Kaucja niezgodna z prawem UE

ORZECZENIE

Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich zakwestionował wczoraj przepisy polskiej ustawy o VAT (sprawa C-25/07). Przypomnijmy, że w przypadku gdy podatek naliczony jest w okresie rozliczeniowym wyższy od należnego, podatnik ma prawo do obniżenia o tę różnicę kwoty podatku należnego za następne okresy lub do zwrotu różnicy na rachunek bankowy. Zwrot różnicy podatku następuje na rachunek bankowy w terminie 60 dni od złożenia rozliczenia. Wynika to z art. 87 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 54, poz. 535 z późn. zm.). Jednak zgodnie z art. 97 ust. 5 ustawy, w przypadku podatników rozpoczynających oraz podatników, którzy rozpoczęli wykonywanie czynności dotyczących transakcji wewnątrzwspólnotowych, w okresie krótszym niż 12 miesięcy przed złożeniem zawiadomienia, i którzy zostali zarejestrowani jako podatnicy VAT UE, termin zwrotu różnicy podatku wydłuża się do 180 dni. Według art. 97 ust. 7 przepisów o przedłużonym zwrocie nie stosuje się, jeżeli podatnik złoży w urzędzie skarbowym kaucję gwarancyjną, zabezpieczenie majątkowe lub gwarancje bankowe na kwotę 250 tys. zł.

Trybunał uznał, że prawo wspólnotowe sprzeciwia się przepisom krajowym, takim jak zawarte w polskiej ustawie VAT.

Ważny wyrok

- Niezwykle cenne są wskazówki Trybunału dotyczące zasady proporcjonalności, z którą niezgodnych jest wiele przepisów o VAT czy podatku akcyzowym - ocenia Jerzy Martini, doradca podatkowy, partner w Baker & McKenzie.

Jak podkreśla, zasada ta jest jedną z zasad ogólnych (podstawowych) prawa wspólnotowego. Z uwagi na tę zasadę przepisy zmierzające do eliminowania nadużyć podatkowych stanowiące odstępstwo od celów dyrektywy powinny być tak skonstruowane, aby w sposób maksymalnie precyzyjny i skuteczny zwalczać niepożądane zjawisko, w sposób minimalny wypaczając funkcjonowanie dyrektywy. Jeśli możliwe jest wskazanie, że w danym przypadku nie dochodzi do nadużycia, podatnik powinien uwolnić się od stosowania wobec niego niekorzystnych przepisów zwalczających nadużycia.

Jak ocenia Jerzy Martini, przepisy dotyczące kaucji gwarancyjnej z automatu zakładały, że każdy podatnik rozpoczynający działalność gospodarczą jest potencjalnym oszustem podatkowym. Termin zwrotu w stosunku do takich podatników (o ile nie złożyli oni zabezpieczenia) był przedłużany nawet w przypadku, gdy ewidentnie do nadużyć nie dochodziło. Stanowiło to ewidentne naruszenie zasady proporcjonalności, co przesądzało o niezgodności art. 97 ust. 5 i 6 ustawy o VAT z prawem wspólnotowym.

Jednakowy zwrot dla wszystkich

- Ze względu na naruszenie prawa wspólnotowego przepisy te nie mogą być stosowane przez organy podatkowe. Trybunał kilkukrotnie potwierdził, że organy państwa, w tym organy podatkowe, zobowiązane są do powstrzymanie się od stosowania przepisów krajowych niezgodnych z prawem wspólnotowych - uważa Jerzy Martini.

Jego zdaniem, podatnicy rozpoczynający działalność gospodarczą są zatem uprawnieni do otrzymywania zwrotu w terminie takim samym jak wszyscy inni podatnicy. Istnieją też podstawy, aby podatnicy, którym przedłużono termin zwrotu, na podstawie tych przepisów wystąpili do sądu z roszczeniem o odszkodowanie za poniesione straty spowodowane przedłużeniem terminu zwrotu z naruszeniem przez nasze państwo prawa wspólnotowego.

