Duże zmiany w transporcie drogowym i czasie pracy kierowców od 2022 roku - wdrożenie unijnego Pakietu Mobilności

Wdrożenie przepisów unijnych (tzw. Pakietu Mobilności I)

Projekt ustawy o zmianie ustawy o transporcie drogowym oraz niektórych innych ustaw wdrażający unijny Pakiet Mobilności został wpisany do Wykazu prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów pod numerem  UC93.

Projekt ten ma wdrożyć przepisy:
- rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1054 z dnia 15 lipca 2020 r. zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 561/2006 w odniesieniu do minimalnych wymogów dotyczących maksymalnego dziennego i tygodniowego czasu prowadzenia pojazdu, minimalnych przerw oraz dziennego i tygodniowego okresu odpoczynku oraz zmieniającego rozporządzenie (UE) nr 165/2014 w odniesieniu dookreślania położenia za pomocą tachografów (Dz. Urz. UE L 249 z 31.07.2020, str. 1), zwanego dalej: rozporządzeniem (UE) 2020/1054,
- rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1055 z dnia 15 lipca 2020 r. zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 1071/2009, (WE) nr 1072/2009 i (UE) nr 1024/2012 w celu dostosowania ich do zmian w transporcie drogowym (Dz. Urz. UE L 249 z 31.07.2020, str. 17), zwanego dalej: rozporządzeniem (UE) 2020/1055,
- art. 2 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1057 z dnia 15 lipca 2020 r. ustanawiającej przepisy szczególne w odniesieniu do dyrektywy 96/71/WE i dyrektywy 2014/67/UE dotyczącej delegowania kierowców w sektorze transportu drogowego oraz zmieniającej dyrektywę 2006/22/WE w odniesieniu do wymogów w zakresie egzekwowania przepisów oraz rozporządzenie (UE) nr 1024/2012 (Dz. Urz. UE L 249 z 31.07.2020, str. 49), zwanej dalej: dyrektywą (UE) 2020/1057.

Wyżej wskazane akty prawne wchodzą w skład tzw. Pakietu Mobilności I.

Proponowany w projekcie ustawy zakres zmian zapewnia komplementarność wdrożenia nowych przepisów unijnych.  Przewiduje się, że wdrożenie tzw. Pakietu Mobilności I będzie obejmowało zmiany polegające na:
1) uchwaleniu zmian do ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym, ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców, ustawy z dnia 5 lipca 2018 r. o tachografach oraz ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o przewozie towarów niebezpiecznych,
2) uchwaleniu ustawy o delegowaniu kierowców w transporcie drogowym, mającej na celu wdrożenie art. 1, art. 5, art. 6 i art. 8  dyrektywy (UE) 2020/1057,
3) uchwaleniu zmian porządkujących obecne przepisy ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym.

Co się zmieni?

Wykaz naruszeń obowiązków lub warunków przewozu drogowego i sankcje za te naruszenia

W zakresie rozporządzenia (UE) 2020/1054 ustawa z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz. U. z 2019 r. poz. 2140, z późn. zm.) w obecnym brzmieniu nie daje możliwości egzekwowania regulacji w nim zawartych. Dlatego też wprowadzono zmiany do załączników do ww. ustawy, zawierających wykaz naruszeń obowiązków lub warunków przewozu drogowego wraz z wysokością sankcji za nie, które pozwalałyby odpowiednio sankcjonować naruszenia wynikające z nowych obowiązków wynikających ze zmienionych przepisów
- rozporządzenia (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego oraz zmieniającego rozporządzenia Rady (EWG) nr 3821/85 i (WE) 2135/98, jak również uchylającego rozporządzenie Rady (EWG) nr 3820/85 (Dz. Urz. UE L 102 z 11.04.2006, str. 1), zwanego dalej: rozporządzeniem (WE) nr 561/2006,
- oraz rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 165/2014 z dnia 4 lutego 2014 r. w sprawie tachografów stosowanych w transporcie drogowym i uchylającego rozporządzenie Rady (EWG) nr 3821/85 w sprawie urządzeń rejestrujących stosowanych w transporcie drogowym oraz zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego (Dz. Urz. UE L 60 z 28.02.2014, s. 1), zwanego dalej: rozporządzeniem (UE) nr 165/2014.  

