Potrącenie wierzytelności przy upadłości

Potrącenie wierzytelności w stosunku do upadłego znajdującego w się w upadłości jest jedną z niekwestionowanych przez prawo i praktykę form zaspokajania wierzytelności w toku postępowania upadłościowego. Dzięki niej wierzyciel upadłościowy zyskuje możliwość zaspokojenia swoich roszczeń z pominięciem procedury podziału środków masy upadłości. Jednak ze względu na konieczność  zapewnienia prawidłowego funkcjonowania zasady równego zaspokojenia wierzycieli wskazana, w świetle ustawy z dnia 28 lutego 2003 roku Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz.U. z 2003 roku, nr 60, poz. 535 ze zm., dalej „PrUpN”), podlega pewnym ograniczeniom.

Jak wpływa na majątek wspólny ma upadłość jednego z małżonków

W myśl postanowień art. 94 ust. 1  PrUpN skuteczne potrącenie wierzytelności wobec upadłego jest wykluczone w przypadku, gdy do nabycia wierzytelności w formie przelewu lub indosu doszło już po ogłoszeniu upadłości, jak również gdy dłużnik upadłego nabył ją w roku poprzedzającym dzień ogłoszenia upadłości, a wiedział już o istnieniu podstaw do jej ogłoszenia. Mając na uwadze redakcję przepisu należy zauważyć, że ustawodawca skonstruował w nim wyłączenie bezwzględne odnoszące się do czynności potrącenia po chwili ogłoszenia upadłości oraz względne dla czynności dokonanych w ciągu ostatniego roku przed dniem jej ogłoszenia, a zależne od stanu świadomości osoby w niej uczestniczącej.

W tym kontekście interesujące wydaje się, jak należałoby ocenić skuteczność czynności, w której dłużnik upadłego objętego postępowaniem upadłościowym prowadzącym do likwidacji jego majątku, przy spełnieniu szczegółowych przesłanek z przepisu art. 94 ust. 1 PrUpN in fine, nabywa wierzytelność w drodze przelewu, a następnie przedstawia ją upadłemu do potrącenia. Czy taka czynność będzie prowadzić do umorzenia zobowiązania do wysokości wierzytelności niższej zgodnie z postanowieniami art. 498 § 2  ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny (Dz.U. z 1964 roku,  nr 16 poz. 93 ze zm., dalej „KC”)?

Firmy mają problemy z uzyskaniem należności z faktur

Mimo, że literalne brzmienie przepisu zdaje się odpowiadać na powyższej przedstawione pytanie negatywnie, na przestrzeni lat zagadnienie to stwarzało pewne kontrowersje wśród komentatorów, również Sąd Najwyższy nie wypracował jednolitego stanowiska w tym zakresie.

Pewna grupa orzeczeń, w tym orzeczenie z dnia 15 grudnia 1994 roku o sygn. akt ICRN 149/94, wskazywała na skuteczność czynności potrącenia dokonanej przez dłużnika wzajemnego w krytycznym ostatnim roku przed ogłoszeniem upadłości. W tezie wyroku znajdujemy  stwierdzenie, że oświadczenie o potrąceniu złożone w ciągu roku przed dniem ogłoszenia upadłości przez dłużnika upadłego, który w tym okresie nabył w drodze przelewu lub indosu wierzytelność, wiedząc o podstawie upadłości, powoduje umorzenie wierzytelności. Stanowisko takie uzasadnił okolicznością, iż jeżeli oświadczenie o potrąceniu zostało złożone przed dniem ogłoszenia upadłości, to należy przyjąć, że materialnoprawny skutek umorzenia następuje w tej chwili. Oznacza to, że w chwili ogłoszenia upadłości wskazane zobowiązania nie istnieją, więc nie mogą wchodzić do masy upadłości, a jako takie też nie będą obejmowane zakresem PrUpN.

Zapraszamy do dyskusji na forum Księgowość