Instytucja powiernictwa jako element optymalizacji podatkowej

Autopromocja

Podstawą usług powierniczych jest porozumienie pomiędzy osobą, która chce wykonać operację gospodarczą, a zawodowym pośrednikiem, którym jest powiernik. Na mocy takiego porozumienia zobowiązuje się on wykonać operację we własnym imieniu, ale na rzecz swojego mocodawcy (tzw. zastępstwo pośrednie). Dzięki takiemu rozwiązaniu klient zachowuje anonimowość, tylko dane powiernika figurują bowiem we wszelkich umowach i dokumentach transakcyjnych oraz w rejestrach. Pośrednik ma obowiązek przenieść na swojego klienta wszystko, co uzyskał w realizacji porozumienia. Ponadto zobowiązuje się nie korzystać z uprawnień, jakie nabył na rzecz swojego klienta, poza sposobem, który mocodawca wskazał w przygotowanych instrukcjach.

Autopromocja

Szkolenie:
Wdrożenie KSeF w biurze rachunkowym – procedury, narzędzia i ryzyka

Sprawdź

Powiernictwo oznacza relację prawną, w której właściciel majątku powierza go innej osobie (powiernikowi) w celu przechowania go lub zarządzania nim w swoim imieniu, ale na rzecz powierzającego. Powiernik staje się w ten sposób zarządcą majątku przekazanego pod opiekę.

Dokumentem tworzącym stosunek powiernictwa jest umowa powiernicza. W polskim prawie należy ona do umów nienazwanych, do których stosuje się regulacje związane z umowami o świadczenie usług. Umowę powierniczą zawierają co najmniej dwie strony: powiernik (zwany także fiducjantem) oraz powierzający (fiducjariusz).

Powiernictwo i zarząd powierniczy ma szerokie zastosowanie w czynnościach prawnych dokonywanych pomiędzy stronami. Jest to jedna z zalet tego rozwiązania. Z uwagi na jego uniwersalność można wyróżnić kilka głównych czynności związanych z zarządem powierniczym: powiernictwo do założenia spółki, do nabycia nieruchomości czy też do rachunku bankowego.

Instytucja ta wykorzystywana jest w praktyce życia codziennego, np. jako element optymalizacji podatkowej, gwarant anonimowości powiernika co do jego statusu majątkowego (ochrona majątku), zamierzeń czy faktycznych czynności lub jako sposób na przekazanie aktywów.

Autopromocja

Komplet KSeF:
wdrożenie w firmie, zasady wystawiania faktur, wystawianie i rozliczanie korekt

Sprawdź

Realizacja takiej umowy jest neutralna podatkowo – poza wynagrodzeniem powiernika.

Zachowanie anonimowości

Usługi powiernicze adresowane są właśnie do osób, które nie chcą ujawniać swojego udziału w transakcjach przeprowadzanych na ich rzecz. Możliwości jest wiele. Powszechnie wykorzystuje się je do transakcji dla podmiotów, które cenią sobie prywatność, ale są również przydatne do przechowania wartości majątkowych w dyskretny sposób czy też nabycia nieruchomości w imieniu własnym, ale na rzecz innego podmiotu. Jak pokazuje praktyka, umowa powiernicza może być przydatna także w prawie spółek i to nie tylko w bieżącym planowaniu działalności operacyjnej, lecz również w konstruowaniu struktur za pośrednictwem spółek celowych zakładanych w państwach, które gwarantują szeroki zakres ochrony tożsamości udziałowców. Efektywne przestrzeganie tajemnicy bankowej czy tworzenie takich wehikułów korporacyjnych, jak trusty i fundacje prywatne w tzw. rajach podatkowych, ma wpływ na ochronę majątku i prywatności.

Sprawdź: INFORLEX SUPERPREMIUM

Autopromocja

KOMPLET PODATKI 2026

Sprawdź

W prawie spółek owa przydatność powiernictwa dotyczy różnych konfiguracji faktycznych. Jedną z nich jest sytuacja, w której dana osoba jest idealnym kandydatem do prowadzenia spraw spółki, ale nie jest wspólnikiem. Ponieważ umowa powiernicza może być tajna, często jest wykorzystywana przez osoby, które chcą pozostać anonimowe. Może mieć także zastosowanie, gdy dana osoba działa w kilku spółkach, które mają podobny profil i w jednej z nich zobowiązała się do nieprowadzenia działalności konkurencyjnej.

Skutki podatkowe

Powiernictwo wykorzystuje się jako sposób ochrony majątku, ponieważ wspólnikiem ujawnionym w rejestrze jest powiernik i wyłącznie jemu znany jest powierzający.

Z uwagi na to, iż przeniesienie własności udziałów lub akcji nie stanowi odpłatnego zbycia praw majątkowych z tego tytułu, u powiernika nie powstanie przychód ani obowiązek złożenia deklaracji podatkowej, gdyż takie działanie nie powoduje definitywnego przysporzenia majątkowego. Dywidenda, która w praktyce byłaby wypłacona, również nie spowodowałaby powstania obowiązku podatkowego u powiernika. Przychód powstanie bowiem bezpośrednio u zleceniodawcy, na którego rzecz nabyte zostały udziały, akcje lub została wypłacona dywidenda. Będzie on miał uprawnienie do rozpoznania kosztów transakcji.

Jak z tego wynika, powiernictwo ma bardzo szerokie, czasami niedoceniane spektrum zastosowania, zwłaszcza w planowaniu strategii rozwoju danego podmiotu, pod względem polskiej, jak i szeroko rozumianej zagranicznej optymalizacji działalności operacyjnej oraz podatkowej, czego przykładem jest powyższy przykład wykorzystania tej instytucji do nabycia udziałów. W sytuacji, kiedy mamy do czynienia z nachalną i wręcz natarczywą ingerencją państwa w bieżące sprawy rodzimych podmiotów gospodarczych i osób je reprezentujących, szerokie wykorzystanie powiernictwa jest działaniem coraz bardziej pożądanym.

Autor: Kancelaria Prawna Skarbiec, specjalizująca się w przeciwdziałaniu bezprawiu urzędniczemu, w kontrolach podatkowych i celno-skarbowych oraz optymalizacji podatkowej