Przeciwdziałanie wykorzystywaniu sektora finansowego dla wyłudzeń VAT

W dniu 20 marca 2017 r. opublikowany został projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania wykorzystywaniu sektora finansowego dla wyłudzeń skarbowych, autorstwa Ministerstwa Finansów. Ratio legis nowych uregulowań opiera się na stworzeniu podstaw prawnych do prowadzenia przez Krajową Izbę Rozliczeniową systemu informatycznego umożliwiającego analizę ryzyka wykorzystywania działalności banków lub SKOK-ów do dokonywania wyłudzeń skarbowych (w szczególności w zakresie VAT), a także popełniania przestępstw z nimi związanych. Dzięki bankom fiskus chce odzyskać 600 mln w tym roku i aż 32 mld zł w ciągu dekady. Opublikowanie treści projektu nie obyło się jednak bez kontrowersji.

Uzasadnienie projektu

Zdaniem autorów projektu, obecne rozwiązania dotyczące wykorzystania systemu bankowego do identyfikacji działalności przestępczej nie stanowią efektywnej bariery dla przestępstw skarbowych. W uzasadnieniu, jako skutek ich niedoskonałości, wymienia się m.in. niewielką ilość informacji, którymi dysponują banki w celu identyfikacji zagrożeń związanych z przestępstwami skarbowymi oraz utrudnioną wymianę takich informacji między podmiotami. Ze względu na powyższe oraz łatwość i szybkość korzystania z narzędzi informatycznych, jak również umiejętności i organizację przestępców w tym zakresie, Ministerstwo Finansów stwierdziło, że „konieczne jest podjęcie zdecydowanych działań w celu identyfikacji i eliminacji stwierdzonych zagrożeń”.

Zasady funkcjonowania Systemu Teleinformatycznego Izby Rozliczeniowej

Narzędziem pozwalającym na skuteczne rozwiązanie ww. problemów ma być przede wszystkim System Teleinformatyczny Izby Rozliczeniowej (zdefiniowany w projekcie ustawy jako akronim tych słów – STIR). STIR ma przede wszystkim ograniczyć funkcjonowanie karuzel podatkowych , bazujących w dużym stopniu na wykorzystaniu sprawnie działającego systemu bankowego, poprzez ocenę ryzyka wykorzystania przez daną firmę infrastruktury bankowej do oszustw podatkowych. Model szacowania takiego ryzyka ma być oparty na podstawie uwzględnienia pięciu kryteriów: ekonomicznego (ocena transakcji dokonanych przez przedsiębiorcę), geograficznego (analiza operacji z krajami o dużym zagrożeniu oszustwami skarbowymi), przedmiotowego (ocena ryzyka wyłudzeń w związku z charakterem prowadzonej działalności), behawioralnego (nietypowe zachowanie przedsiębiorcy) i powiązań (siatka zależności wskazujących na ryzyko uczestnictwa w procederze wyłudzeń skarbowych). W celu umożliwienia Krajowej Izbie Rozliczeniowej (KIR) dokonania oszacowań w oparciu o powyższe kryteria, projekt zobowiązuje banki i SKOK-i do przekazywania określonych informacji stanowiących tajemnicę bankową lub zawodową (np. o pełnomocniku do rachunku, beneficjencie rachunku). W tym samym celu zostanie jej również zapewniony stały, automatyczny dostęp do danych z bazy Centralnego Rejestru Podmiotów Krajowej Ewidencji Podatników.

Informacje o wynikach analizy ryzyka będą następnie przekazywane do banków oraz SKOK-ów w zakresie dotyczącym prowadzonych i otwieranych rachunków przedsiębiorcy w celu realizacji obowiązków ustawowych, oraz Szefowi KAS, i na wniosek innym uprawnionym organom, np. służbom specjalnym. Szef KAS zyska również uprawnienie do uzyskania na wniosek innych informacji dotyczących analizy ryzyka.