Co najmniej 45 godzin odpoczynku w kabinie pojazdu tygodniowo

Jednym z naruszeń dodawanych do załącznika nr 3 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym jest naruszenie przedsiębiorcy polegające na dopuszczeniu do wykorzystywania przez kierowcę regularnego tygodniowego okresu odpoczynku (co najmniej 45 godz.) w kabinie pojazdu, wynikające ze zmienionego art. 8 ust. 8 rozporządzenia (WE) nr 561/2006. Dodanie ww. naruszenia stanowi jednocześnie wdrożenie wyroku Trybunału Sprawiedliwości w sprawie C-102/16 Vaditrans.

Sankcje

Jednocześnie na skutek dokonanej analizy załączników do ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym pod kątem zgodności kar za naruszenia w nich zawarte z nowym brzmieniem art. 19 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 561/2006, projektowana ustawa zawiera propozycję zmian załączników do ww. ustawy, mających na celu udoskonalenie systemu sankcji w transporcie drogowym, przy uwzględnieniu, aby sankcje te były: skuteczne, proporcjonalne, odstraszające i niedyskryminujące, a także aby wysokość kar była adekwatna do kategorii wagi naruszenia (PN – poważne naruszenie, BPN – bardzo poważne naruszenie, NN – najpoważniejsze naruszenie). Tym samym zmiany te mają na celu zapewnienie poprawy skuteczności, efektywności i spójności egzekwowania przepisów prawa UE z zakresu transportu drogowego oraz zapewnienia wzmocnienia uczciwej konkurencji na rynku przewozów drogowych.
Proponowane zmiany dotyczą naruszeń przepisów odnoszących się do czasu prowadzenia pojazdu, przerw i odpoczynku kierowców oraz stosowania tachografów. Zmiany te zostały oparte na wnikliwej analizie dotyczącej dostosowania poziomu sankcji do wielkości mogącej wywołać pozytywne skutki w zakresie stosowania się do obowiązujących przepisów prawa, a tym samym niwelować negatywne skutki na rynku transportowym.

Zdjęcie lub zerwanie plomb do celów kontroli

Zgodnie z art. 2 pkt 9 rozporządzenia (UE) 2020/1054 funkcjonariusze służb kontrolnych zyskali możliwość zdejmowania lub zrywania do celów kontroli plomb zabezpieczających urządzenia rejestrujące. Zmieniony art. 22 ust. 5 akapit trzeci i czwarty rozporządzenia (UE) nr 165/2014 stanowi, że w takich przypadkach gdy plomby zostały zdjęte lub zerwane do celów kontroli, mogą zostać, bez uzasadnionej zwłoki, zastąpione przez funkcjonariusza służb kontrolnych wyposażonego w urządzenie do plombowania oraz niepowtarzalny specjalny znak.
Ponadto, w przypadku zdjęcia plomby przez funkcjonariusza służb kontrolnych do tachografu wprowadzona zostaje karta kontrolna na czas od zdjęcia plomby do zakończenia kontroli, również w przypadku zakładania nowej plomby. Funkcjonariusz służb kontrolnych wydaje pisemne oświadczenie. W związku z powyższym projekt ustawy przewiduje rozszerzenie zakresu uprawnień inspektora Inspekcji Transportu Drogowego.

Czas pracy kierowców wykonujących przewozy regularne, których trasa nie przekracza 50 km

Ponadto przewiduje się doprecyzowanie brzmienia przepisów ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców dotyczących kierowców wykonujących przewozy regularne, których trasa nie przekracza 50 km, poprzez wprowadzenie zakazu odbierania przerwy przed rozpoczęciem lub zakończeniem pracy, z uwagi, że jest to sprzeczne z ideą przerw oraz określenie, że wszystkie przerwy muszą mieć wymiar przynajmniej 15 min. Niniejsza zmiana związana jest ze zmianą brzmienia art. 15 rozporządzenia (WE) nr 561/2006.

