REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Podatek akcyzowy - czy jego współczesny model ma cechy racjonalności?

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Podatek akcyzowy - czy jego współczesny model ma cechy racjonalności?
Podatek akcyzowy - czy jego współczesny model ma cechy racjonalności?

REKLAMA

REKLAMA

Podatek akcyzowy a racjonalny system podatkowy. W czasie sesji naukowej zorganizowanej w związku z obchodami ćwierćwiecza powstania Instytutu Studiów Podatkowych przedstawione zostało pięć podstawowych tez (paradygmatów) warunkujących możliwość stworzenia racjonalnego modelu systemu podatkowego. Są to warunki niezbędne, lecz niewystarczające; na wstępie trzeba oczywiście nakreślić owe pięć najważniejszych cech racjonalnego systemu podatkowego.

Najważniejsze cechy racjonalnego systemu podatkowego

Są to:

REKLAMA

Autopromocja
  1. efektywność fiskalna (cecha najważniejsza i wręcz oczywista):  system ten musi zapewnić w sposób płynny dostateczną - z punktu widzenia niezbędnych wydatków - kwotę dochodów budżetowych równoważących kwotę wydatków lub utrzymujących deficyt budżetowy na bezpiecznym, czyli nie rodzący presji informacyjnej poziomie,
  2. odporność na patologie w postaci masowej ucieczki od opodatkowania oraz wyłudzeń zwrotu podatków; po fatalnym doświadczeniu ponad czterdziestu lat harmonizacji podatku od wartości dodanej w państwach UE, które doprowadziła do największej we współczesnej historii grabieży środków publicznych, tę cechę należy zaliczyć do tych najważniejszych,
  3. niedyskryminacyjny charakter; wewnętrzna struktura systemu musi być wolna od dysproporcji w rozłożeniu ciężarów opodatkowania (zarówno bezpośredniego jak i pośredniego), które faworyzują albo dyskryminują grupy podatkowe lub nawet poszczególne podmioty: przywileje podatkowe muszą być uzasadnione ochroną powszechnie akcentowanych w danym okresie wartości (np. zwolnienia z podatku pośredniego usług mających na celu ochronę zdrowia i życia, przy jednoczesnym wysokim opodatkowania przychodów szkodliwych dla zdrowia). Podatki nie mogą być w każdym przypadku wykorzystane do dyskryminowania lub wręcz wyniszczania  politycznych lub wrogów ideologicznych nawet wtedy, gdy tak postanowi władza o bezspornej legitymizacji,
  4. jawność, dostępność i czytelność systemu dla wszystkich rzeczywistych i potencjalnych podmiotów prawa podatkowego; wbrew obowiązującej legendzie podatki płacą bezpośrednio podmioty tego prawa (podatnicy, płatnicy, inkasenci, sukcesorzy prawnopodatkowi, osoby trzecie odpowiedzialne za zaległości podatkowe) – władza w sensie dosłownym pobiera tylko minimalną część wpływów (około 1%). Aby to było możliwe, system musi być jawny, czyli rządzące nim zasady muszą być znane wszystkim zainteresowanym, nie może być przedmiotem dyskrecjonalnej wiedzy jakiegokolwiek organu lub podmiotów (wręcz sztandarowym przykładem braku tej cechy już powszechnie akcentowany pogląd na temat całkowitej nieprzewidywalności judykatury podatkowej – „nieznane są wyroki boskie i sądów administracyjnych w sprawach podatkowych„) ,
  5. działanie władzy w dobrej wierze: wszystkie organy uczestniczące w procesie tworzenia tego systemu, a zwłaszcza stanowiące przepisy prawa, interpretujące te przepisy oraz stosujące prawo muszą działać w dobrej wierze, czyli kierować się dobrem publicznym zarazem chroniąc interesy podmiotów prawa podatkowego również działających w dobrej wierze; władza musi być w tym modelu dostatecznie suwerenna aby móc przeciwstawić się presji obcych państw, które mogą żądać nieopodatkowania „ich podatników”, oraz nie może mieć jakichkolwiek związków z biznesem zajmującym się usługowo ucieczką od podatkowania.

Państwo demokratyczne warunkiem koniecznym racjonalnego systemu podatkowego

REKLAMA

Aby system podatkowy mógł przynajmniej częściowo spełniać te cechy musi być: dziełem państwa demokratycznego, czyli demokracja jest właśnie pierwszą i najważniejszą (choć niewystarczającą) podstawą powstania oraz funkcjonowania racjonalnego systemu podatkowego. Łatwiej ten warunek przedstawić w formie negatywnej: państwo rządzone w sposób niedemokratyczny nie ma tu szans: brak jest współcześnie jakichkolwiek przykładów empirycznych systemów podatkowych państw niedemokratycznych, które byłyby w stanie stworzyć rozwiązania mające powyższe cechy racjonalnych.

