Fikcyjne samozatrudnienie

Kwestie podatkowe

 Zasady opodatkowania dochodów osób fizycznych z działalności gospodarczej, regulują przepisy ustawy o PIT.  

Podatnicy uzyskujący dochody z działalności gospodarczej podatek dochodowy  opłacają na ogólnych zasadach, tj. według progresywnej skali podatkowej albo według 19% stawki podatku, jeżeli podatnik wybierze taki sposób opodatkowania  (art. 9a ustawy o PIT).  

Podatnicy będący osobami fizycznymi, prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą, mogą również wybrać jedną ze zryczałtowanych form  opodatkowania, tj. ryczałt od przychodów ewidencjonowanych lub kartę podatkową. Wówczas zastosowanie mają przepisy ustawy z dnia 20 listopada 1998  r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych  przez osoby fizyczne (Dz. U. Nr 144, poz. 930, z późn. zm.).  

Ustawodawca dla celów PIT zdefiniował pozarolniczą działalność gospodarczą w art. 5a pkt 6 ustawy o PIT. Zgodnie z tą definicją ilekroć w  ustawie o PIT jest mowa o działalności gospodarczej albo pozarolniczej działalności  gospodarczej – oznacza to działalność zarobkową:  

a) wytwórczą, budowlaną, handlową, usługową,  

b) polegającą na poszukiwaniu, rozpoznawaniu i wydobywaniu kopalin ze  złóż,  

c) polegającą na wykorzystywaniu rzeczy oraz wartości niematerialnych i  prawnych

- prowadzoną we własnym imieniu bez względu na jej rezultat, w sposób  zorganizowany i ciągły, z której uzyskane przychody nie są zaliczane do innych  przychodów ze źródeł wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 1, 2 i 4–9 ustawy.  

Ponadto w art. 5b ust. 1 ustawy o PIT ustawodawca uznał, że nie można uznać za działalność gospodarczą czynności, jeżeli łącznie spełnione są następujące warunki:  

1. odpowiedzialność wobec osób trzecich za rezultat tych czynności oraz ich  wykonywanie, z wyłączeniem odpowiedzialności za popełnienie czynów  niedozwolonych, ponosi zlecający wykonanie tych czynności;  

2. są one wykonywane pod kierownictwem oraz w miejscu i czasie  wyznaczonych przez zlecającego te czynności;  

3. wykonujący te czynności nie ponosi ryzyka gospodarczego związanego z  prowadzoną działalnością.  

Odwołanie do przytoczonej definicji działalności gospodarczej zawiera  również ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych  przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (art. 4 ust. 1 pkt 12 ustawy).  

Wskazany przepis art. 5b ust. 1 ustawy o PIT pojawił się od 2007 roku  w celu wyeliminowania nadużyć w zakresie przechodzenia  na tzw. samozatrudnienie.  

Polecamy: Kiedy pracownik uzyskuje przychód z imprezy firmowej?

Kiedy prezenty firmy dla pracowników są zwolnione z PIT

PIT-2 i inne oświadczenia, które zmniejszają zaliczki na PIT

Chodziło o wykluczenie  sytuacji, w których podatnicy zakładaliby  działalność gospodarczą jedynie ze względu na chęć obniżenia przez pracodawców  kosztów pracy, a w rzeczywistości  świadczyliby pracę na ich rzecz pod ich  kierownictwem lub nadzorem.

Zatem jeżeli podatnik z naruszeniem art. 22 § 1 Kodeksu pracy przechodzi na  „fikcyjne samozatrudnienie” i w rzeczywistości wykonuje czynności w warunkach  wskazanych w art. 5b ust. 1 ustawy o PIT, to  dochód osiągany przez niego z tego rodzaju czynności nie stanowi dochodu z  działalności gospodarczej i w związku z tym nie będzie podlegał zasadom  opodatkowania podatkiem dochodowym dochodów z działalności gospodarczej. 

Rozwiązania ograniczające możliwość przechodzenia na tzw. samozatrudnienie funkcjonują w ustawie o PIT również w odniesieniu do prawa korzystania z  opodatkowania dochodów według preferencyjnej 19% stawki podatku.

Z tego sposobu opodatkowania nie mogą bowiem korzystać przedsiębiorcy,  którzy uzyskali przychody ze  świadczenia usług na rzecz byłego lub obecnego  pracodawcy, odpowiadające czynnościom, które w roku podatkowym wykonywali  lub wykonują w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy (art. 9a  ust. 3 ustawy o PIT).

Jeżeli przedsiębiorca  wybrał opodatkowanie według 19% stawki podatku i uzyska w roku podatkowym  przychody wskazane w powołanym przepisie, to traci prawo do opodatkowania  dochodów z działalności gospodarczej według tej stawki i jest obowiązany do  wpłacenia zaliczek od dochodu osiągniętego od początku roku, obliczonych przy  zastosowaniu progresywnej skali podatkowej oraz odsetek za zwłokę od zaległości  z tytułu tych zaliczek.  

Podobne ograniczenie dotyczy ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych  (art. 8 ust. 1 pkt 6 i ust. 2 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od  niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne).