Jak przygotować się do rozliczenia rocznego - PIT 2009

Często zdarza się, że obliczając wysokość należnego podatku chcielibyśmy skorzystać z możliwości jego obniżenia poprzez ulgi i odliczenia. W praktyce okazuje się że zapominamy o tym, iż to my sami musimy spełnić ileś tam warunków i formalności, by skorzystać z danej ulgi. Nasza beztroska ma zatem konkretny wymiar finansowy. Tymczasem wystarczyłoby odpowiednio wcześnie zadbać o spełnienie tych warunków – w tym zwłaszcza o zgromadzenie odpowiednich dokumentów, aby zapłacić niższy podatek (bądź odzyskać wyższą nadpłatę).

Twoje dane w urzędzie - sprawdź, czy powinieneś zaktualizować swój NIP

Każdy rozliczający się urzędem skarbowym z podatków musi posiadać Numer Identyfikacji Podatkowej (NIP). NIP otrzymujemy jeden raz i mamy obowiązek każdorazowo posługiwać się tym numerem w kontaktach z organami podatkowymi. Podajemy go więc we wszystkich formularzach podatkowych.

Ale nie zawsze pamiętamy o tym, że jako podatnicy posiadający NIP mamy określone przepisami obowiązki związane z aktualizacją danych. Jeśli bowiem ulegną zmianie nasze dane osobowe bądź adresowe, to mamy obowiązek w ustawowym terminie zawiadomić o tym fakcie właściwy urząd skarbowy (najczęściej będzie to termin 30 dni od dnia, w którym zaistniała zmiana danych).

Dlaczego powinniśmy dopilnować terminowego zaktualizowania danych? Przede wszystkim po to, aby uniknąć mandatu za nieterminowe złożenie zgłoszenia aktualizacyjnego, jeśli to urząd nas na tym „przyłapie”. Urząd nie może nas natomiast ukarać nawet pomimo przekroczenia terminu, gdy sami dobrowolnie przyznamy się do niedopełnienia obowiązku aktualizacji danych składając zaległe zgłoszenie wraz z tzw. czynnym żalem.

Kolejnym powodem jest uniknięcie zakwestionowania prawa do ulg „związanych” z miejscem zamieszkania – czyli przede wszystkim ulgi na Internet. Ulga na Internet przysługuje bowiem z tytułu korzystania z niego w miejscu zamieszkania. Weryfikując więc nasze prawo do ulgi urząd sprawdzi, czy adres na fakturach dokumentujących wydatki na ten cel jest zgodny z danymi adresowymi będącymi aktualnie w jego posiadaniu. Brak aktualizacji tych danych naraża nas zatem na sankcje karne skarbowe. Może też być przyczyną prowadzenia przez urząd postępowania weryfikującego zasadność skorzystania z ulg podatkowych.

Aktualizacji NIP powinniśmy też dopilnować wyjeżdżając za granicę na dłuższy czas bądź na stałe. W związku z takim wyjazdem może się bowiem zmienić nasze miejsce zamieszkania, a tym samym – rezydencja dla celów podatkowych. Zmiana rezydencji natomiast skutkuje brakiem obowiązku rozliczania się w Polsce z dochodów uzyskanych poza granicami kraju.

Ma to zatem istotne znaczenie dla wysokości naszych obciążeń podatkowych w Polsce. Brak aktualizacji stwarza zaś domniemanie, że nasza rezydencja podatkowa wciąż znajduje się w Polsce. A to daje podstawę polskiemu fiskusowi do domagania się podatku od całości naszych dochodów, niezależnie od miejsca ich uzyskania. Obalenie tego domniemania jest oczywiście możliwe, ale długotrwałe i na ogół dość uciążliwe.

Chcesz rozliczyć się z małżonkiem bądź z dzieckiem - sprawdź, czy będziesz miał do tego prawo i czy Ci się to opłaci

Niektórym podatnikom ustawodawca dał możliwość rozliczenia się z podatku dochodowego na preferencyjnych zasadach – wspólnie z małżonkiem albo dzieckiem. Dzięki temu mogą oni zapłacić ten podatek w niższej wysokości. Ale zanim skorzystamy z tego przywileju, powinniśmy w pierwszej kolejności sprawdzić, czy rzeczywiście mamy do niego prawo.