Szansa jest w demokracji, lecz też nie każdy jej wariant jest dostatecznie systemowo efektywny. Znany najlepiej w naszym kręgu wariant tzw. demokracji liberalnej (oczywiście ten empiryczny, a nie propagandowy), nie daje tu żadnej szansy: jest to przecież w rzeczywistości ustrój, w którym wszystko jest swoistym towarem, co oznacza, że podatki można kupić, byle byłoby to przeprowadzone w sposób legalny, a że i legalizacja jest „towarem”, to rządzi tam ten, kogo stać na legalizację ucieczki od opodatkowania czy wyłudzenia zwrotów podatku. Można więc postawić tezę, że kluczem do racjonalnego systemu podatkowego jest inny, „nieurynkowiony” wariant demokracji, w którym nie rządzą interesariusze tych, których nie chcą płacić podatków lub tzw. głębokie państwo, czyli sojusz nietykalnych biurokratów powiązanych z krajowymi lub zagranicznymi oligarchami.

Nie będę w tym miejscu formować ogólnych ocen dotyczących racjonalności całości polskiego systemu podatkowego, ale nawet intuicyjnie wiemy, że w ciągu ostatnich kilkunastu lat nie spełnił on powyższych kryteriów racjonalności do czego w sposób istotny przyczyniła się Unia Europejska narzucając nam harmonizację systemu podatkowego ze wszystkimi patologiami tego procesu. Jest to przecież organizacja niedemokratyczna,   swoiste targowisko interesów przy narzuconej dominacji kilku państw, co w oczywisty sposób determinuje nieracjonalność tworzonego przezeń systemu. Nikt przecież nie będzie przekonywać, że organizacja ta będzie dbać o efektywność systemu w państwie, które stanowi jej antypody a państwo to w dodatku nie umie, nie chcę lub nie może bronić swoich interesów fiskalnych.

Współczesna akcyza – problemy nie mniejsze niż w przypadku VAT

Współczesna wersja podatku akcyzowego, który w zdecydowanej większości jest tworzony pod przemożnym wpływem wzorców wspólnotowych, nie spełnia w sposób dostateczny żadnej z powyższych cech, a próby jego naprawy napotykają na zdecydowany i skuteczny opór ze strony obrońców istniejących patologii. Niestety jest tu równie źle jak w przypadku zharmonizowanej wersji podatku od wartości dodanej. Nie znamy dziś odpowiedzi na pytanie, czy nasze państwo jest dostatecznie suwerenne, aby móc zracjonalizować ten podatek. Może dostrzegalny kryzys tej organizacji da tu jakąś szansę?

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Witold Modzelewski
Profesor Uniwersytetu Warszawskiego
Instytut Studiów Podatkowych

Zapisz się na newsletter
Chcesz uniknąć błędów? Być na czasie z najnowszymi zmianami w podatkach? Zapisz się na nasz newsletter i otrzymuj rzetelne informacje prosto na swoją skrzynkę.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

REKLAMA

Księgowość
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Stracił rodzinę w wypadku i miał zapłacić zaległy podatek. WSA kontra skarbówka

Mimo że jako dziecko stracił całą rodzinę w tragicznym wypadku, a wypłacone mu po latach odszkodowanie miało choć częściowo złagodzić tę krzywdę, organy skarbowe domagały się od Huberta zapłaty blisko 150 tys. zł podatku od odsetek. Sprawa trafiła aż do Naczelnego Sądu Administracyjnego, który uznał stanowisko fiskusa za niesprawiedliwe. Teraz Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie przyznał rację Rzecznikowi Praw Obywatelskich i uchylił decyzje skarbówki — choć wyrok wciąż nie jest prawomocny.

Opłata skarbowa od pełnomocnictwa - zmiany od 2025 roku

Krajowa Informacja Skarbowa przypomniała w komunikacie, że od 1 stycznia 2025 r. zmianie uległy przepisy regulujące zasady wnoszenia opłaty skarbowej od pełnomocnictw składanych w formie elektronicznej za pośrednictwem systemu teleinformatycznego.

Jak Ministerstwo Finansów liczy lukę VAT? Metodą odgórną (top – down)

Ministerstwo Finansów poinformowało w komunikacie z 22 maja 2025 r., że metoda liczenia luki VAT od lat pozostaje niezmienna a jej opis jest opublikowany na stronie resortu. Luka VAT liczona jest względem VAT w ujęciu rachunków narodowych publikowanych przez GUS, tj. w ujęciu memoriałowym, w którym dochody ujmowane są za okres od lutego do stycznia kolejnego roku. Szacunki luki VAT dla lat 2022-2023, pomimo uwzględnienia wpływu istotnych zmian systemowych (m.in. tarcze antyinflacyjne, rekompensaty energetyczne) wskazują na znaczący wzrost luki względem poprzedzających ich lat. W 2023 roku luka VAT wynosiła 13,5%. Obecne szacunki wskazują na zmniejszenie się luki VAT w Polsce w 2024 r. do 6,9%.

