Fikcyjne samozatrudnienie
Kwestie podatkowe
Zasady opodatkowania dochodów osób fizycznych z działalności gospodarczej, regulują przepisy ustawy o PIT.
Podatnicy uzyskujący dochody z działalności gospodarczej podatek dochodowy opłacają na ogólnych zasadach, tj. według progresywnej skali podatkowej albo według 19% stawki podatku, jeżeli podatnik wybierze taki sposób opodatkowania (art. 9a ustawy o PIT).
Podatnicy będący osobami fizycznymi, prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą, mogą również wybrać jedną ze zryczałtowanych form opodatkowania, tj. ryczałt od przychodów ewidencjonowanych lub kartę podatkową. Wówczas zastosowanie mają przepisy ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz. U. Nr 144, poz. 930, z późn. zm.).
Ustawodawca dla celów PIT zdefiniował pozarolniczą działalność gospodarczą w art. 5a pkt 6 ustawy o PIT. Zgodnie z tą definicją ilekroć w ustawie o PIT jest mowa o działalności gospodarczej albo pozarolniczej działalności gospodarczej – oznacza to działalność zarobkową:
a) wytwórczą, budowlaną, handlową, usługową,
b) polegającą na poszukiwaniu, rozpoznawaniu i wydobywaniu kopalin ze złóż,
c) polegającą na wykorzystywaniu rzeczy oraz wartości niematerialnych i prawnych
- prowadzoną we własnym imieniu bez względu na jej rezultat, w sposób zorganizowany i ciągły, z której uzyskane przychody nie są zaliczane do innych przychodów ze źródeł wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 1, 2 i 4–9 ustawy.
Ponadto w art. 5b ust. 1 ustawy o PIT ustawodawca uznał, że nie można uznać za działalność gospodarczą czynności, jeżeli łącznie spełnione są następujące warunki:
1. odpowiedzialność wobec osób trzecich za rezultat tych czynności oraz ich wykonywanie, z wyłączeniem odpowiedzialności za popełnienie czynów niedozwolonych, ponosi zlecający wykonanie tych czynności;
2. są one wykonywane pod kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonych przez zlecającego te czynności;
3. wykonujący te czynności nie ponosi ryzyka gospodarczego związanego z prowadzoną działalnością.
Odwołanie do przytoczonej definicji działalności gospodarczej zawiera również ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (art. 4 ust. 1 pkt 12 ustawy).
Wskazany przepis art. 5b ust. 1 ustawy o PIT pojawił się od 2007 roku w celu wyeliminowania nadużyć w zakresie przechodzenia na tzw. samozatrudnienie.
Polecamy: Kiedy pracownik uzyskuje przychód z imprezy firmowej?
Kiedy prezenty firmy dla pracowników są zwolnione z PIT
PIT-2 i inne oświadczenia, które zmniejszają zaliczki na PIT
Chodziło o wykluczenie sytuacji, w których podatnicy zakładaliby działalność gospodarczą jedynie ze względu na chęć obniżenia przez pracodawców kosztów pracy, a w rzeczywistości świadczyliby pracę na ich rzecz pod ich kierownictwem lub nadzorem.
Zatem jeżeli podatnik z naruszeniem art. 22 § 1 Kodeksu pracy przechodzi na „fikcyjne samozatrudnienie” i w rzeczywistości wykonuje czynności w warunkach wskazanych w art. 5b ust. 1 ustawy o PIT, to dochód osiągany przez niego z tego rodzaju czynności nie stanowi dochodu z działalności gospodarczej i w związku z tym nie będzie podlegał zasadom opodatkowania podatkiem dochodowym dochodów z działalności gospodarczej.
Rozwiązania ograniczające możliwość przechodzenia na tzw. samozatrudnienie funkcjonują w ustawie o PIT również w odniesieniu do prawa korzystania z opodatkowania dochodów według preferencyjnej 19% stawki podatku.
Z tego sposobu opodatkowania nie mogą bowiem korzystać przedsiębiorcy, którzy uzyskali przychody ze świadczenia usług na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy, odpowiadające czynnościom, które w roku podatkowym wykonywali lub wykonują w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy (art. 9a ust. 3 ustawy o PIT).