Zmiana ustawy o tachografach

W związku ze zmienionym brzmieniem art. 7 ust. 1 rozporządzenia (UE) nr 165/2014 przewiduje się zmianę ustawy z dnia 5 lipca 2018 r. o tachografach, podlegającą na rozszerzeniu wykazu aktów prawnych, których kontrola wykonywania wiąże się z przetwarzaniem danych osobowych.

Rozszerzenie stosowania ustawy o transporcie drogowym

W zakresie rozporządzenia (UE) 2020/1055 projekt przewiduje objęcie przepisami ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym przedsiębiorców wykonujących transport drogowy rzeczy z wykorzystaniem pojazdów silnikowych, których dopuszczalna masa całkowita przekracza 2,5 t i nie przekracza 3,5 t, lub zespołów pojazdów, które nie przekraczają tego limitu oraz nakłada analogiczne obowiązki na kierowców wykonujących przewozy drogowe rzeczy tymi pojazdami jak w przypadku kierowców zawodowych np. obowiązek posiadania świadectwa kierowcy.

Dostęp do zawodu przewoźnika drogowego - doprecyzowanie wymogów

Ponadto projekt ustawy zakłada doprecyzowanie przepisów ustawy o transporcie drogowym w części  dotyczącej dostępu do zawodu przewoźnika drogowego, w tym w zakresie wymogów związanych z posiadaniem siedziby przedsiębiorcy w której będzie dostęp do oryginałów dokumentów dotyczących głównej działalności transportowej prowadzonej przez przedsiębiorcę, w szczególności do umów przewozowych, dokumentów dotyczących pojazdów, którymi dysponuje przedsiębiorca, dokumentów księgowych, akt dotyczących pracowników, umów o pracę, dokumentów dotyczących zabezpieczenia społecznego, dokumentów zawierających dane na temat przydziału zleceń dla kierowców i ich delegowania, jak i dokumentów zawierających dane na temat kabotażu i czasu prowadzenia pojazdu oraz okresów odpoczynku.
W wyniku wprowadzonej zmiany, powstanie także obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej.

Projekt zakłada doprecyzowanie przepisów ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym w zakresie rozszerzenia katalogu przestępstw, wykluczających spełnienie wymogu dobrej reputacji przez przedsiębiorcę i zarządzającego transportem.

Środki rehabilitacyjne w przypadku utraty dobrej reputacji przez przedsiębiorcę

Projekt ustawy określa także środki rehabilitacyjne w przypadku utraty dobrej reputacji przez przedsiębiorcę lub utraty zdolności do kierowania operacjami transportowymi przez zarządzającego transportem i procedurę przywrócenia zarządzającemu transportem zdolności do kierowania operacjami transportowymi, zakończoną wydawaniem stosownego zaświadczenia przez organ certyfikujący zarządzających.

Przewozy kabotażowe

Ponadto projekt doprecyzowuje przepisy dotyczące wykonywania przewozów kabotażowych w Unii Europejskiej, z uwzględnieniem  zasad wykonywania i kontroli takich operacji transportowych na terytorium RP.

