REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

ABC Prawa - Zasada lex retro non agit w prawie cywilnym

Subskrybuj nas na Youtube

REKLAMA

W poniższej publikacji postaramy się wyjaśnić, na czym polega zasada lex retro non agit, czyli zasada niedziałania prawa wstecz (nieretroakcji), w prawie cywilnym.


Na wstępie należy wskazać, że łacińska paremia lex retro non agit (obowiązująca w prawie cywilnym) została uregulowana w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 z późn. zm., dalej „Kodeks cywilny”). W związku z czym, odnosi się ona bezpośrednio jedynie do stosunków cywilnoprawnych, choć obowiązuje również w odniesieniu do innych stosunków prawnych (np. karnych) tyle, że na podstawie odrębnych regulacji.

REKLAMA

REKLAMA

Autopromocja

Kodeks cywilny wprost stanowi, że ustawa nie ma mocy wstecznej, chyba że to wynika z jej brzmienia lub celu. Warto przy tym jednak wyjaśnić, że obecnie ze względu na tzw. desuetudo (długotrwałe nieużywanie danej normy w praktyce) wsteczna moc ustawy może wynikać jedynie z jej brzmienia, a nie celu. Co do zasady zatem, ustawy regulujące stosunki cywilnoprawne działają jedynie na przyszłość i nie obejmują swoją mocą okresu poprzedzającego ich wejście w życie. Celem tej zasady jest zapewnienie poczucia bezpieczeństwa prawnego obywateli. Ustawy bowiem składają się z norm prawnych zawierających reguły postępowania ludzi, a nałożenie obowiązku przestrzegania tych reguł wymaga uprzedniego uchwalenia i ogłoszenia ustawy w taki sposób, aby ludzie mogli mieć pewność, że działają zgodnie z obowiązującym prawem.

Poza przypadkami przewidzianymi w przepisach szczególnych, zasada nieretroakcji nie dopuszcza wstecznego działania ustawy. Zatem, jeżeli stosunek prawny zakończył się w okresie obowiązywania przepisów tej samej ustawy, to oczywiście tylko ta ustawa będzie służyła do kwalifikacji prawnej skutków tego stosunku. Jeżeli w tym zakresie wejdzie w życie w przyszłości nowa ustawa, to nie będzie ona miała wpływu na ten stosunek prawny. Przykładowo, jeżeli doszłoby dziś do ustania wspólności majątkowej małżeńskiej, a jutro lub za tydzień weszłaby w życie nowa ustawa lub nowelizacja ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy, to do oceny składu majątków małżonków należałoby stosować przepisy obowiązujące w chwili ustania wspólności majątkowej, gdyż skutek prawny nastąpił już w tym momencie.

Należy jednocześnie zwrócić uwagę na fakt, iż stosunki cywilnoprawne (np. umowy) trwają zazwyczaj przez dłuższy czas, podczas którego czasami dochodzi do zmiany obowiązujących przepisów prawnych. Z tego powodu w praktyce, bardzo często dochodzi do sytuacji, w których zasada lex retro non agit nie rozstrzyga wszystkich wątpliwości i niejasności związanych z obowiązywaniem w czasie przepisów prawnych.

REKLAMA

 

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Jeżeli zatem w trakcie trwania stosunku cywilnoprawnego (np. umowy), doszło do zmiany przepisów prawnych (wejścia w życie nowej ustawy i uchylenia dotychczas obowiązującej), to możliwe są dwa rozwiązania. Pierwsze z nich zakłada stosowanie przepisów nowej ustawy, od momentu jej wejścia w życie, do skutków stosunku prawnego, który powstał pod rządami dawnej ustawy. Natomiast, drugie rozwiązanie dopuszcza stosowanie nadal przepisów dawnej ustawy, pomimo wejścia w życie ustawy nowej. Zasada lex retro non agit nie udzieli jednak odpowiedzi na pytanie, które z powyższych rozwiązań należy stosować w danej sytuacji. Odpowiedzi tej należy szukać w przepisach przejściowych towarzyszącym wprowadzaniu nowych przepisów, mających zastosowanie do konkretnych ustaw.

