procentowe NBP w 2023 roku

Od 7 września 2023 r. zmieniły się - po blisko roku bez zmian - wszystkie stopy procentowe NBP. Rada Polityki Pieniężnej 6 września 2023 r. zdecydowała obniżyć wszystkie stopy procentowe NBP o 0,75 pkt. proc. do następujących poziomów:
- stopa referencyjna 6,00% w skali rocznej;
- stopa lombardowa 6,50% w skali rocznej;
- stopa depozytowa 5,50% w skali rocznej;
- stopa redyskontowa weksli 6,05% w skali rocznej;
- stopa dyskontowa weksli 6,10% w skali rocznej.
Uchwała Rady Polityki Pieniężnej w tej sprawie weszła w życie 7 września 2023 r.

Co istotne:
- od poziomu oprocentowania stopy referencyjnej zależą stawki odsetek ustawowych kapitałowych i odsetek ustawowych za opóźnienie określonych w kodeksie cywilnym oraz odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych - określonych w ustawie z  8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, 
- od poziomu stopy lombardowej zależą stawki odsetek od zaległości podatkowych i odsetek od zaległych składek na ubezpieczenia społeczne.

Wcześniej - od 8 września 2022 roku do dnia 6 września 2023 r. stopy procentowe NBP nie zmieniały się. W tym czasie nie zmieniły się:
- stopa referencyjna – wynosiła wtedy 6,75% w skali roku, a także
 - stopa lombardowa – wynosiła wtedy 7,25% w skali roku.

​​Odsetki ustawowe (kapitałowe) obowiązujące w 2023 roku (od 7 września 2023 r.)

Odsetki ustawowe (kapitałowe), należne na podstawie art. 359 § 2 kodeksu cywilnego - 9,50% w skali roku od 7 września 2023 r.
(poprzednio: 10,25% w skali roku od 8 września 2022 r.
10,00% w skali roku od 8 lipca 2022 r.
9,50% w skali roku od 9 czerwca 2022 r.,
8,75% w skali roku od 6 maja 2022 r.,
8,00% w skali roku od 7 kwietnia 2022 r.,
7,00% w skali roku od 9 marca 2022 r.,
6,25% w skali roku od 9 lutego 2022 r.,
5,75% w skali roku od 5 stycznia 2022 r.,
5,25% w skali roku od 9 grudnia 2021 r., 
4,75% w skali roku od 4 listopada 2021 r., 
4,00% w skali roku od 7 października 2021 r., 
3,60% w skali roku od 29 maja 2020 r., 
4% w skali roku od 9 kwietnia 2020 r.,
4,5% w skali roku od 18 marca 2020 r.,
5% rocznie - od 1 stycznia 2016 r. do 17 marca 2020 r.).

Maksymalna stawka odsetek ustawowych (kapitałowych), na podstawie art. 359 § 2¹ kodeksu cywilnego - 19,00% w skali roku od 7 września 2023 r. 
(poprzednio: 20,50% w skali roku od 8 września 2022 r. 
20,00% w skali roku od 8 lipca 2022 r. 
19,00% w skali roku od 9 czerwca 2022 r.,
17,50% w skali roku od 6 maja 2022 r.,
16,00% w skali roku od 7 kwietnia 2022 r., 
14,00% w skali roku od 9 marca 2022 r.,
12,50% w skali roku od 9 lutego 2022 r.,
11,50% w skali roku od 5 stycznia 2022 r.,
9,50% w skali roku od 4 listopada 2021 r., 
8,00% w skali roku od 7 października 2021 r., 
7,20% w skali roku od 29 maja 2020 r., 
8% w skali roku od 9 kwietnia 2020 r., 
9% w skali roku od 18 marca 2020 r.,
10% rocznie - od 1 stycznia 2016 r. do 17 marca 2020 r.).

Na podstawie art. 359 kodeksu cywilnego odsetki kapitałowe (czyli odsetki od sumy pieniężnej) należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej (np. z umowy) albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu. Jeżeli wysokość odsetek kapitałowych nie jest w inny sposób określona (np. w umowie, czy ustawie), należą się odsetki ustawowe w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych.

Maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych (odsetki maksymalne). Jeżeli wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej przekracza wysokość odsetek maksymalnych, należą się odsetki maksymalne. Postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych, także w razie dokonania wyboru prawa obcego. W takim przypadku stosuje się przepisy polskiego kodeksu cywilnego.

Kalkulator odsetek ustawowych (kapitałowych)

Odsetki ustawowe (za opóźnienie) obowiązujące w 2023 roku (zmiana od 7 września 2023 r.)

Odsetki za opóźnienie należne, na podstawie art. 481 § 2 kodeksu cywilnego wynoszą od 7 września 2023 r. 11,50% w skali roku 
(poprzednio: 12,25% w skali roku od 8 września 2022 r. 
12,00% w skali roku od 8 lipca 2022 r.
11,50% w skali roku od 9 czerwca 2022 r.,
10,75% w skali roku od 6 maja 2022 r.,
10,00% w skali roku od 7 kwietnia 2022 r. 
9,00% w skali roku od 9 marca 2022 r.,
8,25% w skali roku od 9 lutego 2022 r.,
7,75% w skali roku od 5 stycznia 2022 r.,
7,25% w skali roku od 9 grudnia 2021 r., 
6,75% w skali roku od 4 listopada 2021 r., 
6,00% w skali roku od 7 października 2021 r., 
5,60% w skali roku od 29 maja 2020 r., 
6% w skali roku od 9 kwietnia 2020 r.,
6,5% w skali roku od 18 marca 2020 r.,
7% rocznie - od 1 stycznia 2016 r. do 17 marca 2020 r.).