Czas pracy kierowców i przepisy socjalne

Artykuł 2 dyrektywy (UE) 2020/1057 wprowadza zmiany przepisów dyrektywy 2006/22/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie minimalnych warunków wykonania rozporządzeń (WE) nr 561/2006 i (UE) nr 165/2014 oraz dyrektywy 2002/15/WE w odniesieniu do przepisów socjalnych dotyczących działalności w transporcie drogowym oraz uchylającej dyrektywę Rady 88/599/EWG (Dz. Urz. UE L 102 z 11.4.2006, s. 35, z późn. zm.) polegające na rozszerzeniu:
- zakresu istniejących, określonych w niej jednolitych wymogów dotyczących egzekwowania przepisów dotyczących czasu pracy i odpoczynku o kontrolę przestrzegania przepisów o czasie pracy, określonych w dyrektywie 2002/15/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 marca 2002 r. w sprawie organizacji czasu pracy osób wykonujących czynności w trasie w zakresie transportu drogowego (Dz. Urz. WE L 80 z 23.3.2002, str. 35; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne. rozdz. 5, t. 4, str. 224),
- współpracy między organami kontrolnymi państw członkowskich, a także
- wykorzystania krajowych systemów oceny ryzyka.

Większe kompetencje Głównego Inspektora Transportu Drogowego

Projekt ustawy przewiduje regulacje prawne polegające w szczególności na dodaniu do kompetencji Głównego Inspektora Transportu Drogowego zadania polegającego na:
- podejmowaniu starań w celu uczestnictwa Inspekcji Transportu Drogowego w skoordynowanych z właściwymi organami kontrolnymi innego państwa członkowskiego lub państw członkowskich Unii Europejskiej, państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, kontrolach w przedsiębiorstwach podmiotów wykonujących przewozy drogowe objętych zakresem stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 165/2014 z dnia 4 lutego 2014 r. w sprawie tachografów stosowanych w transporcie drogowym i uchylającego rozporządzenie Rady (EWG) nr 3821/85 w sprawie urządzeń rejestrujących stosowanych w transporcie drogowym oraz zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego (Dz. Urz. UE L 60 z 28.02.2014, str. 1) oraz rozporządzenia (WE) nr 561/2006 oraz
- wymianie z właściwymi organami ww. państw przynajmniej raz na sześć miesięcy lub w indywidualnych przypadkach na uzasadniony wniosek, informacji dostępnych na podstawie art. 22 ust. 3 rozporządzenia (WE) nr 561/2006, a więc informacji dotyczących krajowej wykładni oraz stosowania przepisów rozporządzenia (WE) nr 561/2006.

Kontakt kierowcy z przedsiębiorcą podczas kontroli

W związku ze zmianą art. 2 ust. 3 dyrektywy 2006/22 do ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym dodano także przepis, zgodnie z którym podczas kontroli drogowej kierowca może kontaktować się z siedzibą przedsiębiorcy na rzecz którego wykonuje przewóz, jego zarządzającym transportem lub inną osobą lub podmiotem, aby przed zakończeniem kontroli drogowej przedstawić wszelkie dowody, których obecności nie stwierdzono w pojeździe, pozostaje to bez wpływu na obowiązki kierowcy dotyczące zapewnienia właściwego stosowania tachografu i obowiązku posiadania w pojeździe dokumentów, o których mowa w art. 87 ust. 1-2a i ust. 4 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym.

Uszczegółowienie obowiązków kontrolowanego

Z uwagi na zmianę art. 6 ust. 1 dyrektywy 2006/22 konieczne jest również uszczegółowienie obowiązków kontrolowanego, poprzez wskazanie, że ma on obowiązek udostępnić pojazd, obiekt, siedzibę przedsiębiorcy oraz wszystkie pomieszczenia, w których przedsiębiorca prowadzi działalność gospodarczą bądź też przechowuje mienie przedsiębiorstwa. Proponowane brzmienie tego przepisu ma bowiem zapewnić organom uprawnionym do kontroli prowadzenie kontroli w siedzibie przedsiębiorcy w szczególności w sytuacji, gdy jest to uzasadnione wynikami kontroli drogowych, zwłaszcza gdy kontrole te ujawniły poważne naruszenia przepisów z zakresu transportu drogowego.

