Akcyza od samochodów w 2016 roku - kto i w jakiej sytuacji powinien zapłacić podatek

Akcyza od aut - klamka zapadła

W marcu 2016 r. Trybunał Konstytucyjny wydał kilkanaście postanowień o odmowie nadania dalszego biegu złożonych przez podatników skarg konstytucyjnych (np. sygn. akt Ts 241/15). TK nie uwzględnił też zażaleń podatników na te postanowienia (np. sygn. akt Ts 279/15).  

Wszystkie te sprawy dotyczyły akcyzy od samochodów uznanych przez organy celne (właściwe jako organy podatkowe od tego podatku) jako opodatkowane, czyli „samochody osobowe” w rozumieniu ustawy z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym. Po tych orzeczeniach podatnicy muszą raczej porzucić nadzieję na zmianę stanowiska, szczególnie w odniesieniu do pojazdów „wątpliwych”.

Istota sporu

W rozumieniu tej ustawy są to samochody objęte pozycją CN 8703 czyli pojazdy samochodowe i pozostałe pojazdy mechaniczne przeznaczone zasadniczo do przewozu osób (inne niż objęte pozycją 8702), włącznie z samochodami osobowo-towarowymi (kombi) oraz samochodami wyścigowymi. W praktyce ta pozycja obejmuje samochody, specjalistyczne pojazdy transportowe (ambulanse, więźniarki, pojazdy pogrzebowe), samochody mieszkalne, co potwierdzają również przepisy o akcyzie nie wliczając do podstawy opodatkowania wartości specjalistycznego wyposażenia medycznego (art. 104 ust. 6a ustawy o podatku akcyzowym). O ile więc zasadniczo pojazdy te przeznaczone są do innych celów, to jednak widać, że Ustawodawca traktuje pojęcie „przewozu osób” szeroko – nawet jeżeli ratowane jest w tym momencie ich życie lub zdrowie, jak też gdy jest już na to za późno. To ewidentnie rozszerzające, w stosunku do języka potocznego, rozumienie przewozu osób, przekłada się na praktykę organów w tym zakresie.

Cały bowiem spór z podatnikami dotyczył głownie pojazdów deklarowanych przez podatników jako zaliczone do poz. CN 8704. Objęte są pojazdy samochodowe do transportu towarowego obejmuje zwykłe ciężarówki i furgony (płaskie, pokryte impregnowanym brezentem, o nadwoziu zamkniętym itd.); ciężarówki i furgony dostawcze wszelkiego rodzaju: ciężarówki wyposażone w urządzenia do automatycznego wyładunku (wywrotki itp.); cysterny (wyposażone w pompy i bez pomp); ciężarówki - chłodnie i izotermiczne, ciężarówki o dwóch lub więcej platformach ładunkowych do przewozu kwasu itp.; ciężarówki przystosowane do dużych obciążeń z ramą kutą, z pochylniami ładunkowymi do przewozu urządzeń podnoszących albo koparek, transformatorów itp.; ciężarówki specjalne skonstruowane do przewozu świeżego cementu, inne niż betoniarki transportowe objęte pozycją 8705; śmieciarki wyposażone w urządzenia do załadunku, prasowania itp.

Teoretycznie różnica pomiędzy samochodami klasyfikowanymi do pozycji CN 8703 i CN 8704 polega na tym, że te z pozycji 8704 służą tylko do transportu towarowego, natomiast te z pozycji 8703 służą zasadniczo do przewozu osób, jednak niektórymi z nich można także przewozić towary.

Do tej pozycji podatnicy zaliczali pojazdy bardzo różnorodne, kierując się jednak często poz. CN podaną przy ich wcześniejszym imporcie przez eksportera. Wylądowały tu jednak zarówno typowe SUVy, tyle że zazwyczaj z „kratką” i jednym rządem siedzeń, pick-upy o różnym standardzie wykończenia i liczbie siedzeń oraz typowe furgony, w tym nieposiadające przeszklonej części ładunkowej.

Polecamy: Praktyczny leksykon VAT 2016

Wszystkie te pojazdy były zaliczane przez organy do CN 8703, szczerze powiedziawszy, często nie bez racjonalnych podstaw (choć niekoniecznie prawnych). Niejednokrotnie bowiem np. w SUVach usuwane były kratki i dodawane siedzenia, a wiele samochodów typu pick-up miało naprawdę wysoki standard wykończenia (wręcz luksusowy) i odpowiednią do tego cenę. Takie decyzje nie do końca jednak były zgodne z prawem, co wynikało zarówno z niewiążącego znaczenia Not Wyjaśniających do CN (gdzie wskazywano właśnie na standard wykończenia ale wg ofert z początku lat 90-tych), jak i choćby z tego, że stan pojazdu należy oceniać na moment dokonania czynności podlegającej opodatkowaniu. Początkowo zresztą Sądy, w tym NSA przyznawały rację podatnikom i ta linia zmieniała się dopiero w ciągu ostatnich kilku lat, z niejasnych do końca powodów.

