Umowa najmu na czas określony przeważnie wykluczy płatność gotówką

Limit 15.000 zł

Z dniem 1 stycznia 2017 roku doszło do obniżenia limitu wartości transakcji, które powinny być dokonywane za pośrednictwem rachunku bankowego w rozliczeniach pomiędzy przedsiębiorcami, co dotyczy także czynszu najmu lokalu w ramach prowadzonego przedsiębiorstwa. Dotychczas limit ten wynosił 15.000 EUR. Od początku 2017 roku w odniesieniu do jednej transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, obowiązuje limit 15.000 złotych.

Przedsiębiorcy powinni dokonywać płatności za pośrednictwem rachunku bankowego w każdym przypadku, gdy:
- stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca,
- jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza równowartość 15.000 zł (transakcje w walutach obcych przelicza się na złote według kursu średniego walut obcych, ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień dokonania transakcji).

Polecamy: Monitor Księgowego – prenumerata

Umowy najmu na czas nieokreślony i określony

Zgodnie z podejściem wyrażonym w najnowszej interpretacji indywidualnej dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dn. 30 marca 2017 r., 2461-IBPB-1-2.4510.12.2017.2.MM, umowy najmu zawarte na czas nieokreślony nie powinny być traktowane jako jedna transakcja, a wynikające z niej płatności czynszu nie podlegają sumowaniu przy określaniu limitu 15.000 złotych.

Osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą wynajmuje dla potrzeb prowadzonej działalności gospodarczej nieruchomość, na podstawie umowy najmu zawartej z innym przedsiębiorcą. Umowa została zawarta na czas nieokreślony, a miesięczny czynsz najmu ustalono w wysokości 1.000 zł. Z uwagi na nieprzekroczenie limitu 15.000 zł, płatność nie musi być dokonywana za pośrednictwem rachunku bankowego. Najemca może wliczyć czynsz opłacony gotówką do kosztów uzyskania przychodów.

O ile podejście organów dotyczące umów najmu na czas nieokreślony powinno zostać zaaprobowane, interpretacja przepisów w kontekście umów na czas określony budzi uzasadnione wątpliwości. Zdaniem organów, w przypadku umowy najmu na czas określony strony z góry znają wartość transakcji oraz sumę przysługujących wynajmującemu wierzytelności i ciążących na najemcy zobowiązań z tytułu tej umowy. Jest zatem możliwe ustalenie całkowitej wartości transakcji, co powinno wpływać na konieczność zsumowania wartości poszczególnych czynszów oraz – w przypadku przekroczenia wartości 15.000 zł – stosowania wymogu dokonywania płatności za pośrednictwem rachunku bankowego.

Osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą wynajmuje dla potrzeb prowadzonej działalności gospodarczej nieruchomość na podstawie umowy najmu zawartej z innym przedsiębiorcą na czas określony w wymiarze 24. miesięcy. Ustalono miesięczny czynsz najmu w wysokości 1.000 zł miesięcznie. Zgodnie z podejściem organów, przy ustalaniu wartości transakcji należy brać pod uwagę sumę płatności we wszystkich okresach rozliczeniowych, zatem 24.000 zł. Zdaniem organów poszczególne płatności czynszu powinny być dokonywane za pośrednictwem rachunku płatniczego. Jeśli przedsiębiorca dokona płatności w inny sposób – np. gotówką bądź przekazem pocztowym – nie będzie mógł zaliczyć dokonanego wydatku do kosztów uzyskania przychodów w określonej części.

W przypadku umowy najmu na czas określony, gdy wynajmujący nie jest przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, niezależnie od sumy płatności tytułem czynszu, nie wystąpi obowiązek dokonywania płatności za pośrednictwem rachunku płatniczego. Najemca może zatem wliczyć czynsz opłacony gotówkowo czy przekazem pocztowym do kosztów uzyskania przychodów. Nie został bowiem spełniony podstawowy warunek dotyczący jednej ze stron transakcji, co znajduje potwierdzenie w orzecznictwie NSA.

Organy w interpretowaniu nowych przepisów, w odniesieniu do umów najmu na czas określony, prezentują daleko idącą i niekorzystną dla podatników wykładnię. Stwarza to ryzyko dla wszystkich przedsiębiorców, którzy dokonują chociażby tylko stosunkowo niewielkich płatności w inny sposób niż za pośrednictwem rachunku bankowego za świadczenia powtarzające się, wynikające z jednej transakcji, gdy możliwe jest ustalenie łącznej wartości transakcji,  przekraczającej 15.000 złotych.

Sankcja za naruszenie wymogu

Sankcją za naruszenie wskazanego obowiązku jest niemożność zaliczenia przez przedsiębiorcę wydatku 15 000 zł lub wyższego do kosztów uzyskania przychodów.

Zgodnie z dodanym z dniem 1 stycznia 2017 roku art. 22p ust. 1 u.p.d.o.f. oraz 15b u.p.d.o.p., podatnicy prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą nie zaliczają do kosztów uzyskania przychodów kosztu w tej części, w jakiej płatność dotycząca ww. transakcji została dokonana bez pośrednictwa rachunku płatniczego.

Naruszenie obowiązku dokonywania płatności za pośrednictwem rachunku płatniczego spowoduje konieczność zmniejszenia kosztów uzyskania przychodów albo, w przypadku braku takiej możliwości, odpowiedniego zwiększenia przychodów.

Korekta powinna być dokonana w miesiącu, w którym została dokonana płatność bez pośrednictwa rachunku płatniczego.

Powyższe przepisy stosuje się odpowiednio w przypadku nabycia lub wytworzenia środków trwałych albo nabycia wartości niematerialnych i prawnych (gdzie koszt uzyskania przychodów stanowią odpisy amortyzacyjne, a nie wydatek na nabycie lub wytworzenie), a nawet w przypadku dokonania płatności po likwidacji pozarolniczej działalności gospodarczej czy zmianie formy opodatkowania.

Osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą nabyła towary handlowe od innego przedsiębiorcy. Uzgodniona cena wynosi 22.000 zł. Płatność za daną transakcję powinna zostać dokonana za pośrednictwem rachunku bankowego. Podatnik dokonał jednak zapłaty w całości gotówką - wydatek na nabycie towarów handlowych nie będzie stanowił kosztu uzyskania przychodów (w części nieopłaconej za pośrednictwem rachunku bankowego). Podatnik będzie obowiązany zmniejszyć o tę wartość koszty uzyskania przychodów, a w przypadku braku takiej możliwości – zwiększyć przychód. W związku z brakiem możliwości dokonania korekty na bieżąco, w określonych przypadkach może również powstać obowiązek uiszczenia odsetek za zwłokę.

Omawiana problematyka dotyczy wyłącznie stosunków między przedsiębiorcami. Oznacza to, że nie ma zastosowania do płatności dokonywanej przez przedsiębiorców wobec podmiotów niebędących przedsiębiorcami w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Dotyczy to także umowy najmu.

Przedsiębiorca dokonuje zakupu towarów handlowych od osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej za cenę 22.000 zł. Transakcja nie jest zawierana pomiędzy przedsiębiorcami, zatem nie wystąpi przesłanka do dokonywania płatności za tę transakcję za pośrednictwem rachunku płatniczego i – w przypadku płatności dokonanej w inny sposób – wydatek może stanowić koszt uzyskania przychodów. Wniosek ten znajduje potwierdzenie w orzecznictwie NSA.

Pozostaje oczekiwać na wnikliwą i wszechstronną ocenę kontrowersyjnego oraz daleko idącego podejścia organów do zagadnienia czynszu wynikającego z umowy najmu na czas określony, która zostanie dokonana przez sądy administracyjne. Prawidłowość stanowiska organów budzi bowiem uzasadnione wątpliwości. O reakcji orzecznictwa na przedstawiony sposób interpretowania znowelizowanych przepisów będziemy informowali Państwa w kolejnych artykułach.

Artur Tim, prawnik w Departamencie Doradztwa Podatkowego i Prawnego w Kancelarii Prawno-Podatkowej Mariański Group