Klauzule arbitrażowe w BIT-ach sprzeczne z prawem unijnym

Jak mówi w rozmowie z PAP prof. Bosek, wyrok unijnego trybunału w tym przypadku realnie wzmacnia suwerenność państw, gdyż oznacza to, że decyzje podejmowane m.in. przez demokratyczne parlamenty narodowe nie będą mogły być kwestionowane przez inwestorów w międzynarodowych arbitrażach. Dla Polski oznaczać to może również m.in. mniej postępowań typu Eureko i PZU, w których koszty samego postępowania wyniosły 23 mln zł, a także szansę na zakończenie tych sporów wytaczanych przeciwko naszemu krajowi.
Chodzi o wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który 6 marca 2018 r. uznał, że zapisy na sąd polubowny zawarte w umowach o wzajemnej ochronie inwestycji tzw. BIT-y są niezgodne z prawem Unii Europejskiej. BIT (z ang. Bilateral Investment Treaty), to umowy o wzajemnej ochronie inwestycji, w którą wpisana jest klauzula ISDS (z ang. Investor to State Dispute Settlement), czyli klauzula o rozwiązywaniu sporów między państwem a inwestorem.
Unijny Trybunał rozpatrywał spór między holenderskim koncernem Achmea (dawniej EUREKO), specjalizującym się w ubezpieczeniach zdrowotnych a Słowacją. W 2004 roku Słowacja otworzyła się na prywatnych ubezpieczycieli, dwa lata później częściowo wycofała się z liberalizacji tego rynku. W 2008 roku Achmea (Eureko) pozwała Słowację w ramach arbitrażu przewidzianego w umowie BIT zawartą z Holandią. W 2012 r. arbitraż uznał odpowiedzialność Słowacji i zasądził 22 miliony euro odszkodowania. Słowacja wniosła do niemieckich sądów skargę o uchylenie tego wyroku do niemieckich sądów, gdyż strony wybrały Frankfurt nad Menem na miejsce arbitrażu. Niemiecki Sąd Najwyższy zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości UE z pytaniem, czy mechanizm ISDS jest zgodny z Traktatem o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. TS 6 marca wydał wyrok uznający go za niezgodny z prawem UE.
Prokuratoria Generalna, we współpracy z MSZ, wsparła Słowację, opracowując m.in. pisemne uwagi, uczestnicząc w rozprawie przed Trybunałem Sprawiedliwości(Prokuratorię reprezentował prof. Leszek Bosek, prezes oraz dr Marta Cichomska), a także opracowując wniosek o ponowne otwarcie rozprawy. Miał on na celu wykazanie formalnej wadliwości niekorzystnej dla Polski opinii Rzecznika Generalnego Melchiora Watheleta. Wniosek zyskał wsparcie Czech i Węgier, a w konsekwencji Trybunał Sprawiedliwości odrzucił opinię Rzecznika, co zdarza się wyjątkowo.
Polecamy: INFORLEX Ekspert
Polecamy: INFORLEX Biznes
PAP: Czego dotyczył wydany na początku marca wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej ws. Słowacji i Achmea?
L.B.: Bezpośrednio dotyczył legalności klauzul arbitrażowych zawartych w umowach o wzajemnej ochronie inwestycji tzw. wewnątrzunijnych BIT-ach. Słowacy zainicjowali to postępowanie, gdy przeprowadzona na Słowacji reforma systemu ochrony zdrowia została zakwestionowana przez międzynarodowy arbitraż. Ponieważ Słowacja i Achmea (dawna nazwa: EUREKO) wybrały Frankfurt na miejsce arbitrażu przeciwko orzeczeniu arbitrażowemu wnieśli skargę do niemieckich sądów, a niemiecki Sąd Najwyższy na żądanie Słowacji zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości UE z pytaniem, czy mechanizm ISDS, czyli klauzula o rozwiązywaniu sporów między państwem a inwestorem, jest zgodny z Traktatem o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. TS 6 marca wydał wyrok uznający go za niezgodny z prawem.
PAP: Co ten wyrok oznacza dla wspólnoty europejskiej?
