Ośrodek interesów osobistych i gospodarczych podatnika

Miejsce rezydencji podatkowej na gruncie ustawy o PIT

Kluczowe dla prawidłowego określenia miejsca rezydencji podatkowej jest ustalenie miejsca zamieszkania podatnika. Zgodnie z polską ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych (art. 3 ust. 1a) uznaje się, że osoba ma miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli posiada ośrodek interesów życiowych (osobistych lub gospodarczych) lub przebywa w Polsce dłużej niż 183 dni w roku podatkowym. W takich przypadkach osoby fizyczne podlegają w Polsce obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (tzw. nieograniczony obowiązek podatkowy).

Spójnik „lub” wskazuje, że kryteria te należy rozpatrywać rozłącznie i niezależnie. Przykładowo, aby określić miejsce zamieszkania, nie trzeba przebywać w Polsce dłużej niż 183 dni w roku. Wystarczy posiadać w tym kraju ośrodek interesów życiowych. Dodatkowo z uwagi na użycie spójnika „lub” także w przypadku rozróżnienia osobistego i gospodarczego ośrodka interesów życiowych w efekcie należy przyjąć, że w ustawie zdefiniowane są trzy rozłączne kryteria potwierdzające miejsce zamieszkania. Takie podejście potwierdzają także organy podatkowe (np. interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z 7 lutego 2012 r., sygn. IPTPB2/415-650/11-4/MP).

Pomimo tego, że do okresu 183 dni wlicza się każdy zaczęty dzień w danym kraju, w tym także weekendy, święta czy dni wolne od pracy, to podatnik wskazał, że jego pobyt nie przekroczył tego okresu, zatem fiskus w omawianej sprawie skupił swoje zainteresowania na analizie dwóch pozostałych przesłanek (interesów życiowych).

Centrum interesów osobistych podatnika

Powiązania osobiste to występowanie więzi rodzinnych, towarzyskich, podejmowanie aktywności społecznej, kulturalnej, sportowej czy też politycznej. W praktyce często podstawowym czynnikiem jest obecność w danym kraju współmałżonka/partnera oraz małoletnich dzieci. Przykładowo więc, wyjeżdżając do innego kraju w celu zarobkowym z całą rodziną, należy przyjąć, że ośrodek osobistych interesów jest w tym innym kraju. W przypadku osób samotnych za ośrodek interesów osobistych przyjmuje się miejsce prowadzenia samodzielnego gospodarstwa domowego, tj. przykładowo relacji z przyjaciółmi, uczestniczenia w życiu kulturalnym, politycznym czy też praktykowania hobby.

Przykładowo Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 20 grudnia 2018 r. wskazał, że „w dbałość o ognisko domowe, przez co należy rozumieć, że osoba zainteresowana czyni wszystko, co jest niezbędne, aby mieć to mieszkanie do własnej dyspozycji w każdym czasie, w sposób ciągły, a nie od czasu do czasu, na pobyt, który z różnych względów może mieć charakter krótkotrwały”. Innymi słowy, jeżeli osoba fizyczna czyni starania, aby osiedlić się w danym kraju na pobyt długotrwały, wówczas występować może u niej tzw. ognisko domowe, które jest przyczyną występowania interesów osobistych w tym kraju. W związku z powyższym w omawianej sprawie organ stwierdził, że podatnik przeniósł na terytorium Włoch centrum interesów osobistych.

Ośrodek interesów gospodarczych podatnika

Inny natomiast wniosek wynikał w zakresie interesów gospodarczych. We wniosku o interpretację podatnik wskazał, że na terytorium Polski posiada jeszcze dwa rachunki bankowe i jest właścicielem nieruchomości, którą na czas pobytu wynajmuje. Ponadto jest ubezpieczony oraz ma zawieszony stosunek pracy z polskim pracodawcą.

Należy wskazać, że w przepisach brak jest definicji ośrodka interesów gospodarczych. W praktyce chodzi tu o miejsce, gdzie osiąga się większość swoich dochodów z pracy zarobkowej, wykonywania wolnego zawodu czy prowadzenia działalności gospodarczej. Ponadto pod uwagę może być wzięta kwestia posiadanych inwestycji w danym kraju, majątku ruchomego i nieruchomego, depozytów czy lokat, a także kredytów lub polis ubezpieczeniowych. W związku z powyższym organ stwierdził, że powiązania podatnika są na tyle silne, że nieograniczony obowiązek podatkowy powstaje na terytorium Polski.

Co stwierdził NSA?

NSA potwierdził wcześniejsze stanowisko WSA w Warszawie i wskazał, że pomimo iż pozostawione w Polsce mienie może wpływać na ustalenie ośrodka interesów życiowych, to jednak nie ma ono decydującego charakteru. W ocenie NSA w niniejszej sprawie powiązania z Polską miały charakter marginalny. W szczególności nie można mówić o ośrodku gospodarczym w sytuacji, gdy podatnik większość dochodów osiąga z pracy we Włoszech. Był to zresztą bezpośredni powód jego przeprowadzki. Tam też wykonuje zawód. Dodatkowo NSA podkreślił, że w tym przypadku nie znajdą zastosowania tzw. normy kolizyjne, ponieważ podatnika nie można uznać za rezydenta dwóch krajów – Polski i Włoch.

Stanowisko NSA należy uznać za korzystne dla podatnika w szczególności z uwagi na zagwarantowanie pewności prawa. Sprawa z pozoru prosta została skomplikowana przez urząd do tego stopnia, że rozstrzygnięcie musiał wydać NSA.

Autor: radca prawny Robert Nogacki
Kancelaria Prawna Skarbiec