Jaka jest odpowiedzialność głównego księgowego
Odpowiedzialność wynikająca z ustawy o rachunkowości
Ustawa o rachunkowości jednoznacznie wskazuje (art. 4 ust. 5), że kierownik jednostki ponosi odpowiedzialność za wykonywanie obowiązków w zakresie rachunkowości, w tym z tytułu nadzoru, również w przypadku gdy określone obowiązki w zakresie rachunkowości zostaną powierzone innej osobie za jej zgodą. Ciężar odpowiedzialności głównego księgowego zależy zatem od tego, czy osoba ta przejęła pisemnie obowiązek prowadzenia rachunkowości, czy też nie. Należy zaznaczyć, że podpisanie takiego dokumentu przez głównego księgowego nie zwalnia automatycznie z odpowiedzialności za rachunkowość kierownika jednostki. Jest on bowiem odpowiedzialny za nadzór nad wykonywaniem obowiązków, jakie zatrudnione przez niego osoby wykonują podczas prowadzenia przez nie ksiąg rachunkowych.
Ustawa o rachunkowości (art. 3 ust. 1 pkt 6) za kierownika jednostki uznaje:
• członka zarządu lub innego organu zarządzającego, a jeżeli organ jest wieloosobowy - członków tego organu, z wyłączeniem pełnomocników ustanowionych przez jednostkę,
• wspólników prowadzących sprawy spółki - w przypadku spółki jawnej i spółki cywilnej,
• wspólników prowadzących sprawy spółki albo zarząd - w przypadku spółki partnerskiej,
• komplementariuszy prowadzących sprawy spółki - w przypadku spółki komandytowej i spółki komandytowo-akcyjnej,
• w przypadku osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą za kierownika jednostki uważa się tę osobę,
• osoby wykonujące wolne zawody,
• likwidatora, a także syndyka lub zarządcę ustanowionego w postępowaniu upadłościowym.
W przypadku gdy główny księgowy przejął na siebie pisemny obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych, to przejmuje tym samym za to odpowiedzialność. Dlatego niezwykle istotne jest bardzo szczegółowe określenie w umowie o pracę lub innym dokumencie (potwierdzającym przejęcie odpowiedzialności) obowiązków związanych z prowadzeniem rachunkowości, a tym samym określenie granic tej odpowiedzialności. Należy przy tym zaznaczyć, że przyjęcie na siebie przez głównego księgowego określonych obowiązków w zakresie rachunkowości skutkuje jednocześnie odpowiedzialnością wynikającą z rozdziału 9 ustawy o rachunkowości.
Ustawa o rachunkowości przewiduje (art. 77) karę grzywny lub karę pozbawienia wolności do lat 2, albo obie te kary łącznie w przypadku:
• nieprowadzenia ksiąg rachunkowych,
• prowadzenia ksiąg rachunkowych wbrew przepisom ustawy,
• podawania w księgach rachunkowych nierzetelnych danych,
• niesporządzania sprawozdania finansowego,
• sporządzenia sprawozdania finansowego niezgodnie z przepisami ustawy,
• zawarcia w sprawozdaniu finansowym nierzetelnych danych.
Kary z tytułu przejęcia obowiązków rachunkowości są wysokie. Dlatego w interesie księgowego nie leży przejmowanie takich kompetencji. W rozmowie z kierownikiem na temat przejmowania odpowiedzialności za rachunkowość można powołać się na dokument Ministerstwa Finansów z 19 marca 1996 r., nr DR-I/JDa/108/96, w którym organ ten napisał:
(...) W przypadku gdy główny księgowy jednostki nie jest jednocześnie członkiem ścisłego kierownictwa (zarządu), to nie powinno się nakładać na niego obowiązków z zakresu odpowiedzialności za rachunkowość w jednostce. Odpowiedzialność jego wynika wówczas z przepisów Kodeksu pracy. Jeżeli natomiast główny księgowy uczestniczy w pracach zarządu (jest jego członkiem), to w regulaminie organizacyjnym można określić operacyjną odpowiedzialność poszczególnych członków zarządu za prowadzenie ksiąg rachunkowych. Może być również przypisana w regulaminie odpowiedzialność jednemu z członków ścisłego kierownictwa jednostki (i niekoniecznie musi to być główny księgowy), o ile osoba ta posiada niezbędne pełnomocnictwa zarządu i ma zapewniony wpływ na zdarzenia finansowe i organizacyjne, które decydują o sytuacji majątkowej, finansowej i dochodowej jednostki.
