Rekompensaty dla producentów rolnych za przekazanie owoców i warzyw na cele charytatywne a VAT

Przekazywanie owoców i warzyw przez producentów rolnych (będących podatnikami VAT), np. na cele charytatywne (celem zdjęcia z obrotu handlowego), w zamian za przyznaną rekompensatę pieniężną powoduje, że w myśl obowiązujących przepisów otrzymana kwota finansowego wsparcia obłożona jest 5% podatkiem VAT.

Zdaniem posła Eugeniusz Kłopotka, zawartym w interpelacji poselskiej nr 39 z dnia1 grudnia 2015 r., w takiej sytuacji producent jest podwójnie „karany”. Po pierwsze, że rekompensata nigdy nie wyrównuje poniesionych strat np. wskutek rosyjskiego embarga, po drugie od otrzymanej kwoty należy zapłacić 5% podatek VAT.

Ponieważ zdarzały się w niedalekiej przeszłości również takie sytuacje, gdy niektóre urzędy skarbowe domagały się od rolników (nie będących płatnikami podatku dochodowego) zapłacenia podatku od otrzymywanych odszkodowań za straty poniesione w uprawach rolnych np. z powodu szkód łowieckich, poseł poprosił o odniesienie się do poniższych pytań:

Czy resort finansów byłby skłonny rozważyć nowelizację obowiązujących przepisów w tym kierunku, by wszelkie formy wsparcia rolników z tytułu poniesionych strat w uprawach, zwierzętach nie były obciążone podatkiem VAT, a tym bardziej podatkiem dochodowym?

Czy w świetle dotychczasowej praktyki nie należałoby ukrócić swobodę interpretacyjną przepisów podatkowych przez podległe MF izby i urzędy skarbowe?

Zwrot akcyzy od paliwa rolniczego w 2016 r.

Ministerstwo Finansów, nawiązując do przesłanej interpelacji posła Eugeniusza Kłopotka, poinformowało co następuje.

Odnosząc się do pytania pierwszego w kwestii opodatkowania przedmiotowych rekompensat i dopłat podatkiem od towarów i usług na wstępie podkreślenia wymaga, iż system podatku VAT w Unii Europejskiej podlega ścisłej harmonizacji, co oznacza, iż państwa członkowskie zobowiązane są do przestrzegania zgodności krajowych przepisów w zakresie podatku VAT z regulacjami wynikającymi z prawa unijnego. W związku z tym regulacje przyjęte w przepisach krajowych w tym zakresie, muszą być zgodne w szczególności z przepisami dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L 347 z 11.12.2006 r., str. 1, z późn. zm.), zwanej dalej „dyrektywą”. Powyższa dyrektywa uniemożliwia państwom członkowskim UE dowolne kształtowanie wysokości podstawy opodatkowania tym podatkiem.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054, z późn. zm.), zwanej dalej „ustawą o VAT”, opodatkowaniu tym podatkiem podlegają m.in. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Powyższe czynności podlegają opodatkowaniu, jeśli są wykonywane przez podatnika podatku od towarów i usług, za którego w świetle przepisów ustawy o VAT, uważa się również rolnika dokonującego dostaw płodów rolnych lub świadczącego usługi rolnicze, zdefiniowane w przepisach tej ustawy.

Zmiany w podatku rolnym od 2016 roku

Zgodnie z art. 73 dyrektywy w odniesieniu do dostaw towarów i świadczenia usług innych niż te, o których mowa w art. 74-77, podstawa opodatkowania obejmuje wszystko, co stanowi zapłatę otrzymaną lub którą dostawca lub usługodawca otrzyma w zamian za dostawę towarów lub świadczenie usług od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej, włącznie z subwencjami związanymi bezpośrednio z ceną takiej dostawy lub świadczenia.

Odzwierciedleniem ww. definicji podstawy opodatkowania podatkiem VAT w przepisach krajowych, w tym między innymi w odniesieniu do dostaw płodów rolnych, jest art. 29a ust. 1 ustawy o VAT, zgodnie z którym podstawą opodatkowania, co do zasady, jest wszystko, co stanowi zapłatę, którą dokonujący dostawy towarów lub usługodawca otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej, włącznie z otrzymanymi dotacjami, subwencjami i innymi dopłatami o podobnym charakterze mającymi bezpośredni wpływ na cenę towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika.

500 pytań o VAT odpowiedzi na trudne pytania z interpretacjami Ministerstwa Finansów (PDF)

W mojej opinii zapisy art. 73 dyrektywy wykluczają możliwość wyłączenia z podstawy opodatkowania podatkiem VAT środków finansowych otrzymanych w formie dotacji, subwencji lub innej dopłaty o podobnym charakterze, które mają bezpośredni wpływ na cenę towarów dostarczonych przez podatnika, również będącego rolnikiem.

Odnosząc się do wskazanego przez Pana Posła przykładu dotyczącego opodatkowania podatkiem od towarów i usług rekompensat pieniężnych otrzymanych przez producentów rolnych w sytuacji nieodpłatnego przekazania w ramach „operacji wycofania z rynku w celu bezpłatnej dystrybucji” owoców i warzyw (w związku z embargiem Rosji) pragnę podkreślić, że przedmiotowe rekompensaty przybierają postać konkretnej kwoty za kilogram przekazanych wskazanym podmiotom owoców i warzyw, jako takie więc stanowią wynagrodzenie za przekazane towary. Nie stanowią one zatem dopłat o charakterze ogólnym, które pozostawałyby poza zakresem opodatkowania podatkiem VAT. Podkreślić należy, że do rozliczenia podatku VAT od otrzymanych od Agencji Rynku Rolnego kwot wsparcia finansowego zobowiązany jest producent rolny - wyłącznie będący podatnikiem VAT czynnym (tzw. rolnicy ryczałtowi korzystają ze zwolnienia od podatku VAT).

