REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Podatek akcyzowy - czy jego współczesny model ma cechy racjonalności?

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Podatek akcyzowy - czy jego współczesny model ma cechy racjonalności?
Podatek akcyzowy - czy jego współczesny model ma cechy racjonalności?

REKLAMA

REKLAMA

Podatek akcyzowy a racjonalny system podatkowy. W czasie sesji naukowej zorganizowanej w związku z obchodami ćwierćwiecza powstania Instytutu Studiów Podatkowych przedstawione zostało pięć podstawowych tez (paradygmatów) warunkujących możliwość stworzenia racjonalnego modelu systemu podatkowego. Są to warunki niezbędne, lecz niewystarczające; na wstępie trzeba oczywiście nakreślić owe pięć najważniejszych cech racjonalnego systemu podatkowego.

Najważniejsze cechy racjonalnego systemu podatkowego

Są to:

REKLAMA

Autopromocja
  1. efektywność fiskalna (cecha najważniejsza i wręcz oczywista):  system ten musi zapewnić w sposób płynny dostateczną - z punktu widzenia niezbędnych wydatków - kwotę dochodów budżetowych równoważących kwotę wydatków lub utrzymujących deficyt budżetowy na bezpiecznym, czyli nie rodzący presji informacyjnej poziomie,
  2. odporność na patologie w postaci masowej ucieczki od opodatkowania oraz wyłudzeń zwrotu podatków; po fatalnym doświadczeniu ponad czterdziestu lat harmonizacji podatku od wartości dodanej w państwach UE, które doprowadziła do największej we współczesnej historii grabieży środków publicznych, tę cechę należy zaliczyć do tych najważniejszych,
  3. niedyskryminacyjny charakter; wewnętrzna struktura systemu musi być wolna od dysproporcji w rozłożeniu ciężarów opodatkowania (zarówno bezpośredniego jak i pośredniego), które faworyzują albo dyskryminują grupy podatkowe lub nawet poszczególne podmioty: przywileje podatkowe muszą być uzasadnione ochroną powszechnie akcentowanych w danym okresie wartości (np. zwolnienia z podatku pośredniego usług mających na celu ochronę zdrowia i życia, przy jednoczesnym wysokim opodatkowania przychodów szkodliwych dla zdrowia). Podatki nie mogą być w każdym przypadku wykorzystane do dyskryminowania lub wręcz wyniszczania  politycznych lub wrogów ideologicznych nawet wtedy, gdy tak postanowi władza o bezspornej legitymizacji,
  4. jawność, dostępność i czytelność systemu dla wszystkich rzeczywistych i potencjalnych podmiotów prawa podatkowego; wbrew obowiązującej legendzie podatki płacą bezpośrednio podmioty tego prawa (podatnicy, płatnicy, inkasenci, sukcesorzy prawnopodatkowi, osoby trzecie odpowiedzialne za zaległości podatkowe) – władza w sensie dosłownym pobiera tylko minimalną część wpływów (około 1%). Aby to było możliwe, system musi być jawny, czyli rządzące nim zasady muszą być znane wszystkim zainteresowanym, nie może być przedmiotem dyskrecjonalnej wiedzy jakiegokolwiek organu lub podmiotów (wręcz sztandarowym przykładem braku tej cechy już powszechnie akcentowany pogląd na temat całkowitej nieprzewidywalności judykatury podatkowej – „nieznane są wyroki boskie i sądów administracyjnych w sprawach podatkowych„) ,
  5. działanie władzy w dobrej wierze: wszystkie organy uczestniczące w procesie tworzenia tego systemu, a zwłaszcza stanowiące przepisy prawa, interpretujące te przepisy oraz stosujące prawo muszą działać w dobrej wierze, czyli kierować się dobrem publicznym zarazem chroniąc interesy podmiotów prawa podatkowego również działających w dobrej wierze; władza musi być w tym modelu dostatecznie suwerenna aby móc przeciwstawić się presji obcych państw, które mogą żądać nieopodatkowania „ich podatników”, oraz nie może mieć jakichkolwiek związków z biznesem zajmującym się usługowo ucieczką od podatkowania.

Państwo demokratyczne warunkiem koniecznym racjonalnego systemu podatkowego

REKLAMA

Aby system podatkowy mógł przynajmniej częściowo spełniać te cechy musi być: dziełem państwa demokratycznego, czyli demokracja jest właśnie pierwszą i najważniejszą (choć niewystarczającą) podstawą powstania oraz funkcjonowania racjonalnego systemu podatkowego. Łatwiej ten warunek przedstawić w formie negatywnej: państwo rządzone w sposób niedemokratyczny nie ma tu szans: brak jest współcześnie jakichkolwiek przykładów empirycznych systemów podatkowych państw niedemokratycznych, które byłyby w stanie stworzyć rozwiązania mające powyższe cechy racjonalnych.