Wspólne rozliczenie z małżonkiem

Głównymi przeszkodami uniemożliwiającymi wspólne rozliczenie z małżonkiem za rok podatkowy 2010 są:

1) zawarcie małżeństwa w trakcie roku podatkowego,

2) istnienie rozdzielności majątkowej pomiędzy małżonkami przez jakikolwiek okres w trakcie roku podatkowego (taki stan stwarza m.in. sądownie orzeczona separacja czy zawarcie tzw. intercyzy, w wyniku której będzie miało miejsce umowne zniesienie wspólności majątkowej pomiędzy małżonkami),

3) korzystanie przez co najmniej jedno z małżonków ze zryczałtowanej formy opodatkowania dochodów z działalności gospodarczej (czyli ryczałtu ewidencjonowanego bądź karty podatkowej),

4) korzystanie przez co najmniej jedno z małżonków z opodatkowania dochodów z działalności gospodarczej podatkiem liniowym,

5) podleganie przez co najmniej jedno z małżonków opodatkowaniu podatkiem tonażowym,

6) niezłożenie wniosku o wspólne rozliczenie w zeznaniu rocznym do upływu ustawowego terminu do złożenia tego zeznania.

Prawo do wspólnego rozliczenia jest wyłączone jeżeli jeden z małżonków podlega opodatkowaniu na podstawie ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym, podatkiem tonażowym albo podatkiem liniowym (art. 9a i 30c ustawy o PIT). Nie można zatem rozliczyć się wspólnie z małżonkiem, nawet jeżeli małżonkowie nie uzyskali żadnego przychodu z działalności gospodarczej w danym roku podatkowym.

Przed podjęciem decyzji o wspólnym rozliczeniu z małżonkiem warto sprawdzić, czy będzie ono opłacalne. W zdecydowanej większości przypadków tak właśnie będzie. Dzięki wspólnemu rozliczeniu małżonkowie zaoszczędzą na podatku. Po prostu zapłacą go w mniejszej wysokości, niż gdyby rozliczali się indywidualnie.

Zdarza się jednak, że wspólne rozliczenie okaże się bardziej kosztowne. Przeważnie będzie to miało miejsce w razie osiągania przez jedno z małżonków dochodów za granicą. Warto więc wcześniej zrobić symulację rozliczeń podatkowych w obu wariantach – tj. wspólnym i indywidualnym. Pozwoli to dokonać wyboru najkorzystniejszego sposobu rozliczenia się z podatku w zeznaniu rocznym.

Rozliczenie jako osoba samotnie wychowująca dzieci

O ile ocena prawa do wspólnego rozliczenia z małżonkiem nie powinna nastręczać większych trudności, to wciąż sporych problemów przysparza kwestia prawidłowego ustalenia prawa do rozliczenia się jako osoba samotnie wychowująca dzieci.

Nie można się rozliczyć jako osoba samotnie wychowująca dziecko, jeśli

1) jako rodzic bądź opiekun prawny nie posiada się statusu osoby samotnie wychowującej dziecko w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych – tj. nie jest się panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem albo osobą, w stosunku do której orzeczono separację w rozumieniu odrębnych przepisów bądź osobą pozostającą w związku małżeńskim, której małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności.

2) wychowywane dziecko nie należy do kręgu dzieci wymienionych w ustawie,

Więcej na temat kryteriów wspólnego rozliczenia się z samotnie wychowywanym dzieckiem

Możliwość rozliczenia się jako osoba samotnie wychowująca dzieci nie została uzależniona od okresu wychowywania dziecka spełniającego ww. warunki. Aby móc rozliczyć się z dzieckiem na preferencyjnych zasadach, nie trzeba więc wychowywać go samotnie przez cały rok podatkowy.