Odnosząc się do kwestii opodatkowania podatkiem dochodowym wskazać należy, że przychody z działalności rolniczej są wyłączone z opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych (art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy 1 z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - Dz. U. z 2012 r. poz. 361, z późn. zm. - zwanej dalej „ustawą o PIT”). Wyłączenie to nie obejmuje jednakże przychodów z działów specjalnych produkcji rolnej.

Normy szacunkowe dochodu z działów specjalnych produkcji rolnej w 2016 r.

W rozumieniu przepisów ustawy o PIT oraz ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2014 r. poz. 851, z późn. zm.), dalej „ustawa o CIT”, działalnością rolniczą jest działalność polegająca na wytwarzaniu produktów roślinnych lub zwierzęcych w stanie nieprzetworzonym (naturalnym) z własnych upraw albo hodowli lub chowu, w tym również produkcja materiału siewnego, szkółkarskiego, hodowlanego oraz reprodukcyjnego, produkcja warzywnicza gruntowa, szklarniowa i pod folią, produkcja roślin ozdobnych, grzybów uprawnych, sadownicza, hodowla i produkcja materiału zarodowego zwierząt, ptactwa i owadów użytkowych, produkcja zwierzęca typu przemysłowo-fermowego oraz hodowla ryb, a także działalność, w której minimalne okresy przetrzymywania zakupionych zwierząt i roślin, w trakcie których następuje ich biologiczny wzrost, wynoszą co najmniej:

1. miesiąc - w przypadku roślin,
2. 16 dni - w przypadku wysokointensywnego tuczu specjalizowanego gęsi lub kaczek,
3. 6 tygodni - w przypadku pozostałego drobiu rzeźnego,
4. 2 miesiące - w przypadku pozostałych zwierząt

- licząc od dnia nabycia (art. 2 ust. 2 ustawy o PIT oraz art. 2 ust. 2 ustawy o CIT).

Działami specjalnymi produkcji rolnej są natomiast: uprawy w szklarniach i ogrzewanych tunelach foliowych, uprawy grzybów i ich grzybni, uprawy roślin "in vitro", fermowa hodowla i chów drobiu rzeźnego i nieśnego, wylęgarnie drobiu, hodowla i chów zwierząt futerkowych i laboratoryjnych, hodowla dżdżownic, hodowla entomofagów, hodowla jedwabników, prowadzenie pasiek oraz hodowla i chów innych zwierząt poza gospodarstwem rolnym.

Nie stanowią działów specjalnych produkcji rolnej uprawy, hodowla i chów zwierząt w rozmiarach nieprzekraczających wielkości określonych w załączniku nr 2 do ustawy o PIT (art. 2 ust. 3 i 3a ustawy o PIT) oraz w załączniku nr 2 do ustawy o CIT (art. 2 ust. 3 i 5 ustawy o CIT).

Zatem, jeżeli celem odszkodowania jest rekompensata rolnikowi możliwości osiągnięcia przychodów z działalności rolniczej w takiej wysokości, w jakiej uzyskałby je, gdyby szkoda nie powstała, wówczas odszkodowanie to należy uznać za przychód z działalności rolniczej, który nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym.

Odnosząc się do pytania drugiego należy wskazać, że zgodnie z art. 14a § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2015 r. poz. 613, ze zm.), zwanej dalej „Ordynacją stosowania przepisów prawa podatkowego przez organy podatkowe oraz organy kontroli skarbowej, dokonując w szczególności ich interpretacji, z urzędu lub na wniosek, przy uwzględnieniu orzecznictwa sądów oraz Trybunału Konstytucyjnego lub Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (interpretacje ogólne).

Jednym z działań Ministra Finansów służących realizacji ww. celu było skierowanie do organów podatkowych pisma z 18 marca 2015 r. (nr DD2.8201.2.2015), w którym wyjaśniono sposób interpretacji przepisów ustaw o podatku dochodowym w stosunku do przychodów rolników z tytułu odszkodowań za straty w uprawach i hodowli, wypłacane na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013 r. poz. 627, z późn. zm.) oraz ustawy z dnia 13 października 1995 r. Prawo łowieckie (Dz. U. z 2013 r. poz. 1226, z późn. zm.).

Zgodnie z wyjaśnieniami zawartymi w ww. piśmie, na gruncie przepisów ustawy o PIT oraz ustawy o CIT, otrzymane na podstawie przepisów o ochronie przyrody oraz przepisów prawa łowieckiego odszkodowanie stanowiące rekompensatę za szkody wyrządzone przez zwierzęta w prowadzonej działalność rolniczej, np. w uprawach rolnych, należy kwalifikować do przychodów z działalności rolniczej.

Tym samym odszkodowanie to nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Wysłanie ww. pisma do organów podatkowych zakończyło wątpliwości interpretacyjne związane ze skutkami podatkowymi wypłaty odszkodowań za szkody w uprawach rolnych i hodowli wyrządzone przez dzikie zwierzęta.

Należy jednakże podkreślić, że powoływane pismo nr DD2.8201.2.2015 nie było interpretacją ogólną, o której mowa w art. 14a § 1 Ordynacji podatkowej.

Jeżeli chodzi natomiast o kwestie opodatkowania dopłat bądź rekompensat dla rolników podatkiem VAT, nie występują rozbieżności w wydawanych przez podległe mi organy interpretacjach w tym zakresie.