Księgowi obawiają się obowiązkowego KSeF-u. Czego najbardziej?

Już tylko niecały rok dzieli nas od wprowadzenia obowiązkowego KSeF-u, a mimo to – jak się okazuje – księgowi nadal czują się niepewnie. Czego obawiają się najbardziej? Kto się wyłamuje i już dzisiaj deklaruje gotowość na zmiany? fillup k24 we współpracy ze Stowarzyszeniem Księgowych w Polsce opublikowali w maju 2025 r. "Barometr nastrojów polskich księgowych 2025", w którym przedstawiciele branży wypowiedzieli się w sprawach dla nich najważniejszych. Na KSeF-ie nie pozostawiono suchej nitki.

REKLAMA

Księgowi obawiają się obowiązkowego KSeF-u. Czego najbardziej?

Już tylko niecały rok dzieli nas od wprowadzenia obowiązkowego KSeF-u, a mimo to – jak się okazuje – księgowi nadal czują się niepewnie. Czego obawiają się najbardziej? Kto się wyłamuje i już dzisiaj deklaruje gotowość na zmiany? fillup k24 we współpracy ze Stowarzyszeniem Księgowych w Polsce opublikowali w maju 2025 r. "Barometr nastrojów polskich księgowych 2025", w którym przedstawiciele branży wypowiedzieli się w sprawach dla nich najważniejszych. Na KSeF-ie nie pozostawiono suchej nitki.

Akcja jak z filmu! Polskie służby rozbiły gang od kontrabandy za 31 milionów

Akcja dosłownie jak z filmu – zatrzymania w kilku województwach, przeszukania, graniczny pościg i papierosy warte fortunę. Gang działał w Polsce, Czechach, Słowacji i Wielkiej Brytanii. Wpadło już 29 osób, a służby przejęły blisko 5 mln sztuk nielegalnych papierosów. Śledztwo nabiera tempa – są kolejne tropy.

Jak uzyskać dofinansowanie z urzędu pracy do zatrudnienia pracownika - zasady w 2025 roku

Zatrudnienie pracownika przeważnie wiążę się z dużymi kosztami. Trudno się dziwić, że przedsiębiorcy szukają oszczędności i szukają rozwiązań, aby móc zapłacić jak najmniej. Istnieją różne formy wsparcia przedsiębiorców, np. dofinansowanie na zatrudnienie pracownika z Urzędu Pracy. Jak wygląda proces ubiegania się o takie dofinansowanie? Poniżej opiszę kilka możliwych dofinansowań, o które może się starać przedsiębiorca.

KSeF już za rogiem. Tysiące firm nieprzygotowanych – cyfrowe wykluczenie może kosztować fortunę

Cyfrowy obowiązek, który może zaskoczyć wielu przedsiębiorców – od 2026 r. e-fakturowanie stanie się przymusem. Problem? Rząd uznał, że „wykluczenie cyfrowe” dotyczy wyłącznie najmniejszych firm. W praktyce zagrożeni są także starsi przedsiębiorcy, mikrofirmy bez dostępu do IT, a nawet ci, którzy nie mają stabilnego internetu. Brak przygotowania oznacza paraliż działalności, karne odsetki i utratę klientów. Czas ucieka – a system nie wybacza błędów.

REKLAMA

ZUS: Przedsiębiorcy z niepełnosprawnościami z niższą roczną składką zdrowotną. Trzeba spełnić 4 warunki

Przedsiębiorcy, którzy mają orzeczenie o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności mogą korzystać z ulgi i obniżyć roczną składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Krzysztof Cieszyński, Regionalny Rzecznik Prasowy województwa pomorskiego wyjaśnia jakie warunki trzeba spełnić, by skorzystać z tej ulgi.

Prawa autorskie do treści biznesowych publikowanych w social mediach. Kiedy można legalnie wykorzystać zdjęcie lub wideo? Co każda firma wiedzieć powinna

W erze cyfrowej, gdzie granice między komunikacją osobistą a firmową coraz bardziej się zacierają, prawa autorskie w social mediach stają się kluczową kwestią dla każdego biznesu. Generowanie własności intelektualnej przestało być domeną wyłącznie branż kreatywnych — dziś dotyczy praktycznie każdej firmy, która promuje swoje produkty lub usługi w internecie.

REKLAMA