Najwięcej nieporozumień powoduje ustalenie momentu uzyskania statusu osoby samotnie wychowującej dzieci przez osoby rozwodzące się oraz pozostające w separacji. W przypadku osób ubiegających się o rozwód momentem uznania ich za osoby rozwiedzione będzie nie moment wydania wyroku rozwodowego, ale moment jego uprawomocnienia się. Dlatego jeśli przeprowadzamy rozwód i chcemy skorzystać z preferencyjnych zasad rozliczenia upewnijmy się, że wyrok rozwodowy uprawomocni się przed końcem roku podatkowego, za który zamierzamy rozliczyć się jako osoba samotnie wychowująca dzieci.

Analogicznie jest w przypadku, gdy postępowanie dotyczy nie rozwodu, a separacji. Tylko bowiem prawomocne orzeczenie separacji uprawnia nas do skorzystania z tego rodzaju preferencyjnych zasad rozliczenia podatku dochodowego.

Za osobę pozostającą w separacji nie uważa się osób pozostających w tzw. separacji faktycznej, które nie przeprowadziły stosownego postępowania sądowego w celu jej formalnego orzeczenia i nie dysponują prawomocnym orzeczeniem w tym przedmiocie.

Kolejną kontrowersyjną kwestią są zasady ustalania wysokości dochodów dziecka, które nie powodują obowiązku zapłaty podatku. Organy podatkowe stoją na stanowisku że dochody te, stanowią różnicę pomiędzy przychodami dziecka, a kosztami ich uzyskania. Jeśli tak ustalony dochód dziecka nie przekracza tzw. kwoty wolnej (która w 2009 r. wynosi 3091 zł), to przy spełnieniu pozostałych warunków mamy prawo do rozliczenia się jako osoba samotnie wychowująca dzieci.

Jeśli natomiast ustalony w powyższy sposób dochód dziecka jest wyższy od kwoty wolnej, a nie przekracza jej dopiero po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, to zdaniem fiskusa takie rozliczenie nam nie przysługuje. Potwierdziło to również Ministerstwo Finansów, odpowiadając na pytanie Gazety Prawnej w tej sprawie (M. Majkowska „Przychód pomniejsza się tylko o koszty” opubl. GP z 15.05.2008 r.)

Dlatego zanim rozliczymy podatek na preferencyjnych zasadach, sprawdźmy czy nasze dziecko osiągnęło dochody podlegające opodatkowaniu, a jeśli tak – to czy nie zarobiło zbyt dużo.

Chcesz korzystać z ulg i odliczeń – zadbaj o dowody

Ulgi i odliczenia to instrumenty, z których chętnie korzystamy w celu obniżenia wysokości podatku. Jednak nasze prawo do danej ulgi czy odliczenia może być weryfikowane przez urząd skarbowy, dlatego warto przygotować się wcześniej na taką ewentualność.

Przede wszystkim powinniśmy zadbać o skompletowanie niezbędnych dokumentów poświadczających nasze prawo do ulgi. W przypadku niektórych ulg ustawodawca wprost wskazał, jakie dokumenty stanowią dowód poniesienia wydatków podlegających odliczeniu w ramach danej ulgi.

Ponieważ odliczeniu podlegają wydatki poniesione w roku podatkowym, za który składane jest zeznanie, to w niektórych przypadkach można doprowadzić do zwiększenia kwoty przysługujących odliczeń. Wystarczy umiejętnie i odpowiednio wcześnie zadbać o uzyskanie stosownych dokumentów.

Np. małżonkowie (bądź inne osoby zamieszkujące wspólnie, np. rodzice i dorosłe dzieci) mogą postarać się o „zwielokrotnienie” limitu odliczenia z tytułu ulgi na Internet podpisując (bądź aneksując) umowę z dostawcą usług internetowych w taki sposób, aby w umowie jako nabywcy tych usług figurowały dane wszystkich zamieszkujących wspólnie osób korzystających z Internetu. Wówczas dostawca usług ma obowiązek wystawiać faktury z uwzględnieniem danych wszystkich nabywców usług, co pozwoli każdemu z nich skorzystać z odliczenia w ramach ulgi internetowej poniesionych na ten cel wydatków (odliczenie nie może oczywiście przekroczyć ustawowego górnego limitu odliczenia wynoszącego 760 zł na jednego podatnika).