L.B.: Wyrok unijnego Trybunału Sprawiedliwości w tym przypadku wzmacnia realnie suwerenność państw. Odzyskują one możliwość demokratycznego stanowienia o treści prawa obowiązującego np. w Polsce oraz przewidywalność budżetową, zmniejsza się bowiem presja ze strony dużych przedsiębiorstw, które są w stanie wykładać miliony na prowadzenie postępowań arbitrażowych albo wyspecjalizowanych agresywnych funduszy maksymalizujących swoje zyski z inwestycji przez pozywanie państw. Przypomnę, że postępowanie Philip Morris przeciwko Australii kosztowało 50 mln dol. Polski spór z Eureko kosztował - 23 mln zł. Na tak kosztowne procesy nie mogą sobie pozwolić zwykli przedsiębiorcy. Oczywiście niektórzy inwestorzy wykorzystują arbitraże międzynarodowe tylko jako straszak do paraliżowania zmian legislacyjnych czy szerzej regulacyjnych, inni jako wehikuł negocjacyjny.
PAP: Polska w tym postępowaniu wsparła Słowację.
L.B: Polska wsparła Słowację, a niezależnie od tego zabiegała o zbudowanie jak najszerszej koalicji państw. Poza państwami Europy Środkowej w naszej koalicji znalazły się Włochy, Hiszpania, Cypr czy Grecja. Po przeciwnej stronie była Francja, Niemcy, Holandia, Austria i Finlandia. Nasza koalicja była dwa razy większa, ponieważ zdecydowanie więcej państw importuje kapitał, a w konsekwencji zostało dotkniętych coraz bardziej ekspansywnymi działaniami trybunałów arbitrażowych.
Według danych Organizacji Narodów Zjednoczonych, Polska zajmuje ósme miejsce na świecie, a trzecie w Unii Europejskiej wśród państw najczęściej pozywanych w arbitrażach inwestycyjnych. Jak mówiłem pozywają duże koncerny, ale też inne wyspecjalizowane czy można powiedzieć celowe podmioty, np. spółki cypryjskie czy luksemburskie w ramach optymalizacji korporacyjno-podatkowej. Procesy arbitrażowe stały się instrumentem presji na państwa, aby nie podejmowały działań regulacyjnych w interesie obywateli lecz broniły status quo. Stąd aspekt suwerennościowy w wyroku Trybunału jest bardzo istotny.
PAP: Czy po tym wyroku każdy koncern, który będzie chciał zainwestować w kraju UE będzie musiał liczyć się z rozpoznaniem jego sprawy przez sądy tego kraju?
L.B.: Wyrok dotyczy bezpośrednio BIT-ów wewnątrzunijnych i sporów przeciwko państwom, nie dotyczy zwykłych spraw handlowych między przedsiębiorcami, które będą nadal mogły być rozpoznawane przez arbitraże. Oznacza z jednej strony, że żaden inwestor z UE nie będzie mógł pozywać państwa w arbitrażu pomijając sądy państwowe twierdząc, że nie ma zaufania np. do polskich sądów powszechnych czy Sądu Najwyższego i dlatego podejmuje międzynarodowe postępowanie arbitrażowe. Nie chodzi tutaj tylko o reperkusje orzeczenia dla aktualnej dyskusji o praworządności. Arbitraż inwestycyjny w ogóle powstał ze względu na nieufność inwestorów zagranicznych wobec sądów w państwach postkolonialnych. Stwierdzając sprzeczność klauzul arbitrażowych z prawem unijnym, TSUE dał do zrozumienia, że wzajemne zaufanie i dialog sądowy w UE są jedyną drogą i mają się na tyle dobrze, że nie tylko nie ma żadnej potrzeby tworzenia alternatywnych mechanizmów rozstrzygania sporów, ale samo ich istnienie jest wprost sprzeczne z prawem UE. Z drugiej strony, wyrok oznacza, że podobne niekorzystne uregulowania arbitrażowe nadal będą obowiązywać w BIT-ach zawartych z państwami pozaunijnymi np. Kanadą. Biorąc pod uwagę ekspansywność orzecznictwa arbitrażowego można zakładać, że po upadku BIT-ów wewnątrzunijnych, przynajmniej niektóre grupy kapitałowe będą w dalszym ciągu poszukiwać możliwości pozywania Polski przed arbitraże międzynarodowe np. lokując spółki córki poza UE. Oczywiście krytyka arbitrażu inwestycyjnego jest słyszalna także w innych niż Europa państwach i dlatego np. Indie wypowiedziały Polsce BIT. Być może także inne państwa i Polska będą dokonywać przeglądów swoich umów zewnątrzunijnych. W każdym razie uzyskaliśmy od unijnego trybunału bardzo silną wypowiedź wskazującą, że można zmienić dotychczasowy paradygmat, wzmocnić sądy krajowe i suwerenność parlamentów narodowych reprezentujących obywateli.