Należy przy tym zauważyć, że stosowanie przepisów nowej ustawy do skutków stosunku prawnego, który powstał pod rządami dawnej ustawy nie jest sprzeczne (co często jest podnoszone) z zasadą lex retro non agit. Zwrócił na to uwagę Sąd Najwyższy w jednym ze swoich wyroków (sygn. akt IV CK 223/2003), w którym stwierdził, że zawarta w art. 27 ust. 1 ustawy o ochronie praw lokatorów reguła, że „ustawa niniejsza znajduje również zastosowanie do stosunków prawnych powstałych przed dniem jej wejścia w życie” oznacza tylko tyle, iż stosunki prawne powstałe pod rządem starej ustawy i istniejące w chwili wejścia w życie nowej ustawy, podlegać będą nowej ustawie od daty jej wejścia w życie. Jest to, jak zauważył Sąd Najwyższy, tzw. retrospektywność (a nie retroaktywność ustawy), która jest powszechnie przyjmowana, gdy chodzi o zasadę bezpośredniego działania nowej ustawy w odniesieniu do stosunków prawnych o charakterze ciągłym.

Podsumowując, łacińska paremia lex retro non agit jest podstawową zasadą prawa cywilnego. Zapewnia ona stronom stosunków cywilnoprawnych poczucie bezpieczeństwa prawnego oraz umożliwia budowanie zaufania obywateli do państwa. Dzięki obowiązywaniu tej zasady, możemy mieć pewność, że nowa ustawa nie będzie służyła do oceny prawnej skutków stosunku prawnego, który miał miejsce pod rządem dawnego prawa (dawnej ustawy). Jeżeli jednak ten stosunek prawny trwa nadal po zmianie przepisów, to może mieć do niego zastosowanie nowa ustawa na podstawie przepisów przejściowych, co nie jest sprzeczne z zasadą lex retro non agit.

Aneta Wrona-Kłoczko

aplikant radcowski

M. Szulikowski i Partnerzy Kancelaria Prawna

 

Zapisz się na newsletter
Chcesz uniknąć błędów? Być na czasie z najnowszymi zmianami w podatkach? Zapisz się na nasz newsletter i otrzymuj rzetelne informacje prosto na swoją skrzynkę.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: M. Szulikowski i Partnerzy Kancelaria Prawna

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

REKLAMA

Księgowość
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Od kiedy KSeF: co to za system faktur, co warto wiedzieć? Dla kogo będzie obowiązkowy w 2026 roku?

No i staje przed nami nowe wyzwanie. Nadchodzi koniec tradycyjnego modelu księgowości. Od 1 lutego 2026 r. największe podmioty będą musiały wystartować z wystawianiem faktur przez KSeF. Natomiast wszyscy odbiorcy będą musieli za pośrednictwem KSeF te faktury odbierać. Dla kogo w 2026 r. system KSeF będzie obowiązkowy?

Konsekwencje dla łańcucha dostaw przez zamknięcie kolejowego przejścia granicznego w Małaszewiczach w związku z manewrami Zapad-2025

Polska zdecydowała o czasowym zamknięciu kolejowych przejść granicznych z Białorusią, w tym kluczowego węzła w Małaszewiczach. Powodem są zakrojone na szeroką skalę rosyjsko-białoruskie manewry wojskowe Zapad-2025. Decyzja ta, choć motywowana względami bezpieczeństwa, rodzi poważne skutki gospodarcze i logistyczne, uderzając w europejsko-azjatyckie łańcuchy dostaw.

KSeF a JDG – rewolucja w fakturach dla jednoosobowych działalności

Krajowy System e-Faktur (KSeF) to największa zmiana dla firm od lat. Do tej pory dla wielu przedsiębiorców prowadzących jednoosobowe działalności gospodarcze (JDG) faktura była prostym dokumentem np. wystawianym w Wordzie, Excelu czy nawet odręcznie. W 2026 roku ta rzeczywistość diametralnie się zmieni. Faktura będzie musiała być wystawiona w formie ustrukturyzowanej i przekazana do centralnego systemu Ministerstwa Finansów.