Jeśli z jakichś przyczyn nie dysponujemy fakturami dokumentującymi zakup usług dostępu do Internetu (np. zaginęły, bądź w ogóle nie dotarły do adresata), a je faktycznie opłacaliśmy (i dysponujemy dowodami potwierdzającymi wpłatę) to możemy zwrócić się do dostawcy o wystawienie duplikatów. Duplikat faktury zastępuje jej oryginał - jest z nim równoważny. Tym samym dysponując duplikatem w powiązaniu z dowodem wpłaty spełniamy warunek właściwego udokumentowania wydatków odliczanych w ramach ulgi internetowej.

Warto też wiedzieć, że prawo do odliczenia dają również e-faktury, czyli faktury wystawione w formie elektronicznej zgodnie z obowiązującymi przepisami i opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym, weryfikowanym za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu. Są to bowiem faktury w rozumieniu przepisów ustawy o podatku od towarów i usług, i tym samym spełniają wymogi dokumentacyjne określone w przepisach ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych regulujących zasady korzystania z ulgi internetowej.

Faktury takie mogą jednak być wystawiane i przesyłane w formie elektronicznej dopiero od dnia następnego po dniu , w którym odbiorca zaakceptował tą formę wystawiania i przesyłania faktur. Nie można zatem domagać się zastąpienia „wstecznie” faktury papierowej fakturą elektroniczną.

Za e-fakturę nie jest uznawana faktura przesłana pocztą elektroniczną w formie pliku PDF bez bezpiecznego podpisu elektronicznego. Taka faktura nie została bowiem wystawiona zgodnie z przepisami regulującymi zasady wystawiania i przesyłania faktur elektronicznych.

Jeszcze jednym sposobem na zwiększenie kwoty przysługujących odliczeń jest opłacenie „z wyprzedzeniem” np. faktur za Internet (tu trzeba pamiętać o limicie odliczenia) czy składek ZUS należnych za przyszłe okresy rozliczeniowe. Dzięki temu, że liczy się moment faktycznego poniesienia wydatków, a nie okres, za jaki ten wydatek jest ponoszony możemy skorzystać z wyższego odliczenia w zeznaniu rocznym.

W taki sposób pod koniec roku możemy z góry opłacić faktury wystawione np. za kolejne okresy rozliczeniowe z następnego roku czy też składki należne za kolejne miesiące następnego roku. Wtedy poniesione wydatki można rozliczyć w zeznaniu składanym za bieżący rok, w którym miała miejsce faktyczna wpłata.

Nasze obciążenie podatkowe zmaleje również wskutek dokonanych darowizn. Trzeba jednak pamiętać, że aby móc odliczyć od dochodu darowane kwoty, konieczne jest nie tylko ich właściwe udokumentowanie, ale też przekazanie ich na rzecz obdarowanego przed zakończeniem rozliczanego roku podatkowego.

Nie chcesz zapłacić za dużo podatku – ustal, jakie Ci przysługują koszty

Niekiedy zdarza się, że płacimy zbyt wysoki podatek. Dzieje się tak nie tylko wtedy, gdy z powodu np. braku właściwego udokumentowania nie skorzystamy z ulg i odliczeń, ale też wówczas, gdy nie zostaną ustalone prawidłowo przysługujące nam koszty uzyskania przychodu.

Wystarczy, że np. płatnik przy umowie o dzieło zamiast 50% kosztów zastosuje koszty 20% czy też pomimo złożenia oświadczenia o zamieszkiwaniu w miejscowości innej niż ta, w której znajduje się zakład pracy naliczy nam z umowy o pracę koszty podstawowe zamiast podwyższonych.

