Prawo do roszczenia o przywrócenie do pracy

Komentarz ekspercki Kancelarii Krause Legal

Według uchwały Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2012 (sygn. akt: III PZP 3/12) w przypadku rozwiązania z naruszeniem prawa umowy o pracę z członkiem zarządu spółki kapitałowej odwołanym na podstawie art. 203 § 1 k.s.h. lub 370 § 1 k.s.h. nie jest wyłączone roszczenie o przywrócenie do pracy.

Odwołanie z funkcji członka zarządu

Zgodnie z art. 203 § 1 k.s.h. lub 370 § 1 k.s.h. członek zarządu może być odwołany w każdym czasie. Nie pozbawia go to roszczeń ze stosunku pracy lub innego stosunku prawnego dotyczącego pełnienia funkcji członka zarządu. Z tego wynika, że ustanie stosunku organizacyjnego jaki zachodzi pomiędzy członkiem zarządu i spółką w związku z pełnieniem funkcji członka zarządu, nie powoduje automatycznego rozwiązania stosunku pracy będącego podstawą zatrudnienia na tym stanowisku, chyba że chodzi o umowę o pracę zawartą na czas pełnienia funkcji w zarządzie. Jeżeli bowiem spółka i członek zarządu wybierają umowę o pracę jako podstawę zatrudnienia to czynią to ze wszystkimi wiążącymi się z tym konsekwencjami, także w postaci ograniczenia możliwości swobodnego rozwiązywania umów o pracę przez pracodawcę. Oznacza to, że członek zarządu któremu została rozwiązana umowa o pracę niezgodnie z prawem może zarówno żądać odszkodowania za niezgodne z prawem wypowiedzenie lub rozwiązanie umowy o pracę jak i przywrócenia do pracy.

Wynagrodzenia członków zarządów spółek notowanych na GPW

W orzecznictwie przyjmuje się, że odwołanie z funkcji członka zarządu spółki, które nie zostało skutecznie podważone w trybie przepisów prawa handlowego, z reguły stanowi przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie umowy o pracę, ponieważ z chwilą odwołania traci on możliwość wykonywania swojej podstawowej powinności pracowniczej. Z tych też względów jako że przywrócenie do pracy nie jest możliwe Sąd pracy może nie uwzględnić żądania pracownika o przywrócenie do pracy (art. 45 § 2 k.p.).

Roszczenie o przywrócenie do pracy

Sąd nie ma jednak możliwości wyboru za pracownika roszczenia o odszkodowanie, w przypadku pracowników podlegających ochronie trwałości stosunku pracy, chyba że znajdzie podstawę do zastosowania art. 377(1) k.p.c., który daje sądowi uprawnienie do orzeczenia odszkodowania zamiast przywrócenia do pracy w przypadku gdy zgłoszone przez pracownika roszczenie okaże się nieuzasadnione ze względu na sprzeczność z zasadami współżycia społecznego lub społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa (art. 8 k.p.).

Roszczenie o przywrócenie do pracy może być uznane za sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa nawet wówczas gdy zgłasza je pracownik podlegający ochronie ze względu na wiek przedemerytalny, który niewłaściwie wykonywał obowiązki na stanowisku członka zarządu a swoim zachowaniem spowodował utratę zaufania pracodawcy.

Zapraszamy do dyskusji na forum

Należy więc przyjąć, że co do zasady, przywrócenie do pracy byłego członka zarządu jest bezcelowe oraz sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Sąd pracy nie jest więc związany takim żądaniem i powinien w miejsce orzeczenia o przywróceniu do pracy, orzec o przyznaniu stosownego odszkodowania. W przypadku jednak byłego członka zarządu podlegającego szczególnej ochronie trwałości stosunku pracy sąd pracy jest związany żądaniem pracownika co do przywrócenia do pracy, jeżeli z okoliczności wynika, że odwołanie z zarządu nastąpiło na skutek okoliczności niezwiązanych z zawinionym, nienależytym wywiązywaniem się przez niego z obowiązków organizacyjnych i zarazem pracowniczych. Sąd pracy może więc orzec o odszkodowaniu zamiast dochodzonego przez pracownika podlegającego szczególnej trwałości stosunku pracy roszczenia o przywrócenie do pracy, tylko wówczas gdy dochodzone przez takiego pracownika roszczenia o przywrócenie do pracy może zostać zakwalifikowane w konkretnej sytuacji jako nadużycie prawa (art. 8 p.k.).

Dla uniknięcia niekorzystnych skutków wypowiedzenie lub rozwiązania umowy o pracę członków zarządu, spółki powinny zatrudniać członków zarządu na podstawie umów, które swoim rodzajem odpowiadają istocie powierzonych im obowiązków. Należy pamiętać, że członkowie zarządu spółek kapitałowych nie muszą być wcale zatrudnieni w ramach stosunku pracy, lecz mogą być zatrudniani na podstawie umowy cywilnoprawnej. Jeżeli jednak spółka postanowi zatrudniać członka zarządu na podstawie umowy o pracę, to najlepiej byłoby aby ta umowa była zawarta na czas wykonywania funkcji w zarządzie, czyli na czas wykonywania określonej pracy. Odwołanie z zarządu będzie bowiem automatycznie skutkowało rozwiązaniem umowy o pracę. Ponadto umowa spółki może przewidywać zatrudnienie członków zarządu na podstawie stosunku pracy z wyboru. Stosunek pracy z wyboru rozwiązuje się bowiem wraz z wygaśnięciem mandatu (art. 73 § 2 k.p.).

Autorką komentarza eksperckiego jest Izabela Skubel, adwokat w kancelarii prawnej Krause Legal w Warszawie.

Odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania podatkowe spółki kapitałowej