ZUS: Roczne rozliczenie składki zdrowotnej za 2022 r. w dokumencie za kwiecień 2023 r. [Kalkulator]

Zgodnie z przepisami obowiązującymi od 1 stycznia 2022 r. osoby prowadzące działalność gospodarczą ustalają podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości uzależnionej od formy opodatkowania uzyskiwanych z tej działalności przychodów/ dochodów.

Przedsiębiorcy, którzy stosowali opodatkowanie na zasadach ogólnych (skala podatkowa lub podatek liniowy) albo ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych, mają obowiązek ustalić roczną podstawę wymiaru oraz składkę na ubezpieczenie zdrowotne.

Jak ustalić roczną podstawę i składkę na ubezpieczenie zdrowotne – przy formie opodatkowania na zasadach ogólnych

Roczną podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne ustalasz za rok składkowy, który trwa od 1 lutego danego roku do 31 stycznia roku następnego.

Roczną podstawę wymiaru stanowi dochód z działalności gospodarczej, ustalony za rok kalendarzowy jako różnica między osiągniętymi przychodami a poniesionymi kosztami uzyskania tych przychodów (w rozumieniu ustawy o PIT).

Odliczasz od tego kwotę opłaconych w tym roku składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe, jeżeli nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów.

Jak ustalić roczny dochód

Przy ustalaniu rocznego dochodu nie uwzględniasz:

• przychodów, które  nie podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym w szerokim rozumieniu, czyli na podstawie ustawy o PIT i odrębnych przepisów, np. rozporządzeń o zaniechaniu poboru podatku,

Wyjątek! te przychody uwzględniasz:

• przychody zwolnione z podatku PIT w ramach ulgi: PIT zero na powrót, PIT zero dla rodzin 4+, PIT zero dla pracujących seniorów (art. 21 ust. 1 pkt 152–154 ustawy o PIT),
• przychody z działalności gospodarczej prowadzonej w specjalnej strefie ekonomicznej oraz z realizacji nowej inwestycji określonej w decyzji o wsparciu, o której mowa w ustawie o wspieraniu nowych inwestycji i uzyskane na terenie określonym w tej decyzji (art. 21 ust. 1 pkt 63a i 63b ustawy o PIT),
• przychodów osiągniętych w okresie zawieszenia działalności na podstawie prawa przedsiębiorców, jak też poniesionych w tym okresie kosztów uzyskania przychodu w rozumieniu ustawy o PIT,
• przychodów za miesiące, w których przysługiwało Ci zwolnienie z opłacania składki zdrowotnej na podstawie (art. 82 ust. 8-9a ustawy zdrowotnej). Nie uwzględniasz też kosztów uzyskania przychodów oraz składek na ubezpieczenia społeczne za te miesiące.

Przy ustalaniu dochodu uwzględniasz szczególne zasady ustalania dochodu w podatku o PIT, o których mowa w art. 24 ust. 1–2b ustawy o PIT, tj. różnice remanentowe. Za rok 2022 nie zwiększasz dochodu, jeżeli remanent końcowy jest wyższy od remanentu początkowego. 

• jeśli uzyskałeś przychody w związku ze zbyciem środków trwałych, które były amortyzowane przed 2022 rokiem, i odpisy amortyzacyjne masz zaliczone do kosztów podatkowych, nie doliczasz ich do dochodu.

Chodzi o przychody z odpłatnego zbycia określonych składników majątku, np. środków trwałych (o których mowa w art. 14 ust. 2 pkt 1 ustawy o PIT). Wtedy dochód (ustalony z uwzględnieniem art. 24 ust. 2 zdanie drugie ustawy o PIT – szczególny sposób ustalania dochodu w przypadku odpłatnego zbycia składników majątku) nie jest powiększany o odpisy amortyzacyjne zaliczone do kosztów uzyskania przychodów przed 1 stycznia 2022 r.

• przy ustalaniu dochodu możesz uwzględnić koszty uzyskania przychodów w rozumieniu ustawy PIT zaliczone przed 1 stycznia 2022 r. do tych kosztów przy ustalaniu dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej, o którym mowa w art. 26, art. 30c albo art. 30ca ustawy o PIT, w brzmieniu obowiązującym przed tą datą.

Ważne! 
Roczna podstawa wymiaru składki ustalona na podstawie dochodu nie może być niższa od minimalnej rocznej podstawy.