Polecamy: Najczęstsze błędy w PIT-ach

Polecamy: Kiedy można rozliczyć się wspólnie z małżonkiem

Dlatego warto zweryfikować wysokość kosztów, aby niepotrzebnie nie kredytować fiskusa. Korekty kosztów określanych w sposób zryczałtowany (tj. wg normy procentowej bądź kwotowo) możemy na szczęście dokonać samodzielnie w zeznaniu rocznym, gdyż nie jesteśmy związani kosztami wykazanymi przez płatnika w informacjach podatkowych (na podstawie których w zeznaniu rocznym wykazujemy dochody uzyskiwane za pośrednictwem płatników ze wskazanych w nich źródeł przychodów).

Przy kwotowych kosztach pracowniczych musimy pamiętać o obowiązujących rocznych limitach tych kosztów.

Uzyskując przychody z umowy o pracę mamy prawo zastosować koszty w wysokości faktycznie poniesionych wydatków w przypadku dojeżdżania z innej miejscowości do zakładu pracy środkami komunikacji publicznej wymienionymi w przepisach ustawy –czyli środkami transportu autobusowego, kolejowego, promowego lub komunikacji miejskiej.

Ustawodawca sformułował tu jednak określone wymogi dokumentacyjne. Mianowicie tego rodzaju wydatki na dojazd muszą zostać udokumentowane wyłącznie imiennymi biletami okresowymi. Nie wystarczy zatem zwykły bilet ani też bilet okresowy, który nie będzie biletem imiennym.

Dlatego chcąc skorzystać z odliczenia faktycznych kosztów musimy dopilnować ich właściwego udokumentowania, czyli uzyskać od przewoźnika, z którego usług korzystamy imienne bilety okresowe. Stanowią one jedyny dowód uprawniający do przyjęcia faktycznych kosztów w zeznaniu rocznym i nie mogą zostać zastąpione żadnym innym dokumentem (nawet jeśli byłaby to faktura VAT zawierająca szczegółowe dane podatnika).

Zgodnie z przepisami Ordynacji podatkowej obowiązkowe jest ustanowienie przez stronę postępowania podatkowego pełnomocnika do spraw doręczeń w razie jej wyjazdu za granicę trwającego dłużej niż dwa miesiące.

Masz wątpliwości – wystąp o interpretację

Jeśli jakieś regulacje prawa podatkowego budzą nasze wątpliwości, gdyż wydają się nam niejasne, mamy prawo zapytać o ich wykładnię. Aby ją uzyskać, musimy złożyć wniosek o interpretację niezrozumiałych dla nas przepisów do Ministra Finansów, w którego imieniu odpowie nam jeden z czterech upoważnionych dyrektorów izb skarbowych. Wniosek o wydanie interpretacji musi zawierać elementy określone przepisami Ordynacji podatkowej i zostać należycie opłacony. To warunek jego rozpatrzenia.

Warto wiedzieć, że Ordynacja podatkowa określa dość długie terminy na wydanie interpretacji. Podstawowy to trzy miesiące od daty złożenia wniosku, natomiast w bardziej zawiłych sprawach może on zostać wydłużony do czterech miesięcy. Dlatego nie należy czekać do ostatniej chwili ze złożeniem wniosku o interpretację. Zwłaszcza gdy zależy nam na uzyskaniu odpowiedzi na pytania dotyczące np. ulg czy odliczeń czy też innych kwestii mających znaczenie dla prawidłowego rozliczenia się z podatku dochodowego w zeznaniu rocznym.

Wręcz przeciwnie – wskazane jest jak najszybsze zidentyfikowanie potencjalnych problemów, jakich może nam przysporzyć nasze rozliczenie i uzyskanie stanowiska fiskusa odpowiednio wcześnie. Pozwoli to uniknąć nie tylko konieczności późniejszego korygowania zeznania i dopłacania podatku z odsetkami za zwłokę, ale też wielu wizyt w urzędzie wskutek wezwań dokonywanych w ramach czynności sprawdzających bądź postępowania podatkowego.

Więcej o interpretacjach podatkowych - jak uzyskać i jak korzystać

Anna Welsyng

radca prawny, doradca podatkowy

kancelaria www.welsyng.pl