PAP: Czy wyrok Trybunału uznałby Pan za historyczny?
L.B.: Ten wyrok jest z pewnością przełomowy, ponieważ kwestionuje sam rdzeń umów BIT-owskich – stwierdza nielegalność samej klauzuli arbitrażowej, tym samym odbiera trybunałom arbitrażowym legitymację (jurysdykcję) i tworzy podstawy do skutecznego zaskarżenia ich orzeczeń w sądach państwowych. Może on mieć także istotne znaczenie dla kolejnych orzeczeń TSUE, w tym oczekiwanego wyroku TSUE w sprawie CETA, która również zawiera krytykowany mechanizm arbitrażowy, nie przewiduje zadawania pytań prejudycjalnych TSUE i nie gwarantuje poszanowania autonomii prawa unijnego w sposób opisany w sprawie Achmea.
Patrząc szerzej, wyrok ten może stać się punktem zwrotnym w ewolucji prawa inwestycyjnego. Umowy BIT powstały na przełomie lat 50-tych, 60-tych. Zawierano je, w sytuacji, w której rozpadał się znany Europie świat kolonialny. Wprowadzono wówczas w życie konstrukcję, która pozwalała utrzymać choćby częściową kontrolę nad tym światem. Druga fala umów BIT-owskich była związana z upadkiem bloku komunistycznego. Zawierano je w latach 80-tych i w latach 90-tych w związku z procesami transformacyjnymi. W przypadku Polski np. w związku z negocjacjami z Klubem Londyńskim i Klubem Paryskim w ramach renegocjacji długów. Po wejściu Polski do Unii, a zwłaszcza po tym wyroku widać, że walka o równe traktowanie państw unijnych i ich podmiotowość zyskuje nową dynamikę.
PAP: Co ten wyrok oznacza dla Polski?
L.B.: Dla nas oznacza, że powinno się zmniejszyć zagrożenie wynikające z licznych notyfikacji sporów i powinno być też mniej samych postępowań. Istniało realne zagrożenie, że wprowadzane przez obecny parlament zmiany legislacyjne będą coraz częściej kwestionowane na drodze postępowań bytowskich. Wyrok dotyczy bezpośrednio 90 procent aktualnie prowadzonych przez Prokuratorię postępowań. Trudno mi sobie wyobrazić, że podmioty, które dotychczas zapowiadały wystąpienie z pozwami przeciwko Polsce nie wezmą tego wyroku pod uwagę. Przykładem mogą być opisywane przez media sprawy związane z tzw. zieloną energią. W tych sprawach liczyliśmy się z postępowaniami. Teraz, perspektywa Armagedonu znacznie się oddala, przynajmniej, jeżeli mówimy o inwestorach z Unii Europejskiej, których bezpośrednio wyrok Trybunału dotyczy.
Dodatkowo, wyrok oznacza zmniejszenie presji na rząd i parlament. Chyba wszystkie ważniejsze reformy łączyły się z notyfikacjami sporów. Dotyczy to zresztą nie tylko Polski. I w tym sensie wyrok jest historyczny.
PAP: Czy patrząc historycznie, ten wyrok może dawać furtkę powrotu do sprawy Eureko i PZU?
L.B.: Na pewno trzeba odróżnić sytuację, w której wyrok - jak w przypadku opisywanym przez media Abrisu - został zaskarżony przez Prokuratorię Generalną w odpowiednim trybie i czasie do królewskiego Sądu Apelacyjnego w Sztokholmie, także na tej podstawie, że arbitraż działał niezgodnie z prawem UE, od spraw sprzed wielu lat. Prokuratoria nie była pełnomocnikiem w postępowaniu arbitrażowym w sprawie Eureko.
WYROK TRYBUNAŁU (wielka izba) z dnia 6 marca 2018 r. w sprawie C‑284/16 mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Bundesgerichtshof (federalny trybunał sprawiedliwości, Niemcy) postanowieniem z dnia 3 marca 2016 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 23 maja 2016 r., w postępowaniu:Slowakische Republik przeciwko Achmea BV.