Co opodatkować, a co nie?

Powołane na wstępie postanowienie Trybunału Konstytucyjnego jak widać powiela tę linię, wiec podatnicy muszą mieć to negatywne stanowisko na uwadze. Pojawia się zatem pytanie postawione na wstępie, tj. jakie samochody opodatkowywać. Tu niestety trzeba podejść zarówno ostrożnie, jak i racjonalnie. Teoretycznie bowiem wiele pojazdów których brak opodatkowania powinien wynikać  z ich wymienienia wprost w poz. CN 8704, np. furgony. Takie jednak również były przedmiotem decyzji naczelników urzędów celnych nakładających akcyzę.

Z góry opodatkować należy pojazdy towarowe o podwyższonym standardzie, tj. SUVy, luksusowe pick-upy. Po drugie opodatkowane będą tę raczej pojazdy posiadające więcej niż jeden rząd siedzeń lub przystosowane do ich łatwego zamontowania (np. otwory do umocowania pokryte wykładziną) i do tego przeszkloną część ładunkową.

Za to nieopodatkowane powinny być:

- typowe ciężarówki, nie tożsame z pojazdami typu pick-up nawet jeżeli posiadają tzw. „budę” do przewozu pracowników,

- autobusy,

- pojazdy specjalne i furgony nie posiadające przeszkolonej część ładunkowej, z wyłączeniem jednak: karetek, więźniarek i karawanów.

Powyższa lista wynika oczywiście wyłącznie z praktyki, brzmienia poz. CN 8703 i 8704 i zdrowego rozsądku, tym bardziej, że niektóre z tych pojazdów (typowe zabudowane furgony), też były uznawane za opodatkowane.

Wskaźniki i stawki

Kalkulatory

Instrument prawny „pozornej pomocy”

Podatnicy mogą jednak „wzmocnić” w pewien sposób swoje przekonanie o braku opodatkowania danego pojazdu występując o wiążącą informację taryfową („WIT”).

Zgodnie bowiem z art. 7b ust. 1 ustawy o akcyzie wiążąca informacja taryfowa, o której mowa w art. 12 rozporządzenia Rady (EWG) nr 2913/92 z dnia 12 października 1992 r. ustanawiającego Wspólnotowy Kodeks Celny (Dz. Urz. UE L 302 z 19.10.1992, str. 1, ze zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 2, t. 4, str. 307, ze zm.), ma odpowiednio zastosowanie w obrocie wyrobami akcyzowymi i samochodami osobowymi na terytorium kraju oraz w ich nabyciu wewnątrzwspólnotowym, zgodnie z przepisami rozporządzenia Rady (EWG) nr 2913/92 z dnia 12 października 1992 r. ustanawiającego Wspólnotowy Kodeks Celny oraz rozporządzenia Komisji (EWG) nr 2454/93 z dnia 2 lipca 1993 r. ustanawiającego przepisy w celu wykonania rozporządzenia Rady (EWG) nr 2913/92 ustanawiającego Wspólnotowy Kodeks Celny (Dz. Urz. UE L 253 z 11.10.1993, str. 1, ze zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 2, t. 6, str. 3, ze zm.).

Niestety mimo swojej nazwy, Wiążąca Informacja Taryfowa nie ma w tym zakresie wiążącego charakteru. Jak wskazał TK  w powołanym na wstępie postanowieniu, nie ma żadnego przepisu, z którego wynikałby wiążący charakter takich not w zakresie kształtowania podstawy opodatkowania. TK  przy tym powołał się też na wyrok NSA (sygn. akt I GSK 517/14), z którego również wynika, że organ celny może wziąć pod uwagę stanowisko wyrażone w nocie wyjaśniającej, ale nie oznacza to, że opodatkowanie wynika z tej noty. 

Oczywiście można by zapytać i Sąd i Trybunał: po co instrument prawny, który nie ma prawnego znaczenia, ani wiążącego charakteru – tym bardziej w świetle art. 2 Konstytucji RP?

Rzeczywistość podatkowa i sposób na uzyskanie pewnego rozwiązania

Niestety „rzeczywistość podatkowa” nieco różni się od tego jak orzekają np. sądy powszechne, co jednak nie oznacza, że podatnicy nie mogą się dodatkowo zabezpieczyć. Szczególnie ostrożnym zalecam następujący sposób postępowania: wystąpienie o WIT, a jeżeli ta wskaże CN pojazdu inne niż 8703, to opodatkowanie go, zapłacenie podatku akcyzowego i wystąpienie natychmiast o nadpłatę, powołując się na WIT i oczywiście cechy pojazdu. W ten sposób podatnik zainicjuje postępowanie, które może się nawet skończyć się w NSA, ale pewność podatnik uzyska.

Mirosław Siwiński

Radca prawny i doradca podatkowy w Kancelarii Prof. W. Modzelewskiego