Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych – zasady działania, podmioty obowiązane, sankcje

Z dniem 13 października 2019 roku, na mocy ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, weszły w życie przepisy wprowadzające do polskiego systemu prawa Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR) oraz obowiązek zgłaszania oraz aktualizowania w CRBR informacji dotyczących spółek i ich beneficjentów rzeczywistych. 

Celem powyższego jest w teorii zwiększenie efektywności działania systemu zapobiegania praniu pieniędzy, a także dostosowanie polskich regulacji w tym aspekcie do obowiązujących standardów międzynarodowych. Przyjrzyjmy się działaniu rejestru.

Charakterystyka beneficjenta rzeczywistego

Przy opisywaniu przedmiotowego zagadnienia na początku warto wyjaśnić kim jest beneficjent rzeczywisty. Otóż zgodnie z art., 1 ust. 2 pkt 1 ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu przez beneficjenta rzeczywistego rozumie się osobę fizyczną lub osoby fizyczne sprawujące bezpośrednio lub pośrednio kontrolę nad klientem poprzez posiadane uprawnienia, które wynikają z okoliczności prawnych lub faktycznych, umożliwiające wywieranie decydującego wpływu na czynności lub działania podejmowane przez klienta, lub osobę fizyczną lub osoby fizyczne, w imieniu których są nawiązywane stosunki gospodarcze lub przeprowadzana jest transakcja okazjonalna, w tym:

1. w przypadku klienta będącego osobą prawną inną niż spółka, której papiery wartościowe są dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym podlegającym wymogom ujawniania informacji wynikającym z przepisów prawa Unii Europejskiej lub odpowiadającym im przepisom prawa państwa trzeciego:

   REKLAMA

• osobę fizyczną będącą udziałowcem lub akcjonariuszem klienta, której przysługuje prawo własności więcej niż 25% ogólnej liczby udziałów lub akcji tej osoby prawnej,

• osobę fizyczną dysponującą więcej niż 25% ogólnej liczby głosów w organie stanowiącym klienta, także jako zastawnik albo użytkownik, lub na podstawie porozumień z innymi uprawnionymi do głosu,

• osobę fizyczną sprawującą kontrolę nad osobą prawną lub osobami prawnymi, którym łącznie przysługuje prawo własności więcej niż 25% ogólnej liczby udziałów lub akcji klienta, lub łącznie dysponującą więcej niż 25% ogólnej liczby głosów w organie klienta, także jako zastawnik albo użytkownik, lub na podstawie porozumień z innymi uprawnionymi do głosu,

• osobę fizyczną sprawującą kontrolę nad klientem poprzez posiadanie w stosunku do tej osoby prawnej uprawnień, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 37 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2019 r. poz. 351), lub

• osobę fizyczną zajmującą wyższe stanowisko kierownicze w przypadku udokumentowanego braku możliwości ustalenia lub wątpliwości co do tożsamości osób fizycznych określonych w tiret pierwszym, drugim, trzecim i czwartym oraz w przypadku niestwierdzenia podejrzeń prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu,

2. w przypadku klienta będącego trustem:

• założyciela,

• powiernika,

• nadzorcę, jeżeli został ustanowiony,

• beneficjenta,

• inną osobę sprawującą kontrolę nad trustem,

3. w przypadku klienta będącego osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą, wobec którego nie stwierdzono przesłanek lub okoliczności mogących wskazywać na fakt sprawowania kontroli nad nim przez inną osobę fizyczną lub osoby fizyczne, przyjmuje się, że taki klient jest jednocześnie beneficjentem rzeczywistym.

Beneficjentem rzeczywistym jest zatem zawsze osoba fizyczna. W przypadku spółek kapitałowych najczęściej jest to wspólnik spółki kapitałowej, który posiada więcej niż 25% udziałów lub akcji takiej spółki lub wspólnik, który posiada więcej niż 25% ogólnej liczby głosów w spółce, także na podstawie porozumień z innymi uprawnionymi co do głosu lub jako zastawnik lub użytkownik udziałów.

Kto ma zgłaszać informacje o beneficjentach rzeczywistych

Na podstawie art. 58 ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu do zgłaszania informacji o beneficjentach rzeczywistych i ich aktualizacji obowiązane są: spółki jawne, spółki komandytowe, spółki komandytowo-akcyjne, spółki z o.o. oraz spółki akcyjne z wyjątkiem spółek publicznych. W związku z tym, że ustawa enumeratywnie wskazuje podmioty obowiązane do dokonywania zgłoszeń, uznać należy, że podmioty tam niewymienione takiemu obowiązkowi nie podlegają. Zatem obowiązkowi nie podlegają np. osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, przedsiębiorcy zagraniczni, oddziały przedsiębiorstw zagranicznych, fundacje czy stowarzyszenia.