Także Elżbieta Liwanowska, doradca podatkowy, Kancelaria Tarwid, Liwanowska, Mazur i Partnerzy, zwraca uwagę, że po wyroku Trybunału organy podatkowe nie mogą w przypadku podatników VAT UE prowadzących działalność krócej niż 12 miesięcy, powołując się na przepisy polskiej ustawy, uzależniać zwrotu nadwyżki podatku naliczonego w terminie 60 dni od złożenia kaucji gwarancyjnej, o ile tylko spełnione zostaną przesłanki otrzymania takiego zwrotu określone w art. 87 ust. 2, 4-6 ustawy o VAT. Jednocześnie zwraca uwagę, że podatnicy, którzy nie złożyli kaucji gwarancyjnej, w wyniku czego zostali pozbawieni prawa do otrzymania zwrotu podatku w terminie 60 dni, powołując się na omawiany wyrok Trybunału, będą mogli domagać się odsetek.

- Jednakże w tych przypadkach, w których do otrzymania wcześniejszego zwrotu wymagany jest wniosek podatnika, organy podatkowe mogą uznać, że skoro podatnik takiego wniosku nie składał, nie ma on prawa do oprocentowania. Natomiast podatnicy, którzy, mimo że nie złożyli kaucji, wnioskowali o wcześniejszy zwrot i otrzymali decyzję odmowną, powinni złożyć wniosek o wznowienie postępowania na podstawie art. 240 par. 1 pkt 11 Ordynacji podatkowej, powołując się na omawiane orzeczenie Trybunału - wyjaśnia Elżbieta Liwanowska. Jak podkreśla, wyrok może też mieć znaczenie dla podatników, którzy w oparciu o sprzeczne z prawem unijnym przepisy ustawy o VAT, chcąc otrzymywać zwroty podatku w terminie 60 dni, złożyli w organie podatkowym kaucję gwarancyjną, o której mowa w art. 97 ust. 7 ustawy.

- Podatnicy ci powinni zażądać niezwłocznego zwolnienia kaucji, a także mają - w mojej ocenie - uprawnienie do dochodzenia odsetek od kwoty bezprawnie pobranej przez organ podatkowy kaucji oraz odszkodowania z tytułu np. kosztów ustanowienia gwarancji bankowej, w przypadku gdy zabezpieczenie majątkowe zostało wniesione w tej formie - uważa Elżbieta Liwanowska.

Uciążliwe przepisy

Krzysztof Hejduk, doradca podatkowy w KPT Doradcy Podatkowi, podkreśla, że zakwestionowane przepisy były szczególnie uciążliwe biorąc pod uwagę, że dotykały podatników, którzy dopiero rozpoczynali działalność i nie mieli środków na pokrywanie kaucji. Brak wpłaty kaucji oznaczał natomiast, że zwroty VAT mogły być uzyskane dopiero po pół roku, co dla wielu przedsiębiorców groziło utratą płynności finansowej.

- Istotne jest pytanie, jakie praktyczne konsekwencje przyniesie rozstrzygnięcie ETS dla podatników, biorąc pod uwagę, że przepisy ustawy o VAT nie zostały zmienione. Po pierwsze oznaczać to będzie problem dla urzędów skarbowych, jeżeli będą kontynuowały dotychczasową praktykę wydłużania terminów zwrotu. Przedłużenie terminu do zwrotu i niedokonanie go zgodnie z wytycznymi Trybunału będzie skutkować obowiązkiem zapłaty odsetek od niewypłaconej w terminie kwoty VAT, co może powodować znaczne obciążenie budżetu - uważa Krzysztof Hejduk.

Jak podkreśla, w tym kontekście konieczna jest natychmiastowa zmiana ustawy o VAT i wycofanie z życia przepisów sprzecznych z prawem unijnym. Po drugie, orzeczenie Trybunału może spowodować, że o odsetki zwrócą się także podatnicy, którzy do tej pory odzyskiwali VAT w terminie wydłużonym, co dodatkowo zwiększy kwotę obciążeń budżetowych.

250 tys. zł wynosi kaucja gwarancyjna, zabezpieczenie majątkowe lub gwarancje bankowe, które musi złożyć podatnik rozpoczynający transakcje wewnątrz UE lub prowadzący je krótko, żeby otrzymywać zwrot VAT w krótszym terminie

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Zwrot VAT

KRZYSZTOF TOMASZEWSKI

krzysztof.tomaszewsk@infor.pl