Warto zwrócić uwagę na kompetencje zarządu. W regulaminie organizacyjnym może być określona odpowiedzialność za prowadzenie ksiąg rachunkowych, przykładowo przez dyrektora finansowego, który pełni funkcję członka zarządu i nadzoruje dział księgowości. To także może stanowić argument w rozmowie na temat przejęcia odpowiedzialności za prowadzenie rachunkowości.
Odpowiedzialność wynikająca z innych aktów prawnych
Główny księgowy (niezależnie od tego, czy przejął na piśmie określone obowiązki w zakresie rachunkowości) podlega jak każdy pracownik odpowiedzialności z ustawy - Kodeks pracy (dział 5 rozdział 1 „Odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy” - art. 114-122).
Ponadto na mocy art. 60 i 61 ustawy - Kodeks karny skarbowy osoba (np. główny księgowy), która:
• nie prowadzi księgi,
• nie przechowuje jej w miejscu wykonywania działalności lub w miejscu wskazanym przez podatnika jako siedziba, przedstawicielstwo lub oddział, a jeżeli prowadzenie księgi zostało zlecone biuru rachunkowemu lub innemu uprawnionemu podmiotowi - w miejscu określonym w umowie z biurem rachunkowym lub w miejscu wskazanym przez kierownika jednostki,
• prowadzi księgi nierzetelnie (wadliwie)
- podlega karze grzywny do 240 stawek dziennych. Ponieważ stawka dzienna nie może być niższa od jednej trzydziestej części minimalnego wynagrodzenia, ani też przekraczać jej czterystukrotności, to maksymalna grzywna przy obecnym poziomie minimalnego wynagrodzenia (tj. 1276 zł) wynosi 10 208 zł.
Należy również pamiętać, że na mocy art. 31 ustawy - Ordynacja podatkowa osoba, która prowadzi rachunkowość, została wyznaczona do obliczania i pobierania podatków oraz terminowego wpłacenia organowi pobranych kwot, ponosi wówczas dodatkową odpowiedzialność z tytułu przepisów Kodeksu karnego skarbowego za wykonanie tych czynności.
Ponadto główny księgowy (na podstawie art. 296 Kodeksu karnego), jeśli jest osobą zobowiązaną do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą i przez nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku wyrządza znaczną szkodę majątkową - podlega karze pozbawienia wolności nawet do lat 10. Kodeks karny przewiduje również karę (art. 303) za wyrządzanie szkody majątkowej przez nieprowadzenie dokumentacji działalności gospodarczej albo prowadzenie jej w sposób nierzetelny lub niezgodny z prawdą, w szczególności niszcząc, usuwając, ukrywając, przerabiając lub podrabiając dokumenty dotyczące tej działalności.
• art. 3 ust. 1 pkt 6, art. 4 ust. 5, art. 77 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości - j.t. Dz.U. z 2009 r. Nr 152, poz. 1223
• art. 114-122 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy - j.t. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. Nr 115, poz. 958
• art. 60-61 ustawy z 10 września 1999 r. - Kodeks karny skarbowy - j.t. Dz.U. z 2007 r. Nr 111, poz. 765; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. Nr 168, poz. 1323
• art. 31 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa - j.t. Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. Nr 168, poz. 1323
• art. 296 i 303 ustawy z 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny - Dz.U. Nr 88, poz. 553; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. Nr 168, poz. 1323
Genowefa Kawecka-Siuzdak
księgowa, konsultant podatkowy
Komentarze(0)
Pokaż:
NajnowszePopularneNajstarsze