Liczne zmiany w podatkach PIT i CIT od 2026 roku: nowe definicje ustawowe, ulga mieszkaniowa, amortyzacja, programy lojalnościowe, zbywanie nieruchomości, estoński CIT, IP Box

W wykazie prac legislacyjnych Rady Ministrów, prowadzonym na stronach kancelarii premiera, została opublikowana informacja o pracach nad projektem ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw. Projekt ten, nad którym pracuje Ministerstwo Finansów, ma na celu uszczelnienie systemu podatkowego. Zmiany mają wejść w życie (najprawdopodobniej) od 2026 roku.

REKLAMA

Bank prosi o aktualizację danych twojej firmy? Oto dlaczego nie warto z tym zwlekać

Otwierasz serwis elektroniczny swojego banku i widzisz wiadomość o konieczności zaktualizowania danych osobowych lub firmowych? To nie przypadek. Potraktuj to jako priorytet, by działać zgodnie z prawem i zapewnić swojej firmie ciągłość świadczenia usług bankowych. Szczególnie że aktualizację można zrobić w kilku prostych krokach i w dogodnej dla ciebie formie.

Czy ominie Cię KSeF? Może jesteś w grupie, która nie będzie musiała stosować e-faktur w 2026 roku

W 2026 roku wchodzi w życie obowiązek korzystania z Krajowego Systemu e-Faktur (KSeF) dla większości przedsiębiorców w Polsce. System pozwala na wystawianie faktur ustrukturyzowanych i automatyczne przesyłanie ich do administracji podatkowej. Choć wielu przedsiębiorców będzie zobowiązanych do korzystania z platformy, istnieją wyjątki i odroczenia. Sprawdź!

Czy prawo stoi po stronie wierzyciela? Termin 60 dni, odsetki, rekompensaty, windykacja na koszt dłużnika, sąd

Nieterminowe płatności potrafią sparaliżować każdą firmę. Jest to dokuczliwe szczególnie w branży TSL, gdzie koszty rosną z dnia na dzień, a marże są minimalne. Każdy dzień zwłoki to realne ryzyko utraty płynności. Pytanie brzmi: czy prawo faktycznie stoi po stronie wierzyciela, a jeśli tak – jak z niego skutecznie korzystać?

KSeF dla rolników – rewolucja, która zapuka do gospodarstw w 2026 roku

Cyfrowa rewolucja wkracza na wieś! Już w 2026 roku także rolnik będzie musiał zmierzyć się z KSeF – Krajowym Systemem e-Faktur. Czy jesteś gotowy na koniec papierowych faktur, łatwiejsze rozliczenia i nowe wyzwania technologiczne? Sprawdź, co dokładnie się zmienia i jak przygotować swoje gospodarstwo, żeby nie zostać w tyle.

REKLAMA

KSeF tuż za rogiem: 5 pułapek, które mogą sparaliżować Twoją firmę. Jak się przed nimi uchronić?

Do obowiązkowego KSeF zostało już niewiele czasu. Choć większość firm twierdzi, że jest gotowa, praktyka pokazuje coś zupełnie innego. Niespodziewane błędy w testach, odrzucane faktury czy awarie mogą sparaliżować sprzedaż. Sprawdź pięć najczęstszych pułapek i dowiedz się, jak ich uniknąć.

Mały ZUS 2026: Podwyżka może niewielka, ale składka zdrowotna znów boli

Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dna 11 września 2025 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokość minimalnej stawki godzinowej w 2026 r., minimalne wynagrodzenie w 2026 roku wyniesie 4806 zł, a minimalna stawka godzinowa 31,40 zł. Minimalne wynagrodzenie wpłynie również na wysokość preferencyjnych składek ZUS, tzw. mały ZUS oraz limit dla działalności nierejestrowanej. Znaczny wzrost też nastąpi w składce zdrowotnej.

REKLAMA