Rozmawiała Aneta Oksiuta (PAP)
autor: Aneta Oksiuta
edytor: Dorota Skrobisz
aop/ skr/

- Czytaj artykuły
- Rozwiązuj testy
- Zdobądź certyfikat
Do obliczenia podatku od zysku wypłaconego komplementariuszowi konieczne jest poznanie wysokości podatku należnego od spółki. Skoro PIT od zysku komplementariusza pomniejszany jest o proporcjonalną część CIT zapłaconego przez spółkę komandytową, to pierwszy z wymienionych podatków będzie mógł zostać wyliczony i pobrany dopiero po złożeniu przez spółkę rocznego zeznania i podjęciu przez wspólników uchwały o zatwierdzeniu sprawozdania finansowego i podziale zysku. Spółka, jako płatnik, nie ma więc obowiązku pobierania zryczałtowanego podatku dochodowego przy wypłacie komplementariuszowi zaliczki na poczet zysku. Wyrok z 2 lutego 2023 r. Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu (sygn. akt I SA/Wr 394/22).
31 maja 2023 r. ZUS poinformował, że udostępnił aktualizację aplikacji mobilnej mZUS. W nowej wersji zmieniony został wygląd aplikacji i rozbudowano ją o kolejne funkcje.
Do 5 czerwca 2023 r. prowadzący działalność gospodarczą mają czas na złożenie wniosku RZS-R o zwrot nadpłaty składki na ubezpieczenie zdrowotne wynikającej z rocznego rozliczenia. Wniosek w tej sprawie należy złożyć elektronicznie na Platformie Usług Elektronicznych ZUS – poinformował 1 czerwca 2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
Aż 79% Polaków nie oszczędza pieniędzy na emeryturę poza obowiązującymi składkami, a 62,5% nie odkłada regularnie żadnej kwoty na żaden cel. Jednocześnie dochód rozporządzalny na 1 osobę w Polsce w 2022 roku wyniósł 2 249,79 zł. Czy daje to możliwość odłożenia miliona złotych na emeryturę?
Mały ZUS Plus będzie wydłużony o rok dla przedsiębiorców, którzy korzystają z tej preferencji (ulgi) w 2023 roku. Poinformowało o tym 31 maja 2023 r. Ministerstwo Rozwoju i Technologii. Wskutek tego przedłużenia przedsiębiorcy ci zaoszczędzą nawet kilkaset złotych miesięcznie.
Obniżony VAT na odzież dziecięcą. W ostatnim czasie ożywiła się dyskusja wokół obniżenia stawki VAT na odzież i obuwie dla dzieci. Eksperci nie wykluczają, że temat powróci w najbliższej kampanii wyborczej. Na czym polega problem?
Dokonanie wpisu oraz rejestracja zmian danych ujawnionych w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego (KRS) to jeden z podstawowych obowiązków przedsiębiorcy prowadzącego działalność gospodarczą w formie spółki handlowej. Zgodnie z przepisami, wniosek o wpis lub o zmianę danych podmiotu w rejestrze przedsiębiorców KRS powinien być złożony do sądu rejestrowego w terminie 7 dni od dnia, w którym zdarzenie uzasadniające zmianę miało miejsce. Praktyka pokazuje, że wielu przedsiębiorców zaniedbuje ten obowiązek i zgłasza zmiany za późno lub nie robi tego wcale.
Krajowy System e-Faktur (KSeF) to ważne narzędzie pomagające w zwalczaniu oszustw podatkowych. Elektroniczny proces wystawiania, przekazywania i przechowywania faktur ułatwia walkę z nieuczciwymi praktykami. Czy obowiązkowe wprowadzenie systemu zapewni skuteczne środki kontroli i wyeliminuje tzw. szarą strefę? Jakie korzyści przyniesie firmom?
Wprowadzenie podatku od nadmiarowych zysków dla niektórych branż nie jest przesądzone - poinformował wicepremier i minister aktywów państwowych Jacek Sasin. Zastrzegł, że nad rozwiązaniami pracuje resort klimatu.
Pakiet e-commerce, który wprowadził szereg zmian oraz nowych pojęć głównie w ustawie o podatku od towarów i usług obowiązuje od 20 maja 2021 r. Szczególnie ciekawe były zmiany, które „uporządkowały” kwestię platform ułatwiających sprzedaż wysyłkową dla konsumentów z UE (B2C). Mowa jest tutaj głównie o interfejsach elektronicznych takich jak chociażby Amazon. Co istotne, adres siedziby dla takich platform nie ma żadnego znaczenia w rozwiązaniu, o którym będzie mowa, o ile ułatwiają one określone dostawy towarów.
W Biuletynie Informacji Publicznej opublikowano oświadczenie majątkowe prezydenta Rzeszowa Konrada Fijołka. Wynika z niego, że prezydent zarobił ponad 250 tys. zł w 2022 roku. To o nieco ponad 107 tys. zł więcej niż w 2021 roku.
