Opodatkowanie dochodów osób samotnie wychowujących dzieci
REKLAMA
REKLAMA
Zasady preferencyjnego opodatkowania dochodów
W obecnym stanie prawnym rodzic lub opiekun prawny, opodatkowujący swoje dochody w Polsce może zastosować w rocznym rozliczeniu podatkowym podatku dochodowego preferencyjną formę opodatkowania. Podatek jest określany w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy dochodów takiej osoby. Podatnik musi jednak spełniać pewne kryteria.
Przede wszystkim musi być osobą samotnie wychowującą co najmniej jedno dziecko. Po drugie, dziecko pozostające na wychowaniu musi być:
1) małoletnie,
2) takie, które bez względu na ich wiek otrzymywały w roku podatkowym zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną, lub
3) do ukończenia 25 roku życia uczące się (nieosiągające dochodów).
Po trzecie, podatnik musi być panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem albo osobą, w stosunku do której orzeczono separację, lub osobą pozostającą w związku małżeńskim, jeżeli jej małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności. Po czwarte, podatnik nie może osiągać przychodów opodatkowanych podatkiem liniowym, ryczałtem czy podatkiem tonażowym.
REKLAMA
Stanowisko organów podatkowych
Do końca 2010 r. w art. 6 ust 5 ustawy o PIT zamieszczona była definicja legalna osoby samotnie wychowującej dzieci. Ówczesne brzmienie tego przepisu wskazywało, że za osobę samotnie wychowującą dzieci uważa się jednego z rodziców albo opiekuna prawnego. Jednak na skutek nowelizacji, która weszła w życie 1.1.2011 r. słowo „jednego” nie znalazło się w nowym brzmieniu przepisu regulującego zasady preferencyjnego opodatkowania.
Organy podatkowe nadal jednak stały na stanowisku, że art. 6 ust. 4 ustawy o PIT nie może być odczytywany w ten sposób, że każda osoba mająca dzieci i znajdująca się w stanie wolnym określonym w tym przepisie jest osobą samotnie wychowującą dziecko.
Zdaniem organów podatkowych, „okoliczność, że dwie osoby wychowują te same dzieci wyklucza możliwość uznania, że którakolwiek z tych osób wychowuje dzieci samotnie. Tak więc dzieci są wychowywane przez oboje rodziców”.
Wyrok NSA z 5 kwietnia 2017 r.
REKLAMA
Sytuację podatników zmienił wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 5 kwietnia 2017 r. (sygn. II FSK 573/15). Sąd w orzeczeniu opowiedział się za wykładnią prorodzinną przepisów. Skład orzekający wskazał, że możliwe jest skorzystanie z preferencyjnych zasad opodatkowania przez oboje rodziców, jeżeli obojgu przysługuje władza rodzicielska, a opiekę nad dzieckiem wykonują naprzemiennie, bez udziału drugiego z rodziców. Samotne wychowywanie nie musi bowiem mieć miejsca przez cały rok podatkowy, jak przyjmują organy podatkowe. Wystarczy, aby stan taki w roku podatkowym zaistniał.
Jak wskazano w uzasadnieniu, „celem wprowadzenia ulgi było umożliwienie preferencyjnego rozliczenia podatkowego dla tych osób, które w roku podatkowym doświadczyły samotnej, samodzielnej pieczy nad dzieckiem i jego wychowywania. Cel ten wpisuje się w idee polityki prorodzinnej Państwa.
(…) Co prawda wychowywanie dzieci w rodzinach niepełnych nie jest stanem pożądanym, jednak w zmieniających się realiach społecznych, należy uwzględnić szczególną ochronę i pomoc Państwa wobec takich rodzin, np. poprzez umożliwienie rodzicom samotnie wychowującym dzieci skorzystanie z ulgi podatkowej. Nie jest przy tym konieczne, aby drugi z rodziców był w tym czasie wyeliminowany z opieki i wychowania dzieci, taki bowiem warunek - jaki zdaje się stawiać Minister Finansów - przeczyłby polityce prorodzinnej Państwa zmierzającej do systemowego wsparcia rodziców w wychowaniu dzieci, zwłaszcza w samotnym wychowaniu dzieci”.
Założenia Polskiego Ładu
Sytuacja osób korzystających z preferencyjnego opodatkowania dochodów ponownie ma ulec zmianie. Projektodawca, w ramach pakietu ustaw Polski Ład proponuje zmianę treści przepisu art. 6 ust. 4 ustawy o PIT. We wskazanym artykule ponownie pojawi się sformułowanie „od dochodów jednego rodzica”. W konsekwencji będzie to powrót do poprzedniego stanu prawnego obowiązującego przed 1 stycznia 2011 r.
Zgodnie z przedstawionym uzasadnieniem, „z samotnym wychowywaniem dziecka nie mamy do czynienia w sytuacji gdy oboje rodzice, w równym stopniu (choć naprzemiennie), są zaangażowani w wychowywanie dziecka, niezależnie od stanu cywilnego w którym pozostają. Osobą samotnie wychowującą dziecko nie jest bowiem rodzic, który naprzemiennie z drugim rodzicem sprawuje zgodną opiekę nad dzieckiem. W takim przypadku nie można mówić o samotnym wychowywaniu dziecka, lecz o zaangażowaniu w proces wychowawczy obojga rodziców”.
Kierunek zmian ostatecznie zmierza do sytuacji, w której preferencyjny sposób opodatkowania będzie uzależniony od tego, że podatnik w roku podatkowym będzie samotnie wychowywał dzieci. Przy czym z istoty pojęcia "osoba samotnie wychowująca dziecko" wynikać ma, że „jest to osoba, która w określonej sytuacji, w określonym czasie zupełnie sama (bez udziału drugiej osoby), zajmuje się wychowywaniem dziecka, stale troszczy się o jego byt materialny i rozwój emocjonalny”.
Projektodawca powinien uwzględnić w projekcie konieczność dookreślenia, kiedy mamy do czynienia z samotnym wychowaniem dziecka. Często bowiem z preferencji korzystają podatnicy, którzy np. pozostają w nieformalnych związkach. Preferencyjne opodatkowanie stosowane jest także przez rodzica stale zamieszkującego z dzieckiem po rozwodzie, pomimo przyznania władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom.
Aby zapobiec dalszym nadużyciom i aby uniknąć kolejnych wątpliwości interpretacyjnych należy wskazać, w jakich okolicznościach wykonywanie władzy rodzicielskiej przez dwoje rodziców, ale odrębnie - nie daje podstaw do zastosowania preferencyjnej formy opodatkowania.
Źródła:
- Ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1128 z późn. zm.)
- Ustawa z 25 listopada 2010 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz. U. Nr 226, poz. 1478 z późn. zm.)
- Pismo z 29 kwietnia 2014 r., wydane przez: Izba Skarbowa w Poznaniu, ILPB2/415-126/14-2/ES, http://sip.mf.gov.pl
- Projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (UD260) wraz z uzasadnieniem.
Jagoda Kondratowska-Muszyńska
Doradca podatkowy w Kancelarii Prof. dr hab. Henryka Dzwonkowskiego
Doktorantka na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego
REKLAMA
REKLAMA
© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.
- Czytaj artykuły
- Rozwiązuj testy
- Zdobądź certyfikat