Szansa jest w demokracji, lecz też nie każdy jej wariant jest dostatecznie systemowo efektywny. Znany najlepiej w naszym kręgu wariant tzw. demokracji liberalnej (oczywiście ten empiryczny, a nie propagandowy), nie daje tu żadnej szansy: jest to przecież w rzeczywistości ustrój, w którym wszystko jest swoistym towarem, co oznacza, że podatki można kupić, byle byłoby to przeprowadzone w sposób legalny, a że i legalizacja jest „towarem”, to rządzi tam ten, kogo stać na legalizację ucieczki od opodatkowania czy wyłudzenia zwrotów podatku. Można więc postawić tezę, że kluczem do racjonalnego systemu podatkowego jest inny, „nieurynkowiony” wariant demokracji, w którym nie rządzą interesariusze tych, których nie chcą płacić podatków lub tzw. głębokie państwo, czyli sojusz nietykalnych biurokratów powiązanych z krajowymi lub zagranicznymi oligarchami.

Nie będę w tym miejscu formować ogólnych ocen dotyczących racjonalności całości polskiego systemu podatkowego, ale nawet intuicyjnie wiemy, że w ciągu ostatnich kilkunastu lat nie spełnił on powyższych kryteriów racjonalności do czego w sposób istotny przyczyniła się Unia Europejska narzucając nam harmonizację systemu podatkowego ze wszystkimi patologiami tego procesu. Jest to przecież organizacja niedemokratyczna,   swoiste targowisko interesów przy narzuconej dominacji kilku państw, co w oczywisty sposób determinuje nieracjonalność tworzonego przezeń systemu. Nikt przecież nie będzie przekonywać, że organizacja ta będzie dbać o efektywność systemu w państwie, które stanowi jej antypody a państwo to w dodatku nie umie, nie chcę lub nie może bronić swoich interesów fiskalnych.

Współczesna akcyza – problemy nie mniejsze niż w przypadku VAT

Współczesna wersja podatku akcyzowego, który w zdecydowanej większości jest tworzony pod przemożnym wpływem wzorców wspólnotowych, nie spełnia w sposób dostateczny żadnej z powyższych cech, a próby jego naprawy napotykają na zdecydowany i skuteczny opór ze strony obrońców istniejących patologii. Niestety jest tu równie źle jak w przypadku zharmonizowanej wersji podatku od wartości dodanej. Nie znamy dziś odpowiedzi na pytanie, czy nasze państwo jest dostatecznie suwerenne, aby móc zracjonalizować ten podatek. Może dostrzegalny kryzys tej organizacji da tu jakąś szansę?

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Witold Modzelewski
Profesor Uniwersytetu Warszawskiego
Instytut Studiów Podatkowych

Zapisz się na newsletter
Chcesz uniknąć błędów? Być na czasie z najnowszymi zmianami w podatkach? Zapisz się na nasz newsletter i otrzymuj rzetelne informacje prosto na swoją skrzynkę.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

REKLAMA

Księgowość
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Bezpłatny webinar: Rozliczanie branży budowlanej i deweloperskiej. Jak uniknąć najczęstszych błędów?

Branża budowlana i deweloperska to sektory, w których każdy szczegół w rozliczeniach finansowych ma znaczenie, a konsekwencje popełnianych błędów mogą być daleko idące. Zarówno w księgach rachunkowych, jak i w rozliczeniach podatkowych precyzyjna klasyfikacja realizowanych prac jest kluczowa.

Usługi dietetyczne są zwolnione z VAT. Ale nie te świadczone na rzecz osób zdrowych. Dlaczego?

Usługi dietetyczne, które nie korzystają ze zwolnienia przedmiotowego (związanego z celem medycznym), w szeregu przypadków nie mogą również korzystać ze zwolnienia podmiotowego (limit obrotów do 200 000 zł rocznie). Oznacza to, że dietetycy świadczący usługi doradztwa w zakresie dietetyki (konsultacji indywidualnych) opodatkowane VAT muszą zarejestrować się jako czynni podatnicy VAT, niezależnie od wysokości swoich obrotów i doliczać do ceny swoich usług netto podatek VAT w stawce 23%. Problem w tym, że wiele usług dietetyków ma charakter złożony (szkolenia z zakresu diet, podawanie w internecie pakietów diet dla osób zaliczanych do określonych kategorii wiekowych itp). Dlaczego usługi dietetyków świadczone na rzecz osób zdrowych nie korzystają ze zwolnienia z VAT wyjaśnił WSA w Gliwicach w wyroku z 29 stycznia 2025 r.

Niższe grzywny za niektóre przestępstwa skarbowe od 2026 roku. Nowelizacja Kks i Ordynacji podatkowej przyjęta przez rząd

W dniu 27 maja 2025 r. Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny skarbowy (kks) oraz ustawy - Ordynacja podatkowa, przedłożony przez Ministra Finansów. Ta nowelizacja ma na celu uproszczenie administracyjnych obowiązków podatkowych oraz złagodzenie kar za przestępstwa skarbowe, które nie powodują bezpośrednich strat w podatkach.