Aby ustalić minimalną roczną podstawę wymiaru pomnóż minimalne wynagrodzenie obowiązujące na pierwszy dzień roku składkowego przez liczbę miesięcy podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu w roku kalendarzowym, za który ustalasz swój dochód do rozliczenia rocznego.

W liczbie miesięcy podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu nie uwzględniasz miesięcy, w których przysługiwało Ci zwolnienie z opłacania składki na podstawie art. 82 ust. 8–9a ustawy zdrowotnej.

Ważne! 
Jeśli dotyczy Cię opodatkowanie podatkiem liniowym, to Twoja składka wynosi 4,9% podstawy jej wymiaru. Składka ustalana od podstawy rocznej nie może być niższa niż kwota równa 9% iloczynu liczby miesięcy podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu i minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w pierwszym dniu roku składkowego.

Jak ustalić roczną podstawę i składkę na ubezpieczenie zdrowotne przy formie opodatkowania – ryczałt od przychodów ewidencjonowanych

Roczną podstawę ustalasz w oparciu o łączną kwotę przychodów z działalności gospodarczej. Odejmujesz od tego opłacone składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe. Nie odliczasz składek opłaconych w miesiącu, w którym przysługiwało Ci zwolnienie ze składki zdrowotnej na podstawie art. 82 ust. 8–9b ustawy zdrowotnej.

Jak ustalić roczny przychód

Gdy ustalasz przychód za dany rok, nie uwzględniasz:

• Przychodów, które nie podlegają opodatkowaniu  podatkiem dochodowym, z wyjątkiem przychodów zwolnionych z podatku PIT w ramach ulgi: PIT zero na powrót, PIT zero dla rodzin 4+, PIT zero dla pracujących seniorów (art. 21 ust. 1 pkt 152–154 ustawy o PIT),
• przychodów osiągniętych w okresie zawieszenia działalności na podstawie prawa przedsiębiorców,
• przychodów za miesiące, w których przysługiwało Ci zwolnienie z opłacania składki zdrowotnej na podstawie art. 82 ust. 8-9b ustawy zdrowotnej.

Ile wynosi roczna podstawa wymiaru składki zdrowotnej dla osób opodatkowanych ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych

Roczna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne osób, które stosują opodatkowanie w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, wynosi za 2022 rok:

• 44791,44 zł – jeżeli Twój przychód za ten rok nie przekroczył 60 tys. zł,

(Jest to liczba miesięcy podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu w danym roku pomnożona przez 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale 2021 r.).

• 74652,48 zł – jeżeli Twój przychód za ten rok był wyższy niż 60 tys. zł i niższy niż 300 tys. zł,

(Jest to liczba miesięcy podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu w danym roku pomnożona przez 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale 2021 r.).

• 134374,44 zł – jeżeli Twój przychód za ten rok przekroczył 300 tys. zł.

(Jest to liczba miesięcy podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu w danym roku pomnożona przez 180% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale 2021 r.).

Ważne! 
W liczbie miesięcy podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu nie uwzględniasz miesięcy, w których przysługiwało Ci zwolnienie z opłacania składki na podstawie art. 82 ust. 8–9b ustawy zdrowotnej.

10 odpowiedzi ZUS na pytania o zwrot składki zdrowotnej

ZUS udzielił odpowiedzi. Przedrukowaliśmy je w artykule: 10 odpowiedzi ZUS na pytania o zwrot składki zdrowotnej. Co zrobić w PUE i DRA w maju i czerwcu 2023 r.?

Pytanie 1. Czy ZUS zwróci nadpłatę wykazaną w rozliczeniu rocznym, jeżeli na koncie płatnika nie będzie kompletu dokumentów rozliczeniowych?

Zapisanie na koncie płatnika kompletu dokumentów rozliczeniowych ma wpływ na ustalenie kwoty dopłaty albo nadpłaty składki na ubezpieczenie zdrowotne. 

Dlatego jeśli płatnik, mimo komunikatów, nie przekaże kompletu dokumentów rozliczeniowych, nadpłata będzie mogła zostać zwrócona dopiero po przekazaniu tych dokumentów albo po ich sporządzeniu przez ZUS z urzędu.

Pytanie 2. Czy płatnik może wskazać we wniosku o zwrot inny numer rachunku bankowego niż jest zapisany na jego koncie w ZUS?

W przypadku płatnika, który prowadzi działalność, zwrot nadpłaty jest możliwy wyłącznie na rachunek bankowy zapisany na jego koncie w ZUS.