Maksymalna stawka odsetek za opóźnienie, na podstawie art. 481 § 2¹ kodeksu cywilnego wynosi od 7 września 2023 r. 23,00% w skali roku
(poprzednio: 24,50% w skali roku od 8 września 2022 r.
24,00% w skali roku od 8 lipca 2022 r.
23,00% w skali roku od 9 czerwca 2022 r.,
21,50% w skali roku od 6 maja 2022 r.,
20,00% w skali roku od 7 kwietnia 2022 r.,
18,00% w skali roku od 9 marca 2022 r.,
16,50% w skali roku od 9 lutego 2022 r.,
15,50% w skali roku od 5 stycznia 2022 r.,
14,50% w skali roku od 9 grudnia 2021 r.,
13,50% w skali roku od 4 listopada 2021 r.,
12,00% w skali roku od 7 października 2021 r., 
11,20% w skali roku od 29 maja 2020 r.,
12% w skali roku od 9 kwietnia 2020 r.,
13% w skali roku od 18 marca 2020 r.,
14% rocznie - od 1 stycznia 2016 r. do 17 marca 2020 r.).

Na podstawie art. 481 kodeksu cywilnego, jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona (np. w umowie), wierzycielowi należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych.
Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy. 
Ale maksymalna wysokość odsetek za opóźnienie nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie (odsetki maksymalne za opóźnienie). Jeżeli wysokość odsetek za opóźnienie przekracza wysokość odsetek maksymalnych za opóźnienie, należą się odsetki maksymalne za opóźnienie. Postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych za opóźnienie, także w przypadku dokonania wyboru prawa obcego. W takim przypadku stosuje się przepisy ustawy.

Minister Sprawiedliwości ma obowiązek ogłosić w obwieszczeniach publikowanych w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, wysokość odsetek ustawowych (kapitałowych) i odsetek ustawowych za opóźnienie. Ale w ten sposób Minister Sprawiedliwości tylko potwierdza (najczęściej z pewnym opóźnieniem w stosunku do uchwały NBP) wysokość odsetek, bo nową wysokość odsetek stosuje się od dnia wejścia w życie uchwały NBP ustalającej nową wysokość stopy referencyjnej NBP.

Wyżej wskazane stawki odsetek zostaną z pewnością potwierdzone:
- w obwieszczeniu Ministra Sprawiedliwości z ….. 2023 r. w sprawie wysokości odsetek ustawowych (Monitor Polski poz. …..),
- w obwieszczeniu Ministra Sprawiedliwości z …. 2023 r. w sprawie wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie (Monitor Polski poz. …..).

Kalkulator odsetek ustawowych za opóźnienie

 

Odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych w 2023 roku

Na podstawie art. 4 pkt 3 lit. a i b ustawy z 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych są:
a) w przypadku transakcji handlowych, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym – odsetki w wysokości równej sumie stopy referencyjnej NBP i ośmiu punktów procentowych,
b) w przypadku transakcji handlowych, w których dłużnikiem nie jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym – odsetki w wysokości równej sumie stopy referencyjnej NBP i dziesięciu punktów procentowych.

Styczeń - czerwiec 2023 r.

Zatem od 1 stycznia 2023 roku (tego dnia stopa referencyjna NBP wynosiła 6,75% w skali rocznej) odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych wynosiły (do 30 czerwca 2023 roku):
14,75% w skali roku  - stawka odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym - zgodnie art. 4 pkt 3 lit. a ustawy z 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych.
16,75% w skali roku  - stawka odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych, w których dłużnikiem nie jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym - zgodnie z art. 4 pkt 3 lit. b ustawy z 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych.

Lipiec - grudzień 2023 r.

Do obliczenia odsetek należnych za okres od 1 lipca 2023 r. - do 31 grudnia 2023 r. stosuje się stopę referencyjną NBP obowiązującą w dniu 1 lipca 2023 r. (także 6,75%). Dlatego w drugiej połowie 2023 roku obowiązują takie stawki odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych, jak w pierwszej połowie tego roku:
14,75% w skali roku - w transakcjach handlowych, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym, 
16,75% w skali roku - w transakcjach handlowych, w których dłużnikiem nie jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym.

W transakcjach handlowych wierzycielowi, bez wezwania, przysługują odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych (chyba że strony uzgodniły w umowie wyższe odsetki), za okres od dnia wymagalności świadczenia pieniężnego do dnia zapłaty, jeżeli są spełnione łącznie następujące warunki:
1) wierzyciel spełnił swoje świadczenie;
2) wierzyciel nie otrzymał zapłaty w terminie określonym w umowie.

Przy czym ustawa o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (art. 7 i art. 8) określa maksymalne terminy zapłaty jakie mogą być zapisane w umowach. Warto wspomnieć, że zgodnie z art. 6 ww. ustawy, jeżeli strony transakcji handlowej nie przewidziały w umowie terminu zapłaty, wierzycielowi, bez wezwania, przysługują odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych, po upływie 30 dni liczonych od dnia spełnienia przez niego świadczenia, do dnia zapłaty.

Kalkulator odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych

oprac. Paweł Huczko