Dyrektywa (UE) 2020/1057 zakłada również rozwijanie funkcji i rozszerzenie wykorzystywania istniejących krajowych systemów oceny ryzyka. Dostęp do danych zawartych w systemach oceny ryzyka ma pozwolić właściwym organom kontroli danego państwa członkowskiego na lepsze ukierunkowanie kontroli u przewoźników niespełniających wymogów. Mając zatem na uwadze nowe brzmienie art. 9 dyrektywy 2006/22, zmieniono delegację ustawową w art. 89 ust. 5 utd do określenia w drodze rozporządzenia systemu oceny ryzyka podmiotów wykonujących przewóz drogowy, poprzez rozszerzenie tego systemu o naruszenia przepisów ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców.

Wyżej wskazane zmiany są niezbędne w celu prawidłowego dostosowania przepisów krajowych do przepisów wprowadzonych tzw. Pakietem Mobilności I.

Pozostałe zmiany

Ponadto omawiany projekt ustawy ma na celu:

- wdrożenie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 listopada 2016 r. w sprawie K11/15 poprzez uchylenie przepisu ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców definiującego podróż służbową kierowcy oraz uchylenie niekonstytucyjnego art. 21a ww. ustawy określającego należności przysługujące kierowcy będącemu w podróży służbowej,

- realizację dezyderatu nr 14 Sejmowej Komisji do Spraw Petycji z 15 listopada 2016 r. w sprawie indywidualnego rozkładu czasu pracy kierowców, poprzez przywrócenie obowiązującego przed 1 stycznia 2012 r. stanu prawnego przewidującego, że ustalenie indywidualnego czasu pracy kierowcy jest możliwe tylko na wniosek pracownika (kierowcy),

- nowelizację ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o przewozie towarów niebezpiecznych o charakterze porządkującym, wynikającym z przeniesienia całości regulacji dotyczących sprawozdawczości do Komisji Europejskiej w zakresie danych dotyczących przewozu drogowego towarów niebezpiecznych do ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o przewozie towarów niebezpiecznych. Dotychczasowy przepis art. 90a ust. 2a ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym, zgodnie z którym wojewódzki inspektor transportu drogowego przekazuje Głównemu Inspektorowi Transportu Drogowego informacje w zakresie przewozu drogowego towarów niebezpiecznych, w tym informacje uzyskane od innych organów kontrolnych na podstawie przepisów ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o przewozie towarów niebezpiecznych, został uchylony i jednocześnie dodany do art. 104 w ust. 1a ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o przewozie towarów niebezpiecznych,

- nowelizację ustawy z dnia 5 lipca 2018 r. o tachografach o charakterze porządkującym, polegającą na dodaniu do wykazu danych zawartych we wniosku o kartę do tachografu, opcjonalnie oprócz numeru rachunku bankowego, także numeru rachunku w spółdzielczej kasie oszczędnościowej. Umożliwi to podmiotowi wydającemu karty do tachografów zwrot na ten rachunek wniesionej przez wnioskodawcę opłaty (pomniejszonej o opłatę za rozpatrzenie wniosku) w przypadku odmownie załatwionego wniosku z powodów leżących po stronie wnioskodawcy,

- nowelizację ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców o charakterze porządkującym i  polegającą na doprecyzowaniu przepisów, które w obecnym brzmieniu budzą wątpliwości interpretacyjne i  często stwarzają możliwość nadużyć.     

Termin wejścia w życie nowych przepisów

Dyrektor Departamentu Transportu Drogowego MI Bogdan Oleksiak poinformował 14 lipca br. sejmową komisję infrastruktury, że celem rządu jest aby nowe regulacje obowiązywały w lutym 2022 r., co pozwoli np. na rozliczanie pracowników według przepisów polskich, a nie unijnych. Ich niewdrożenie spowoduje, że np . przy zagranicznych operacjach transportowych będą obowiązywały zasady danego państwa członkowskiego, co będzie niekorzystne dla polskich firm - wyjaśnił.

Warto zauważyć, że wiele przepisów Pakietu Mobilności zostało zaskarżonych do TSUE przez kilka państw UE, w tym i Polskę.