Przekazanie przedsiębiorstwa - jak ustanowić zarządcę sukcesyjnego?

W dniu 25 listopada 2018 r. w życie wejdzie ustawa z dnia 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym. Zgodnie z założeniem ustawodawcy, jej regulacje mają ułatwić przejmowanie prowadzenia przedsiębiorstw przez spadkobierców przedsiębiorców indywidualnych. Na jej podstawie możliwe będzie ustanowienie zarządcy sukcesyjnego, który przez 2 lata od śmierci przedsiębiorcy (w szczególnych sytuacjach przez 5 lat) będzie uprawniony do prowadzenia spraw przedsiębiorstwa, z wykorzystaniem dotychczasowej firmy (z dopiskiem ,,w spadku”), numerów indentyfikacyjnych przedsiębiorcy (NIP i REGON), do kontynuacji realizacji zaciągniętych przez przedsiębiorcę zobowiązań oraz korzystania z uprawnień wynikających z przyznanych przedsiębiorcy koncesji, licencji, zezwoleń oraz wpisów do rejestrów działalności regulowanych. W czasie sprawowania funkcji przez zarządcę sukcesyjnego, spadkobiercy zmarłego przedsiębiorcy będą mieli czas na uregulowanie wszystkich pozostałych formalności spadkowych bez uszczerbku dla ciągłości prowadzenia działalności gospodarczej.

Ustawa przewiduje dwa zasadnicze tryby powołania zarządcy sukcesyjnego. Pierwszy, docelowo podstawowy, w którym przedsiębiorca sam za życia powołuje zarządcę sukcesyjnego oraz drugi, nazywany potocznie ,,awaryjnym”, w którym inne podmioty (spadkobiercy, zapisobiorcy lub małżonek przedsiębiorcy) powołują zarządcę sukcesyjnego, po śmierci przedsiębiorcy.

W obu wyżej wymienionych trybach stawiane są jednakowe wymagania dla osoby zarządcy sukcesyjnego. Musi być osobą fizyczną z pełną zdolnością do czynności prawnych wobec której nie orzeczono zakazu prowadzenia działalności gospodarczej na podstawie Prawa upadłościowego lub środku karnego lub zabezpieczającego w postaci zakazu prowadzenia określonej działalności gospodarczej, obejmującego działalność gospodarczą wykonywaną przez przedsiębiorcę lub działalność gospodarczą w zakresie zarządu majątkiem.

W trybie podstawowym przedsiębiorca ustanawia zarząd sukcesyjny przez: powołanie zarządcy sukcesyjnego, wyrażenie zgody przez osobę powoływaną na tę funkcję oraz dokonanie wpisu do CEIDG. Samo powołanie następuje przez wskazanie konkretnej osoby do pełnienia funkcji zarządcy sukcesyjnego lub przez wskazanie, że już ustanowiony prokurent po jego śmierci będzie sprawował funkcję zarządcy sukcesyjnego. Zarówno akt wskazania zarządcy, jak i zgoda danej osoby na pełnienie tej funkcji musi być zgodnie z przepisami ustawy wyrażona na piśmie. Mimo, że funkcję zarządcy sukcesyjnego może sprawować jedna osoba, to przedsiębiorca może wskazać drugą osobę do pełnienia tej funkcji, na okoliczność gdyby pierwsza z nich odmówiła objęcia zarządu sukcesyjnego.  Po wpisaniu osób wyznaczonych  do CEIDG nie następuje automatyczne ustanowienie zarządu przymusowego, gdyż to dzieje się dopiero po śmierci przedsiębiorcy. Jeśli przedsiębiorca przed śmiercią nie dopełnił wszystkich wymienionych wyżej formalności, zarząd sukcesyjny może być ustanowiony dopiero w trybie drugim.

Tryb drugi, nazywany też trybem ,,awaryjnym”, jest sytuacją, w której powołania zarządcy sukcesyjnego dokonują spadkobiercy przedsiębiorcy (ustawowi, którzy przyjęli spadek, testamentowi, którzy przyjęli spadek oraz zapisobiorcy windykacyjni, który przyjęli zapis, jeżeli zgodnie z testamentem przysługuje im udział w przedsiębiorstwie) lub małżonek przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie. Wyżej wymienione podmioty mogą dokonać powołania, za zgodą osób, którym przysługuje udział w przedsiębiorstwie większy niż 85/100. Powołania dokonuje się przed notariuszem w formie aktu notarialnego (formy tej wymagają też zgody wyżej wymienionych podmiotów, konieczne do dokonania aktu powołania zarządu). Przed notariuszem zgodę wyrazić musi również osoba powołana na zarządcę sukcesyjnego. Dodatkowo musi złożyć oświadczenie o tym, że nie orzeczono wobec niej zakazu prowadzenia działalności gospodarczej na podstawie Prawa upadłościowego lub środku karnego lub zabezpieczającego w postaci zakazu prowadzenia określonej działalności gospodarczej, obejmującego działalność gospodarczą wykonywaną przez przedsiębiorcę lub działalność gospodarczą w zakresie zarządu majątkiem. W tym trybie ustanowienia zarządcy sukcesyjnego wpisu do CEIDG dokonuje notariusz. Sam zarządca zaczyna sprawować swoją funkcję dopiero od momentu dokonania wpisu.

Polecamy: Poradnik Gazety Prawnej. Firma w spadku – zarząd sukcesyjny

Kończąc opis obu trybów należy zauważyć, że pierwszy z nich jest efektywniejszy. Głównie z jednego powodu. Gdy Zarządcę sukcesyjnego powoła sam przedsiębiorca przed śmiercią, nie dochodzi do sytuacji, w której od śmierci przedsiębiorcy do powołania zarządcy w trybie awaryjnym, zarząd nad przedsiębiorstwem sprawują wszyscy właściciele przedsiębiorstwa (głównie potencjalni, in spe). Okoliczność taką reguluje co prawda opisywana ustawa, jednak wyjaśniania nie wymaga fakt, że sprawowanie takiego wieloosobowego zarządu nad przedsiębiorstwem, którego stan prawny nie jest do końca wyjaśniony (przecież najprawdopodobniej trwa postępowanie spadkowe), nie sprzyja skuteczności prowadzenia działalności gospodarczej.

Dlatego też, w myśl średniowiecznej maksymy memento mori, polecam wszystkim przedsiębiorcom indywidualnym, dla dobra swoich następców prawnych pomyśleć zawczasu o ustanowieniu zarządcy sukcesyjnego.

Autor: Bartłomiej Szozda, Aplikant radcowski

Kancelaria Prawa Sportowego i Gospodarczego „Dauerman”

Zobacz także: Moja firma