Przebaczenie w prawie spadkowym – niegodność dziedziczenia i wydziedziczenie

W takim zakresie spadkodawca ma możliwość zniesienia skutków prawnych określonych zachowań spadkobierców poprzez przebaczenie im czynów, których się względem niego dopuścili.

Autopromocja

W doktrynie przyjmuje się, że akt przebaczenia ma charakter stricte uczuciowy i emocjonalny. Polega bowiem niejako na puszczeniu w niepamięć doznanej krzywdy i odczutej urazy. Dla skuteczności przebaczenia konieczna jest:

a) znajomość okoliczności uzasadniających niegodność spadkobiercy;

b) wola i świadomość przebaczenia.

Autopromocja

Webinar:
KSeF – na co warto przygotować firmę?

Sprawdź

Przebaczenie może nastąpić w różnoraki sposób, gdyż ustawa (Kodeks cywilny) nie wprowadza w tym zakresie żadnych szczególnych wymogów formalnych. Może być ono więc dokonane w dowolnej formie, a więc zarówno w sposób wyraźny, jak i dorozumiany. Najczęściej następuje to poprzez złożenie oświadczenia woli, np. w testamencie (testator może umieścić w testamencie zapis, iż przebacza spadkobiercy określone zachowanie stanowiące podstawę uznania niegodności, lub mając świadomość powyższych okoliczności, ustanawia taką osobę spadkobiercą testamentowym bądź zapisobiorcą).  

Podatek od nieruchomości 2014 - stawki maksymalne

Przestępstwa i wykroczenia skarbowe 2014 - grzywny

Autopromocja

Szkolenie: Jak przygotować się do KSeF?

Sprawdź

Stawki VAT w 2014, 2015 i 2016 roku

Jeżeli jednak, przebaczenie nie będzie miało formy oświadczenia woli, to traktowane będzie jako zdarzenie cywilnoprawne stanowiące przejaw woli podobny do oświadczenia woli.

Autopromocja

Jak przygotować się do zmian 2025.
Podatki. Rachunkowość. ZUS

Sprawdź

Należy pamiętać, że w sytuacji, gdy spadkodawca przebaczył spadkobiercy po wydziedziczeniu go w testamencie, wydziedziczenie to jest bezskuteczne bez względu na formę, w jakiej przebaczenie nastąpiło. Przebaczenie po sporządzeniu testamentu będzie możliwe więc tylko poprzez sporządzenie nowego testamentu. 

Z instytucji przebaczenia może skorzystać zarówno osoba posiadającą pełną zdolność do czynności prawnych, jak i taka, której tej zdolności nie posiada. W drugim przypadku koniecznym jest jednak, aby przebaczający w chwili przebaczania działał z dostatecznym rozeznaniem. Zgodnie z piśmiennictwem, przez działanie z dostatecznym rozeznaniem należy uważać zdolność do zrozumienia i odczucia krzywdy wyrządzonej czynem stanowiącym przyczynę niegodności (wydziedziczenia) oraz do świadomego puszczenia w niepamięć tej krzywdy. Nie mniej, ocena „dostatecznego rozeznania” musi być dokonywana indywidualnie w każdym kolejnym przypadku.

Należy również pamiętać, że oświadczenie o przebaczeniu może być wzruszone na podstawie przepisów o wadach oświadczenia woli (brak świadomości lub swobody; błąd lub groźba). Nie odnosi się to jednak do tzw. pozorności przebaczenia.

Z chwilą przebaczenia wydziedziczenie staje się bezskuteczne, co znaczy, że spadkobierca ponownie staje się osobą uprawnioną do zachowku. Nie mniej, przebaczenie, które nie łączy się z jednoczesnym odwołaniem sporządzonego testamentu, uchyla wyłącznie skutki związane z pozbawieniem danej osoby prawa do zachowku, nie uchyla natomiast skutków związanych z samym testamentem.

Przeważająca większość doktryny uważa, iż nie jest możliwe odwołanie przebaczenia. Nie jest to jednak stanowisko jednolite. 

Łukasz Bernatowicz, radca prawny

Krzysztof Gładych, aplikant radcowski

Kancelaria Radców Prawnych i Doradców Podatkowych

Bernatowicz Komorniczak Mazur sp.p.