Od 1 lipca przyszłego roku korzystanie z KSeF będzie obowiązkowe. Obecnie jest to dobrowolne, a oficjalne dane Ministerstwa Finansów pokazują, jakie jest podejście podatników do tego tematu. Jak to wygląda?
Od 15 czerwca 2023 r. podatnicy i płatnicy podatków będą mogli uzyskać od każdego z naczelników urzędów skarbowych (niezależnie od terytorialnej właściwości działania tych organów) dane i informacje o swojej indywidualnej sytuacji podatkowo-prawnej (w tym objęte tajemnicą skarbową) telefonicznie lub za pośrednictwem konta w e-Urzędzie Skarbowym.
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) wydał 25 maja 2023 r. wyrok w polskiej sprawie (C-114/22) dotyczącej kwestionowania prawa do odliczenia VAT na podstawie pozorności czynności. Sprawa dotyczyła transakcji sprzedaży znaków towarowych i odliczenia podatku naliczonego w tym zakresie.
Ministerstwo Finansów przypomina, że organizacje pożytku publicznego (OPP), które chcą otrzymać 1,5% podatku PIT, powinny do 30 czerwca 2023 r. zgłosić do urzędu skarbowego aktualny rachunek bankowy. Zgłoszenie nie jest konieczne jeżeli rachunek został zgłoszony w ubiegłych latach i jest nadal aktualny.
Jak prawidłowo rozliczyć VAT w przypadku zwrotu zakupionych towarów przez nabywcę? Wyjaśniamy na poniższym przykładzie.
Inwestycje amerykańskich spółek na polskim rynku widoczne są na każdym kroku. Wbrew pozorom, ruch kapitału odbywa się jednak również w przeciwnym kierunku. Polscy inwestorzy co raz częściej lokują kapitał w zagraniczne start-up’y, w tym w innowacyjne projekty z Ameryki Północnej. Jedną z możliwości prowadzenia tego typu działań są umowy SAFE.
Rolnik ryczałtowy sprzedaje samochód, który wykorzystywał w działalności rolniczej. Samochód ten został przed sprzedażą wycofany z działalności rolniczej, co zostało potwierdzone sporządzonym na tę okoliczność protokołem. Czy sprzedaż taka podlega opodatkowaniu VAT? Czy byłoby inaczej, gdyby przed sprzedażą samochód nie został wycofany z działalności rolniczej?
Prowadzę działalność gospodarczą w zakresie usług architektonicznych. Zamierzam wycofać z działalności gospodarczej do majątku prywatnego nieruchomość - dom, w którym dotychczas mieściła się siedziba mojej firmy. Nieruchomość stanowi środek trwały, od nabycia którego odliczyłem VAT. Po wycofaniu z działalności do majątku prywatnego dom będzie wynajmowany innej firmie, w której będzie ona prowadziła działalność gospodarczą. Zatem najem będzie podlegał opodatkowaniu stawką 23%. Czy powinienem dokonać korekty podatku odliczonego w związku z wycofaniem nieruchomości do majątku prywatnego w celu jej dalszego wynajmu?
Już 15 czerwca 2023 r. odbędzie się bezpłatne webinarium „Rola odbiorców energii w transformacji energetycznej”. Zapraszamy!
Sprzedaż praw do projektu elektrowni (farmy) fotowoltaicznej to świadczenie kompleksowe, dla którego właściwą stawką VAT jest 23 proc. Tak wynika z wyroku WSA w Olsztynie z lutego 2023 r.
Jeszcze w tym roku Komisja Europejska ma przedstawić projekt trzeciej wersji dyrektywy PSD (Payment Service Directive). Nowe przepisy dotyczące otwartej bankowości mogą ułatwić m.in. płatność zobowiązań podatkowych oraz obsługę państwowych systemów faktur elektronicznych - m.in. powstającego w Polsce KSeF.
Planowane zmiany w egzekucji administracyjnej poruszono podczas konferencji „Egzekucja administracyjna należności podatkowych” zorganizowanej przez Centrum Dokumentacji i Studiów Podatkowych Uniwersytetu Łódzkiego. Zmiany mają dotyczyć sposobu negocjacji pomiędzy dłużnikiem a organem egzekucyjnym.
Co to jest oszustwo na "zdalny pulpit"? Dlaczego oprogramowanie AnyDesk jest groźne? uniknąć wyłudzenia danych i straty pieniędzy?
Jakie oprocentowanie lokat terminowych i kont oszczędnościowych oferują banki pod koniec maja 2023 r.?
Komentarze(0)
Pokaż: