Kto z nas i kiedy może rozliczyć się wspólnie

Zgodnie z ogólną zasadą prawa podatkowego każdy podatnik samodzielnie opodatkowuje swoje dochody. Ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych przewiduje jednak wyjątki od tej reguły.
Prawo do łącznego opodatkowania dochodów zostało przyznane małżonkom, pozostającym w związku małżeńskim przez cały rok podatkowy, przy czym dotyczy to również podatników, których małżonkowie zmarli przed upływem roku podatkowego lub po jego upływie, ale przed złożeniem zeznania podatkowego.

Z możliwości łącznego opodatkowania może skorzystać także osoba samotnie wychowująca dzieci. Prawo do skorzystania z preferencyjnego sposobu rozliczenia podatku zostało uzależnione od spełnienia ustawowo określonych warunków.

Wspólność majątkowa przez rok

Począwszy od rozliczeń podatkowych składanych za 2007 rok nie ma już wątpliwości, że z łącznego opodatkowania dochodów mogą korzystać wyłącznie podatnicy pozostający w związku małżeńskim przez cały rok podatkowy, pod warunkiem że wspólność majątkowa między nimi również trwała przez cały rok podatkowy.

Kwestia długości czasu trwania wspólności majątkowej małżeńskiej budziła dotychczas wątpliwości podatników i rozbieżności w praktyce organów podatkowych. Ustawodawca doprecyzował okres, w którym powinna istnieć wspólność majątkowa w nowelizacji ustawy o PIT z 16 listopada 2006 r.

Jeżeli zatem w trakcie roku podatkowego między małżonkami powstała rozdzielność majątkowa, tracą oni prawo do łącznego opodatkowania dochodów w rozliczeniu podatkowym za rok, w którym nastąpiła zmiana majątkowego ustroju małżeńskiego.

Pani Anna i pan Tomasz Kowalscy są małżeństwem od 15 lat. W zeszłym roku wnieśli pozew o orzeczenie separacji. Sądowe orzeczenie separacji uprawomocniło się w listopadzie 2007 r..

Mimo iż pani Anna i pan Tomasz nadal formalnie pozostają w związku małżeńskim, w rozliczeniu za 2007 rok nie będą mogli skorzystać z łącznego opodatkowania dochodów. Zgodnie z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym orzeczenie separacji powoduje powstanie między małżonkami rozdzielności majątkowej. Ponieważ wyrok uprawomocnił się w 2007 roku podatnicy nie spełniają warunku, zgodnie z którym wspólność majątkowa pomiędzy małżonkami musi trwać cały rok podatkowy.
W przypadku łącznego opodatkowania małżonków, łączny podatek obojga małżonków określa się w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy łącznych dochodów małżonków. Zgodnie z przepisami ustawy o PIT do sumy tych dochodów nie wlicza się dochodów (przychodów) opodatkowanych w sposób zryczałtowany, np. od dywidend, wygranych w grach liczbowych, odsetek od lokat bankowych.

Ze wspólnego rozliczenia mogą również skorzystać małżonkowie, jeżeli jedno z nich w roku podatkowym nie uzyskało przychodów ze źródeł, z których dochód jest opodatkowany według skali podatkowej lub osiągnęło dochody w wysokości niepowodującej obowiązku zapłaty podatku (w 2007 roku jest to kwota 3015 zł). Trzeba pamiętać, że wspólnie mogą rozliczyć się tylko małżonkowie podlegający nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, czyli mający miejsce zamieszkania na terytorium Polski.

Razem ze zmarłym małżonkiem

O łączne opodatkowanie dochodów może wnioskować również wdowa lub wdowiec, na podstawie art. 6a ust. 1 ustawy o PIT. Wniosek o wspólne rozliczenie małżonków, między którymi istniała w roku podatkowym wspólność majątkowa, może być złożony przez podatnika, który zawarł związek małżeński przed rozpoczęciem roku podatkowego, a jego małżonek zmarł w trakcie roku podatkowego.

Uprawnienie to dotyczy również podatnika, który pozostawał w związku małżeńskim przez cały rok podatkowy, a jego małżonek zmarł po upływie roku podatkowego, jednak przed złożeniem zeznania rocznego. Trzeba pamiętać, że podatnikom, którzy złożyli wniosek o wspólne opodatkowanie ze zmarłym małżonkiem, nie przysługuje już prawo opodatkowania dochodów w sposób przewidziany dla osób samotnie wychowujących dzieci.

ROZLICZENIE ZE ZMARŁYM MAŁŻONKIEM
Żona pana Stanisława zmarła w marcu 2007 r. Małżeństwo trwało 15 lat, między małżonkami istniała wspólność majątkowa. Pan Stanisław prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą, a uzyskane dochody opodatkowuje według skali podatkowej. Jego żona od roku nie pracowała. Pan Stanisław w rozliczeniu podatkowym za 2007 rok może skorzystać ze z wspólnego opodatkowania dochodów ze zmarłą żoną.

Wspólnie z dzieckiem

Z preferencyjnego sposobu rozliczenia rocznych dochodów mogą korzystać również osoby samotnie wychowujące dzieci. W tym wypadku podatek obliczany jest w podwójnej wysokości, ale od połowy osiągniętych dochodów. Na gruncie ustawy o PIT za osobę samotnie wychowującą dzieci uważa się jednego z rodziców albo opiekuna prawnego, jeżeli ta osoba jest panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem albo osobą, w stosunku do której sąd orzekł separację.

Za osobę samotnie wychowującą dzieci uważana jest również osoba pozostającą w związku małżeńskim, której małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności.

ROZLICZENIE Z DZIECKIEM
Pani Joanna 5 lat temu uzyskała rozwód. Samotnie wychowuje 20-letnią córkę, która jest studentką. W grudniu 2007 r. pani Joanna ponownie wyszła za mąż. Córka podatniczki w czasie wakacji pracowała na umowę zlecenia, osiągając dochód w wysokości 2,5 tys. zł brutto. Pani Joanna w rozliczeniu podatkowym za 2007 rok zachowa prawo do łącznego opodatkowania dochodów z dzieckiem.

Preferencyjne opodatkowanie dla osób samotnie wychowujących dzieci nie zostało uzależnione od tego, czy podatnik pozostawał osobą samotną przez cały rok podatkowy. Podatniczka spełnia zatem warunki do wspólnego opodatkowania. Ustawowe kryteria spełnia także jej córka, która nie ukończyła 25 lat i uczy się w szkole wyższej. Również dochód osiągnięty przez córkę w 2007 rok nie przekracza kwoty wolnej od podatku i tym samym nie wyłącza prawa do wspólnego rozliczenia.

Do dochodów osoby samotnie wychowującej dzieci nie wlicza się dochodów (przychodów) opodatkowanych w sposób zryczałtowany oraz nie dolicza się dochodów uzyskanych przez pełnoletnie dziecko. Preferencyjny sposób rozliczeń mogą wybrać osoby samotnie wychowujące dzieci małoletnie, bez względu na wiek, jeżeli otrzymywały one zasiłek pielęgnacyjny.

Wspólne rozliczenie jest możliwe także w przypadku wychowywania dzieci do ukończenia 25 lat, pod warunkiem że dzieci te uczą się w szkołach, o których mowa w przepisach o systemie oświaty lub przepisach Prawo o szkolnictwie wyższym, jeżeli dzieci te nie uzyskały w roku podatkowym dochodów. Wyjątek stanowi tutaj renta rodzinna, dochody wolne od podatku dochodowego (np. wygrane i nagrody otrzymane przez uczniów za udział w olimpiadach, turniejach, stypendia socjalne i naukowe przyznane przez szkoły i uczelnie), a także dochody w wysokości nieprzekraczającej 3015 zł.

 

Przepis art. 6 ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych mówi o osobach wychowujących samotnie dzieci "w roku podatkowym", a nie "przez cały rok podatkowy" (jest tu inaczej niż przy wspólnym rozliczeniu małżonków. Zatem wystarczy, aby stan taki zaistniał w ciągu roku, a nie trwał przez cały rok. Czyli np. osoba, która w trakcie roku podatkowego stała się osobą samotnie wychowującą dziecko (albo przestała nią być) ma również prawo skorzystać ze wspólnego rozliczenia z dzieckiem

Podatnik na ryczałcie

Oprócz opisanych powyższej szczególnych warunków rozliczenia na preferencyjnych zasadach, ustawa o PIT przewiduje również wymogi wspólne dla wszystkich przypadków wspólnego rozliczenia.

Trzeba pamiętać, że łączne opodatkowanie dochodów możliwe jest tylko wtedy, gdyż do żadnego z małżonków, osoby samotnie wychowującej dzieci lub do jej dziecka nie mają zastosowania przepisy regulujące opodatkowanie dochodów według 19% stawki liniowej, ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym, a także ustawy o podatku tonażowym

W przypadku dochodów opodatkowanych ryczałtem ewidencjonowanym ustawodawca przewidział jeden wyjątek. Prawo do łącznego opodatkowania dochodów zachowają podatnicy osiągający opodatkowane ryczałtem przychody z tytułu umowy najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze, jeżeli umowy te nie są zawierane w ramach prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej.

 MAŁŻONEK NA RYCZAŁCIE
Pani Hanna i pan Jacek Kwiatkowscy od 10 lat są małżeństwem. Pan Jacek jest zatrudniony na umowę o pracę w firmie budowlanej. Jego małżonka nie pracuje. W 2007 rok uzyskiwała jednak dochody z wynajmu mieszkania, które były opodatkowane ryczałtem ewidencjonowanym.

W opisanej sytuacji małżonkowie skorzystają z prawa do łącznego opodatkowania dochodów. Opodatkowanie w sposób zryczałtowany przychodów z tytułu umowy najmu oraz umów o podobnym charakterze nie wyłącza prawa do wspólnego opodatkowania, jeżeli umowy te nie są zawieranie w ramach prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej.

Terminowe złożenie wniosku

Łączne opodatkowanie dochodów uzależnione zostało od złożenia przez podatników odpowiedniego wniosku. Przypomnijmy, że wniosek taki składa się, wypełniając odpowiednią rubrykę w zeznaniu PIT-37 lub PIT-36, czyli na formularzu przeznaczonym do rozliczenia dochodów opodatkowanych na zasadach ogólnych.

Trzeba pamiętać, że urząd skarbowy uwzględni wniosek o wspólne rozliczenie podatku, pod warunkiem że zostanie on złożony nie później niż w terminie określonym dla złożenia zeznania podatkowego, czyli do 30 kwietnia 2008 r. W przeciwnym wypadku, tzn. gdy zeznanie zostanie złożone po tym czasie, podatnicy utracą prawo do wspólnego rozliczenia.

ZŁOŻENIE ZEZNANIA
Państwo Malinowscy złożyli wniosek o łączne opodatkowanie dochodów. Małżonkowie nadali na poczcie zeznanie listem zwykłym 30 kwietnia 2008 r. Ponieważ zeznanie dotarło do urzędu po terminie, podatnicy stracili prawo do wspólnego rozliczenia i muszą złożyć zeznania odrębne.

Zeznanie podatkowe można złożyć bezpośrednio w urzędzie skarbowym lub za pośrednictwem poczty. W tym drugim wypadku konieczne jest jednak nadanie listu poleconego, gdyż tylko wtedy za datę złożenia zeznania uważa się datę stempla pocztowego.

Małżonkowie, którzy w zeznaniu podatkowym składają wniosek o łączne opodatkowanie dochodów, powinni złożyć deklarację do urzędu skarbowego ustalonego według miejsca zamieszkania małżonków w ostatnim dniu roku podatkowego. Małżonkowie, którzy mają różne miejsca zamieszkania, składają zeznanie do urzędu ustalonego według miejsca zamieszkania jednego z nich.

MAGDALENA MAJKOWSKA

magdalena.majkowska@infor.pl

Podstawa prawna

• Art. 6 i 6a ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).