Jeśli zapisany w ZUS rachunek nie jest aktualny, w pierwszej kolejności należy przekazać aktualny numer rachunku bankowego i dopiero zatwierdzić wniosek o zwrot nadpłaty.

Pytanie 3. Czy w poz. 09, 16 i 23 cz. XII ZUS DRA należy wykazać składki należne, niezależnie od tego, czy zostały w tej kwocie zapłacone? 

Tak, w tych pozycjach należy wpisać sumę składek, które zostały wykazane w dokumentach rozliczeniowych przekazanych do ZUS albo w dokumentach sporządzonych lub skorygowanych przez ZUS za poszczególne miesiące roku składkowego (dla podatku liniowego, skali podatkowej za okres luty 2022 –styczeń 2023) lub kalendarzowego (dla ryczałtu ewidencjonowanego za okres styczeń-grudzień 2022).

Wyjątek: W przypadku podatku liniowego, skali podatkowej, jeśli od stycznia 2023 r. płatnik zmienił formę opodatkowania na inną, wówczas wykazuje sumę składek za okres luty-grudzień 2022.

Pytanie 4. Jeżeli w poz. 09, 16 i 23 cz. XII ZUS DRA należy wskazać składki należne, a będą one inne niż zapłacone, kwota do zwrotu będzie wynikać z ZUS DRA, czy z wniosku przygotowanego przez ZUS, gdzie składka roczna zostanie porównana, zgodnie z ustawą, ze składkami zapłaconymi za rok składkowy (zasady ogólne) albo rok kalendarzowy (ryczałt od przychodów ewidencjonowanych)?

• Kwota do zwrotu wykazana w ZUS DRA będzie ujęta w utworzonym przez ZUS wniosku o zwrot.
• Zwrot nastąpi, jeżeli płatnik nie ma zaległości w opłacaniu składek lub nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych, do których zwrotu został zobowiązany płatnik.
• Jeśli płatnik nie ma żadnych zaległości, zostanie zwrócona kwota z ZUS DRA. 
• Jeśli płatnik ma zaległości (np. składkowe), to kwota zwrotu będzie podlegała zaliczeniu na poczet tych zaległości. W takim przypadku zwrot nastąpi w niższej kwocie.

PYTANIE 5. Czy kwotą do dopłaty na podstawie ZUS DRA/RCA będzie różnica między składkami należnymi a składką roczną, czy składkami zapłaconymi a składką roczną? 

Kwotą do dopłaty jest różnicą między składkami należnymi wykazanymi w dokumentach rozliczeniowych (przekazanych przez płatnika oraz sporządzonych lub skorygowanych przez ZUS) a  składką roczną.

Pytania 6 -8. Składka roczna 50 000 zł, suma składek należnych za poszczególne miesiące roku 40 000 zł, suma składek zapłaconych za poszczególne miesiące roku 30 000 zł. 

Pytanie 6) Czy w ZUS DRA/RCA należy wykazać kwotę do dopłaty 10 000 zł, a w terminie do 22 maja 2023 r. wpłacić dopłatę w kwocie 20 000 zł? 

W ZUS DRA/RCA należy wykazać kwotę dopłaty w wysokości 10 000 zł.

Pytanie 7) Jednocześnie w tym samym ZUS DRA/RCA w rozliczeniu rocznym składek za 2022 r. wykazano kwotę do zwrotu na 5 000 zł (z innej formy opodatkowania). Czy w poz. 26 należy wpisać kwotę 5 000 zł (10 000 zł –5 000 zł) i wpłacić tylko różnicę 15 000 zł (20 000 zł –5 000 zł) w terminie do 22 maja 2023 r.? 

W pozycji 26 (kwota do dopłaty) należy wpisać 5 000 zł. W przypadku różnych form opodatkowania w polu łączna kwota dopłaty (poz. 26) albo zwrotu (poz. 27) –należy wpisać ustaloną różnicę kwot dopłat i zwrotu.

W terminie do 22 maja 2023 r. należy opłacić łączną kwotę należnych składek, tj. za kwiecień br. i kwotę dopłaty.

Pytanie 8) Jeżeli kwota do zwrotu wynikająca z rozliczenia rocznego będzie wyższa od kwoty do dopłaty, wówczas przedsiębiorca wykazuje tylko różnicę w poz. 27 i nie wpłaca dopłaty do 22 maja 2023 r., a we wniosku o zwrot składek przygotowanym przez ZUS wykazana będzie wyłącznie nadwyżka kwoty do zwrotu nad kwotą do dopłaty? 

