Przebaczenie w prawie spadkowym – niegodność dziedziczenia i wydziedziczenie

W takim zakresie spadkodawca ma możliwość zniesienia skutków prawnych określonych zachowań spadkobierców poprzez przebaczenie im czynów, których się względem niego dopuścili.

Autopromocja

W doktrynie przyjmuje się, że akt przebaczenia ma charakter stricte uczuciowy i emocjonalny. Polega bowiem niejako na puszczeniu w niepamięć doznanej krzywdy i odczutej urazy. Dla skuteczności przebaczenia konieczna jest:

a) znajomość okoliczności uzasadniających niegodność spadkobiercy;

b) wola i świadomość przebaczenia.

Autopromocja

Webinar: VAT 2025

Sprawdź

Przebaczenie może nastąpić w różnoraki sposób, gdyż ustawa (Kodeks cywilny) nie wprowadza w tym zakresie żadnych szczególnych wymogów formalnych. Może być ono więc dokonane w dowolnej formie, a więc zarówno w sposób wyraźny, jak i dorozumiany. Najczęściej następuje to poprzez złożenie oświadczenia woli, np. w testamencie (testator może umieścić w testamencie zapis, iż przebacza spadkobiercy określone zachowanie stanowiące podstawę uznania niegodności, lub mając świadomość powyższych okoliczności, ustanawia taką osobę spadkobiercą testamentowym bądź zapisobiorcą).  

Podatek od nieruchomości 2014 - stawki maksymalne

Przestępstwa i wykroczenia skarbowe 2014 - grzywny

Autopromocja

Webinar: VAT 2025

Sprawdź

Stawki VAT w 2014, 2015 i 2016 roku

Jeżeli jednak, przebaczenie nie będzie miało formy oświadczenia woli, to traktowane będzie jako zdarzenie cywilnoprawne stanowiące przejaw woli podobny do oświadczenia woli.

Autopromocja

Kasowy PIT 2025 – webinar.
Nowe przepisy

Sprawdź

Należy pamiętać, że w sytuacji, gdy spadkodawca przebaczył spadkobiercy po wydziedziczeniu go w testamencie, wydziedziczenie to jest bezskuteczne bez względu na formę, w jakiej przebaczenie nastąpiło. Przebaczenie po sporządzeniu testamentu będzie możliwe więc tylko poprzez sporządzenie nowego testamentu. 

Z instytucji przebaczenia może skorzystać zarówno osoba posiadającą pełną zdolność do czynności prawnych, jak i taka, której tej zdolności nie posiada. W drugim przypadku koniecznym jest jednak, aby przebaczający w chwili przebaczania działał z dostatecznym rozeznaniem. Zgodnie z piśmiennictwem, przez działanie z dostatecznym rozeznaniem należy uważać zdolność do zrozumienia i odczucia krzywdy wyrządzonej czynem stanowiącym przyczynę niegodności (wydziedziczenia) oraz do świadomego puszczenia w niepamięć tej krzywdy. Nie mniej, ocena „dostatecznego rozeznania” musi być dokonywana indywidualnie w każdym kolejnym przypadku.

Należy również pamiętać, że oświadczenie o przebaczeniu może być wzruszone na podstawie przepisów o wadach oświadczenia woli (brak świadomości lub swobody; błąd lub groźba). Nie odnosi się to jednak do tzw. pozorności przebaczenia.

Z chwilą przebaczenia wydziedziczenie staje się bezskuteczne, co znaczy, że spadkobierca ponownie staje się osobą uprawnioną do zachowku. Nie mniej, przebaczenie, które nie łączy się z jednoczesnym odwołaniem sporządzonego testamentu, uchyla wyłącznie skutki związane z pozbawieniem danej osoby prawa do zachowku, nie uchyla natomiast skutków związanych z samym testamentem.

Przeważająca większość doktryny uważa, iż nie jest możliwe odwołanie przebaczenia. Nie jest to jednak stanowisko jednolite. 

Łukasz Bernatowicz, radca prawny

Krzysztof Gładych, aplikant radcowski

Kancelaria Radców Prawnych i Doradców Podatkowych

Bernatowicz Komorniczak Mazur sp.p.