JPK_KR_PD już nadchodzi – nowy obowiązek dla podatników CIT. Czy Twoja firma jest gotowa?

Nowy plik JPK_KR_PD to nie tylko kolejne wymaganie fiskusa, ale prawdziwa rewolucja w raportowaniu księgowym. Od 2025 roku obowiązek ten obejmie duże firmy, od 2026 – podmioty zobowiązane do przesyłania ewidencji JPK VAT, a od kolejnego roku – pozostałych podatników CIT. Zmiany w planie kont, nowe struktury danych, testy, audyty – przygotowań jest sporo, a czasu coraz mniej. Zobacz, co musisz zrobić, by nie obudzić się z ręką w księgowym chaosie.

REKLAMA

Kiedy członek rodziny współpracujący przy rodzinnym biznesie musi być zgłoszony do ZUS?

Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych nakłada obowiązek zgłoszenia do ZUS i odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne osób współpracujących z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność i z szeroko rozumianymi zleceniobiorcami. Podobnie czyni ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych w zakresie ubezpieczenia zdrowotnego. Analizy wymaga zatem, kto spełnia definicję takiej osoby współpracującej i czy jej sytuacja uzależniona jest od formy tej współpracy - umownej bądź bezumownej. Spory z ZUS w przedmiocie obowiązku objęcia osób współpracujących ubezpieczeniami społecznymi trafiają aż do Sądu Najwyższego, warto więc wziąć pod uwagę również aktualne orzecznictwo w tej materii.

Francuska Administracja Celna wprowadza nowy system Obligatoryjnej Koperty Logistycznej (ELO). Co muszą wiedzieć przewoźnicy? Uproszczenie procedur dla kierowców

ELO to cyfrowe rozwiązanie, które usprawni proces odprawy celnej na granicy między Francją a Wielką Brytanią. Jest to francuski odpowiednik GMR - system będzie wymagać utworzenia jednej elektronicznej „koperty logistycznej” dla każdego pojazdu, zawierającej wszystkie niezbędne dane celne oraz deklaracje bezpieczeństwa.

Stracił rodzinę w wypadku i miał zapłacić zaległy podatek. WSA kontra skarbówka

Mimo że jako dziecko stracił całą rodzinę w tragicznym wypadku, a wypłacone mu po latach odszkodowanie miało choć częściowo złagodzić tę krzywdę, organy skarbowe domagały się od Huberta zapłaty blisko 150 tys. zł podatku od odsetek. Sprawa trafiła aż do Naczelnego Sądu Administracyjnego, który uznał stanowisko fiskusa za niesprawiedliwe. Teraz Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie przyznał rację Rzecznikowi Praw Obywatelskich i uchylił decyzje skarbówki — choć wyrok wciąż nie jest prawomocny.

Opłata skarbowa od pełnomocnictwa - zmiany od 2025 roku

Krajowa Informacja Skarbowa przypomniała w komunikacie, że od 1 stycznia 2025 r. zmianie uległy przepisy regulujące zasady wnoszenia opłaty skarbowej od pełnomocnictw składanych w formie elektronicznej za pośrednictwem systemu teleinformatycznego.

REKLAMA

Jak Ministerstwo Finansów liczy lukę VAT? Metodą odgórną (top – down)

Ministerstwo Finansów poinformowało w komunikacie z 22 maja 2025 r., że metoda liczenia luki VAT od lat pozostaje niezmienna a jej opis jest opublikowany na stronie resortu. Luka VAT liczona jest względem VAT w ujęciu rachunków narodowych publikowanych przez GUS, tj. w ujęciu memoriałowym, w którym dochody ujmowane są za okres od lutego do stycznia kolejnego roku. Szacunki luki VAT dla lat 2022-2023, pomimo uwzględnienia wpływu istotnych zmian systemowych (m.in. tarcze antyinflacyjne, rekompensaty energetyczne) wskazują na znaczący wzrost luki względem poprzedzających ich lat. W 2023 roku luka VAT wynosiła 13,5%. Obecne szacunki wskazują na zmniejszenie się luki VAT w Polsce w 2024 r. do 6,9%.

Księgowi obawiają się obowiązkowego KSeF-u. Czego najbardziej?

Już tylko niecały rok dzieli nas od wprowadzenia obowiązkowego KSeF-u, a mimo to – jak się okazuje – księgowi nadal czują się niepewnie. Czego obawiają się najbardziej? Kto się wyłamuje i już dzisiaj deklaruje gotowość na zmiany? fillup k24 we współpracy ze Stowarzyszeniem Księgowych w Polsce opublikowali w maju 2025 r. "Barometr nastrojów polskich księgowych 2025", w którym przedstawiciele branży wypowiedzieli się w sprawach dla nich najważniejszych. Na KSeF-ie nie pozostawiono suchej nitki.

REKLAMA