Dodatkowe rozwiązania

Projekt zawiera również dwa szczególne rozwiązania mające na celu zabezpieczenie środków, które powinny zostać przeznaczone na zapłatę należnego podatku, zanim zostaną one wytransferowane poza polski system bankowy.

Pierwsze z nich to blokada rachunku bankowego na żądanie Szefa KAS, który zostanie uprawniony do zablokowania podejrzanego rachunku firmowego na 72 godziny (z możliwością wydłużenia do 3 miesięcy). W tym czasie służby będą miały czas na zebranie materiałów, które umożliwią zabezpieczenie środków na poczet należnych podatków. Drugie rozwiązanie to odmowa rejestracji i wykreślenie z urzędu podmiotu jako podatnika VAT (bez konieczności zawiadamiania tego podmiotu) w sytuacji, gdy istnieją informacje, że może on prowadzić działania z zamiarem wykorzystania sektora finansowego do celów mających związek z wyłudzeniami skarbowymi.

Autopromocja

Szkolenie: Jak przygotować się do KSeF?

Sprawdź

Polecamy książkę: VAT 2017. Komentarz

Optymistyczne prognozy

Ministerstwa Finansów Przyjmując wielkość luki budżetowej w zakresie podatku VAT na poziomie minimum 10 mld zł rocznie, Ministerstwo Finansów przy założeniach, że STIR osiągnie pełną zdolność operacyjną w czerwcu 2017 r. oraz skuteczności w 2017 r. na poziomie ok. 10%-15%, szacuje spodziewane dochody w 2017 r. w wysokości 600 mln zł, a w 2018 r. ok. 1 mld zł. Autorzy projektu założyli również, że w kolejnych latach skuteczność STIR będzie wzrastać o ok. 5 pp. w skali roku., co oznaczałoby po uwzględnieniu wydatków zwiększenie salda budżetu państwa o 32 mld zł w skali 10 lat.

Kontrowersje wokół nowych uregulowań oraz zapewnienia MF

Pomimo wielce optymistycznych przewidywań MF, opinie podatników oraz przedstawicieli sektora finansowego prezentują się zgoła odmiennie. Związek Banków Polskich oszacował, że integracja systemu teleinformatycznego całego sektora będzie wiązała się z poniesieniem kosztów w wysokości od 15 do 20 mln zł. Oprócz tego, bankowcy podkreślają konieczność przedstawienia jednoznacznych zasad, według których banki będą identyfikować klientów pod względem ewentualnych zastrzeżeń. W kontekście podatników, przedsiębiorców najbardziej przeraża wizja powszechnego używania mechanizmu blokowania przez fiskusa na 72 h firmowego konta, gdyż przesłanki do zastosowania takiej sankcji są niejasne. Do innych problematycznych kwestii zalicza się również brak definicji „wyłudzenia skarbowego” oraz zamiar uszczegółowienia kryteriów analizy ryzyka w niejawnym dokumencie.

W odpowiedzi na wątpliwości podatników, wiceminister finansów Paweł Gruza stwierdził, że restrykcje nie są wymierzone w uczciwych przedsiębiorców, a mechanizm blokowania firmowego konta określił jako najsurowszy ze środków, „przewidziany w sytuacji, gdy z wielkim prawdopodobieństwem doszło do wyłudzania i trzeba zablokować wypływ pieniędzy za granicę”. Twórcy projektu wskazują również, że wprowadzenie nowych uregulowań leży w interesie sektora finansowego, ze względu na negatywne skutki tolerowania lub nieudolnego zwalczania przestępczości skarbowej, takie jak np. naruszenie wiarygodności lub korupcja wśród pracowników. Dodatkowo podkreślają, że podobne rozwiązania funkcjonują już z powodzeniem w krajach członkowskich UE takich jak Wielka Brytania, Niemcy, Czechy.

Autor: Zespół Doradztwa Podatkowego Accreo Sp. z o.o.