Spółki już istniejące są obowiązane wywiązać się z obowiązków zgłoszeniowych opisanych powyżej w terminie do 13 kwietnia 2020 r. Z kolei, w przypadku spółek nowo powstałych informacje o beneficjentach rzeczywistych zgłaszane mają być w terminie 7 dni od dnia wpisu spółki do rejestru przedsiębiorców KRS. 7-dniowy termin obowiązuje także w przypadku zmiany danych przekazanych do rejestru.

Zakres zgłaszanych informacji

Zakres informacji, jakie podlegają zgłoszeniu do CRBR, reguluje art. 59 ustawy. Informacje te obejmują:

1. dane identyfikacyjne spółek wymienionych w art. 58:

1. nazwę (firmę),

2. formę organizacyjną,

3. siedzibę,

4. numer w Krajowym Rejestrze Sądowym,

5. NIP,

2. dane identyfikacyjne beneficjenta rzeczywistego i członka organu lub wspólnika uprawnionego do reprezentowania spółek wymienionych w art. 58:

1. imię i nazwisko,

2. obywatelstwo,

3. państwo zamieszkania,

4. numer PESEL albo datę urodzenia - w przypadku osób nieposiadających numeru PESEL,

5. informację o wielkości i charakterze udziału lub uprawnieniach przysługujących beneficjentowi rzeczywistemu.

Formalności związane ze zgłoszeniem do rejestru

Zgłoszenia do CRBR dokonuje osoba uprawniona do reprezentacji spółki. Dokonuje się go nieodpłatnie za pośrednictwem strony internetowej. Zgłoszenie powinno być opatrzone kwalifikowanym podpisem elektronicznym lub podpisem potwierdzonym profilem zaufanym ePUAP. CRBR jest rejestrem jawnym zatem informacje o beneficjentach rzeczywistych tam zawarte są udostępniane nieodpłatnie, na wniosek. Udostępnianie informacji z CRBR odbywa się za pomocą środków komunikacji elektronicznej .

Zgodnie z przepisem art. 61 ustawy, zgłoszenie do CRBR zawiera oświadczenie osoby dokonującej zgłoszenia o prawdziwości informacji zgłaszanych do Rejestru. Oświadczenie, o którym mowa w ust. 4, składane jest pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia. Natomiast zgodnie z art. 233 Kodeksu Karnego „kto składając zeznanie mające służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub w innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy, zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8”.

Polecamy: Przedsiębiorca przed sądem

Sankcje za niedopełnienie zgłoszenia do rejestru

Niezależnie od odpowiedzialności karnej osób dokonujących zgłoszenia za złożenie fałszywego oświadczenia, ustawa kreuje także odpowiedzialność spółek, które nie dopełniły obowiązku zgłoszenia informacji do CRBR w wyżej wskazanych terminach. Spółki te podlegają bowiem karze pieniężnej w wysokości do 1 mln zł.

Teoretycznie posiadanie danych o beneficjentach rzeczywistych powinno mieć duże znaczenie dla zwalczania zjawisk związanych z praniem brudnych pieniędzy, ponieważ utrudnia ukrycie czyjejś tożsamości w skomplikowanej strukturze korporacyjnej. Publiczny charakter rejestru umożliwiający każdemu nieodpłatny dostęp do informacji o beneficjentach rzeczywistych zapewnia również większą kontrolę informacji przez społeczeństwo. Niemniej wprowadzone rozwiązania obarczone są wadami. Przede wszystkim z całą pewnością na kawie stosowania ustawy będą występowały trudności w określeniu, kto jest beneficjentem rzeczywistym w podmiotach o rozproszonej, rozbudowanej strukturze właścicielskiej. Ponadto, za niewypełnienie obowiązku zgłoszenia obowiązujące przepisy przewidują karę pieniężną wyłącznie wobec spółki, co również rodzi pole do nadużyć. Zatem wprowadzenie nowych przepisów niewątpliwie będzie implikowało powstanie wielu utrudnień w codziennym funkcjonowaniu zwykłych przedsiębiorstw, natomiast nie gwarantuje osiągnięcia celu w postaci wyeliminowania zjawiska prania brudnych pieniędzy.

Russell Bedford
Artykuł pochodzi z RB Magazine wydawanego przez Russell Bedford