Tak, jeżeli kwota do zwrotu z jednej formy opodatkowania będzie wyższa od kwoty dopłaty dla drugiej formy, to w poz. 27 (kwota do zwrotu) należy wpisać ustaloną dla nich różnicę. 

W takim przypadku kwota dopłaty została rozliczona z kwoty nadpłaty. 

We wniosku o zwrot przygotowanym przez ZUS będzie ujęta kwota z poz. 27 (nadwyżka kwoty do zwrotu nad kwotą do dopłaty).

Pytanie 9-10. Zaliczenie nadpłaty składek na poczet zobowiązań z tytułu składek

Przedsiębiorca ma prawo nie składać wniosku o zwrot nadpłaty, ale skorzystać z rozwiązania przewidzianego w art. 81 ust. 2qa ustawy. Nadpłata wykazana jest w ZUS DRA za kwiecień 2023 r. Jednocześnie z deklaracji tej wynika zobowiązanie z tytułu składek należnych za kwiecień 2023 r. 

Przedsiębiorca deklarację tę złożył 22 maja 2023 r. Załóżmy, że kwota nadpłaty jest wyższa od kwoty bieżącego zobowiązania za kwiecień 2023 r., a przedsiębiorca do 22 maja 2023 r. nie uregulował tego zobowiązania. Do 1 czerwca 2023 r. przedsiębiorca nie złożył wniosku o zwrot nadpłaty składek. 

Pytanie 9) Czy nadpłata składek będzie podlegać zaliczeniu na poczet składek należnych za kwiecień 2023 r. z dniem 22 maja 2023 r., czy z inną datą? 

Pytanie 10) Jeśli będzie to ta inna data, czy za okres od 23 maja 2023 r. do dnia zaliczenia nadpłaty zobowiązanie za kwiecień 2023 r. ma status zaległych składek i naliczone zostaną odsetki za zwłokę?

Płatnik po przekazaniu deklaracji rozliczeniowej za kwiecień 2023 r. ma obowiązek opłacenia składek, które z niej wynikają.

• Ustawodawca nie przewidział możliwości równoczesnego rozliczenia nadpłaty, która wynika z rocznego rozliczenia składki na ubezpieczenie zdrowotne, w poczet należności wykazanych w deklaracji rozliczeniowej za kwiecień. Nadpłata taka może zostać zwrócona.
• Jeśli płatnik nie opłaci składek, które wynikają z deklaracji za kwiecień i chce, żeby nadpłata powstała z rocznego rozliczenia składki na ubezpieczenie zdrowotne rozliczyła te należności, powinien wystąpić z wnioskiem o jej zwrot. Tryb taki umożliwi rozliczenie nadpłaty na składki z uwzględnieniem daty, która wynika z terminu przekazania rocznego rozliczenia. Przy czym ZUS ma obowiązek rozpatrzenia wniosku, w tym rozliczenia nadpłaty np. na składki za kwiecień, w terminie do 1 sierpnia.
• Jeżeli płatnik nie przekaże wniosku o zwrot nadpłaty do 1 czerwca, wówczas zostanie ona rozliczona na koncie płatnika w terminie do 31 grudnia, o ile Szef Krajowej Administracji Skarbowej nie przekaże informacji o rozbieżnościach pomiędzy formą opodatkowania i wysokością przychodów lub dochodów wykazanych w dokumentach przekazywanych do ZUS a formą opodatkowania i wysokością przychodów lub dochodów wykazanych dla celów podatkowych. W przypadku potwierdzenia rozbieżności, w pierwszej kolejności ZUS przeprowadzi postępowanie w tej sprawie i dopiero po jego zakończeniu, rozliczy nadpłatę na składki, z uwzględnieniem daty, która wynika z terminu przekazania rocznego rozliczenia.

Objaśnienia ZUS: Jak rozliczyć składkę zdrowotną w maju i czerwcu 2023 r.

Plik PDF do ściągnięcia

Podstawa prawna

• Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 2561, z późn. zm.), zwana ustawą zdrowotną.
• Ustawa z dnia 9 lutego 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 807, z późn. zm.).
• Ustawa z dnia 9 czerwca 2022 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1265).
• Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 2647, z późn. zm.), zwana ustawą o PIT.
• Ustawa z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców, zwana prawem przedsiębiorców.