Jeżeli przedsiębiorca wybrał opodatkowanie według 19% stawki podatku i uzyska w roku podatkowym przychody wskazane w powołanym przepisie, to traci prawo do opodatkowania dochodów z działalności gospodarczej według tej stawki i jest obowiązany do wpłacenia zaliczek od dochodu osiągniętego od początku roku, obliczonych przy zastosowaniu progresywnej skali podatkowej oraz odsetek za zwłokę od zaległości z tytułu tych zaliczek.
Podobne ograniczenie dotyczy ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych (art. 8 ust. 1 pkt 6 i ust. 2 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne).
Kwestia prawa pracy i ubezpieczeń społecznych
Do kwestii uchylania się od płacenia pełnych składek ZUS poprzez „fałszywe samozatrudnienie” odniósł się minister pracy i polityki społecznej w piśmie z 8 maja 2012 r. nr DUS-0700/194/MSz/12, w którym wyjaśnia: „Problematyka zawierania różnego rodzaju umów jest przedmiotem prac partnerów społecznych. Na posiedzeniu Zespołu problemowego ds. prawa pracy i układów zbiorowych Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych, zwołanym z inicjatywy rządowej, zespół przyjął stanowisko, w którym zobowiązał się m.in. do podjęcia rozmów zmierzających do uregulowania kwestii stabilności zatrudnienia w kontekście warunków stosowania umów na czas określony, umów cywilnoprawnych, samozatrudnienia i pracy tymczasowej. Dalsze prace w tym zakresie są zatem uzależnione od przebiegu prac na forum zespołu”.
Jednocześnie minister pracy i polityki społecznej podkreśla, że: „(…) nie jest dopuszczalne zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną przy zachowaniu warunków wykonywania pracy określonych w art. 22 § 1 Kodeksu pracy 5 (wykonywanie pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę). Wynika to wprost z art. 22 § 1 2 Kodeksu pracy.
Jednak minister pracy i polityki społecznej nie posiada kompetencji ustawowych w zakresie przeprowadzania działań kontrolnych u pracodawców w celu eliminacji naruszeń obowiązujących przepisów prawa pracy.
Uprawnienia takie posiada natomiast Państwowa Inspekcja Pracy podlegająca bezpośrednio Sejmowi RP. Istotnym uprawnieniem inspektorów pracy w omawianym zakresie jest prawo do wytaczania powództwa o ustalenie istnienia stosunku pracy na rzecz obywateli, wynikające z art. 63 1 Kodeksu postępowania cywilnego”.
Minister pracy i polityki społecznej wskazuje, że: „(…) przepisy z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych nie ingerują co do zasady w swobodę zawierania umów pomiędzy zainteresowanymi stronami, zarówno w przypadku umów o szeroko rozumianą pracę najemną (umowy o pracę i cywilnoprawne umowy-zlecenia), jak i – tym bardziej – w swobodę zawierania kontraktów pomiędzy dwoma niezależnymi podmiotami gospodarczymi, funkcjonującymi na gruncie prawa działalności gospodarczej.
W przypadku prawomocnego stwierdzenia przez uprawnione do tego organy faktycznego istnienia stosunku pracy, tam gdzie z nazwy mamy do czynienia z innego rodzaju umowami – z mocy prawa osoby tak zatrudnione zostają objęte pracowniczą ochroną w ramach Kodeksu pracy i przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych. (…) osoby, które wykonują pracę na podstawie zawartych umów-zleceń, jak również osoby, które wykonują określone prace czy usługi w ramach własnej działalności gospodarczej, w warunkach i w sposób nienaruszający zasad przepisów o swobodzie działalności gospodarczej – są na podstawie przepisów ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585, z późn. zm.) objęte obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi oraz ubezpieczeniem wypadkowym – odpowiednio na zasadach przewidzianych dla zleceniobiorców lub dla osób wykonujących działalność pozarolniczą.
Na zasadzie dobrowolności – wymienione wyżej osoby mogą być także objęte ubezpieczeniem chorobowym, zapewniającym świadczenia pieniężne w razie choroby i macierzyństwa”.
Źródło: Odpowiedź z 16 maja 2012 r. (data wpływu) Macieja Grabowskiego - podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów na interpelację poselską nr 3962.
© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.
Komentarze(0)
Pokaż:
NajnowszePopularneNajstarsze