Co nowego w VAT od 1 grudnia 2008 r.

Skrócony termin zwrotu VAT naliczonego

Skrócony został (do 60 dni – od dnia złożenia deklaracji) podstawowy termin zwrotu VAT naliczonego. Dotychczas termin ten wynosił 180 dni. Zmiany nie dotyczą jednak podatników działających na rynku krócej niż rok. Będą oni nadal otrzymywać zwrot VAT w terminie półrocznym, jeśli nie złożą zabezpieczenia majątkowego. Pamiętajmy jednak, że do rozliczeń za okresy poprzedzające moment wejścia ustawy w życie (1 grudnia 2008 r.), obowiązują przepisy w brzmieniu dotychczasowym.

Nowy termin odliczenia VAT naliczonego

Wydłużono termin na dokonanie odliczenia VAT naliczonego wynikającego z otrzymanych faktur lub dokumentów celnych – bez konieczności korekty deklaracji.

Zgodnie z nowym brzmieniem art. 86 ust. 11 ustawy o VAT jeżeli podatnik nie odliczył VAT naliczonego w miesiącu otrzymania faktury (albo w innych terminach określonych w art. 86 ust. 10 ustawy o VAT) – będzie mógł dokonać tego odliczenia w deklaracji za jeden z dwóch następnych okresów rozliczeniowych. Czyli w przypadku faktury otrzymanej w grudniu 2008 r. VAT naliczony wynikający z tej faktury można ująć w grudniowej deklaracji VAT-7 albo w styczniowej 2009 r. albo za luty 2009 r.

Aktualne informacje dotyczące VAT

Likwidacja kaucji w VAT

Nowelizacja ustawy eliminuje obowiązek składania kaucji gwarancyjnej w wysokości 250 tys. zł przez podatników rozpoczynających działalność w handlu wewnątrzwspólnotowym. Zamiast dotychczasowej sztywnej kaucji wprowadza nowy system zabezpieczeń, który ma być mniej restrykcyjny od obecnego. Przyjmowane będą zabezpieczenia w różnych formach: gwarancji bankowej, ubezpieczenia, poręczenia banku lub weksla na kwotę odpowiadającą kwocie wnioskowanego zwrotu podatku.

Zmiana sztywnej kwoty kaucji na zabezpieczenie proporcjonalne do wartości zwrotu podatku jest korzystnym rozwiązaniem dla małych przedsiębiorców. Inaczej się dzieje przy dużych podmiotach, gdzie zaraz po rozpoczęciu działalności kwota zwrotu może przekraczać dotychczasową wartość kaucji.

Nowe przepisy nie realizują w pełni postulatów wynikających z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (ETS). Nie likwidują bowiem całkowicie ograniczeń dla nowych podatników, a jedynie zmniejszają stopień ich dolegliwości, wprowadzając zabezpieczenia bezgotówkowe zamiast obowiązku wpłaty określonej kwoty.

Dotychczasowe zabezpieczenie (kaucja) stosuje się do końca okresu rozliczeniowego, na który zostało złożone. A więc przepisy wprowadzają możliwość zmiany dotychczasowej kaucji na zabezpieczenie w sposób proporcjonalny i w formie fakultatywnej.

Takie rozwiązanie oznacza, że od decyzji organu podatkowego zależeć będzie, czy dotychczasowe zabezpieczenie ulegnie zmianie czy też nie. Dlatego w sytuacji, w której decyzja organu będzie odmowna, podmioty rejestrujące się przed wejściem w życie nowelizacji jako podatnicy VAT UE mogą czekać na zwrot złożonej kaucji nawet do półtora roku.

Zniesienie 30% sankcji VAT

Od grudnia 2008 r. z ustawy o VAT zniknęła sankcja VAT. W przypadku przedsiębiorców konieczność zapłaty 30% sankcji nawet w przypadku drobnych błędów była bardzo dokuczliwa, zwłaszcza że sankcja nakładana była bez względu na winę podatnika, a organ podatkowy miał obowiązek jej ustalenia. Dlatego też tak samo traktowano podatników, którzy się pomylili oraz tych, którzy wykorzystywali przepisy ustawy sprzecznie z jej założeniami.

Podatnicy powinni jednak zwrócić uwagę na fakt, że sankcja nadal będzie ustalana w postępowaniach, które zostały wszczęte przed 1 grudnia 2008 r. i nie zostały zakończone do tego dnia decyzją ostateczną.

Rozwiązanie to nie wydaje się być zgodne z prawem wspólnotowym, ponieważ w orzecznictwie ETS (zwłaszcza dotyczącym ustalania sankcji po 1 maja 2004 r. za okresy rozliczeniowe sprzed akcesji Polski do UE) spotyka się stanowiska, zgodnie z którymi możliwość nałożenia sankcji nie powinna być zależna od momentu wszczęcia postępowania podatkowego. Polski ustawodawca w tej kwestii ma jednak inne zdanie.

Nowe deklaracje VAT

W związku ze zmianą przepisów VAT wprowadzono od 1 grudnia 2008 r. nowe wzory deklaracji VAT. Minister Finansów w rozporządzeniu z 28 listopada 2008r. (Dz. U. Nr 211, poz. 1333) wprowadził wzory nowych deklaracji VAT. Wzory VAT-7, VAT-7K, VAT-8, VAT-9, VAT-10, VAT-11 i VAT-12 zostały oparte na dotychczasowych wzorach.

W rozporządzeniu Ministra Finansów został też określony nowy wzór deklaracji dla podatku od towarów i usług VAT-7D. Wzór tej deklaracji został oparty na wzorach deklaracji VAT-7 i VAT-7K. Druk jest przeznaczony dla podatników rozliczających się kwartalnie, innych niż mali podatnicy.

Jednak aż do 31 grudnia 2009 r., mogą być stosowane dotychczasowe wzory deklaracji wraz z objaśnieniami, określone rozporządzeniem Ministra Finansów z 19 września 2005 r. w sprawie wzorów deklaracji podatkowych dla podatku od towarów i usług (Dz.U. Nr 185, poz. 1545). Nie dotyczy to jednak podatników, którzy dokonują rozliczenia podatku należnego z tytułu importu towarów, zgodnie z art. 33a ustawy o VAT – oni muszą posługiwać się już nowymi drukami.

Nowy VAT-R

1 grudnia 2008 r. weszło również w życie rozporządzenie Ministra Finansów zmieniające rozporządzenie w sprawie wzorów dokumentów związanych z rejestracją podatników w zakresie podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 211, poz. 1331)

Nowelizacja rozporządzenia zakłada m.in. wprowadzenie nowego wzoru zgłoszenia rejestracyjnego w zakresie VAT (VAT-R)

Nowy druk będzie obowiązywać od 1 grudnia 2008 r. Jednak do 31 grudnia 2009 r. może być stosowana wersja zgłoszenia rejestracyjnego dotychczas obowiązująca.

Działalność w zakresie gier losowych, zakładów i gier na automatach została objęta VAT

Nowelizacja ustawy o VAT zmienia dotychczasowe rozwiązanie, na podstawie którego firmy działające w branży gier i zakładów nie podlegały podatkowi VAT.

W konsekwencji od 1 grudnia 2008 r. działalność taka podlega (co do zasady) opodatkowaniu VAT wraz z wszystkimi tego konsekwencjami nakładanymi przez ustawę.

Mimo, iż nowe przepisy zawierają również zwolnienie z VAT dla działalności w zakresie gier i zakładów, to od 1 grudnia 2008r. wszystkie podmioty z tej branży będą musiały spełniać obowiązki nakładane na podatników VAT. Chodzi tu w szczególności o składanie w urzędzie skarbowym deklaracji VAT oraz tzw. informacji podsumowujących dotyczących transakcji nabycia lub dostawy towarów z innych krajów Unii Europejskiej, wystawiać faktury spełniające określone wymogi formalne, prowadzić ewidencję sprzedaży i in.

Deklaracja importowa

Nowelizacja wprowadziła możliwość wykazywania podatku należnego z tytułu importu towarów bezpośrednio w deklaracji podatkowej bez konieczności (jak do tej pory) uiszczania tego podatku w urzędzie celnym.

Niestety możliwość takiego rozliczenia będzie dotyczyć jedynie ograniczonej grupy podatników stosujących w imporcie towarów procedurę uproszczoną, tzn. takich, którzy uzyskali odpowiednie pozwolenie od organów celnych i podlegają oni szczególnym procedurom kontrolnym.

Pozostałe ważniejsze zmiany w ustawie o VAT

1. skrócenie do 1 roku (obecnie 3 lata) terminu na powrót do zwolnienia podmiotowego, w przypadku jego wcześniejszej utraty;

2. wprowadzenie magazynów konsygnacyjnych;

3. możliwość składania deklaracji kwartalnych przez wszystkich podatników

Od 1 grudnia 2008 r. prawo do składania deklaracji kwartalnych przysługuje wszystkim podatnikom VAT. Również podatnicy inni niż podatnicy rozliczający się metodą kasową mogą składać deklaracje podatkowe za okresy kwartalne, po uprzednim pisemnym zawiadomieniu naczelnika urzędu skarbowego, najpóźniej jednak do 25-ego dnia drugiego miesiąca kwartału, za który będzie po raz pierwszy złożona kwartalna deklaracja podatkowa.

Pozostali podatnicy inaczej niż mali podatnicy są zobowiązani wpłacać zaliczki miesięczne do 25-ego dnia miesiąca następującego po pierwszym i drugim miesiącu kwartału. Zaliczki będą mogły być wpłacane w wysokości 1/3 zobowiązania podatkowego z poprzedniego kwartału lub w wysokości faktycznego rozliczenia za dany miesiąc kwartału. Będzie też możliwość zamiany systemów rozliczeń - z ryczałtowego na faktyczne w ciągu roku.

Argumentem przemawiającym za wprowadzeniem rozliczeń kwartalnych jest wydłużenie terminów, które ustawa o VAT nakłada na podatnika. Dotyczy to przede wszystkim terminu rozliczenia podatku naliczonego. Przy rozliczeniu miesięcznym odliczenia należy dokonać najpóźniej w deklaracji za drugi miesiąc następujący po miesiącu otrzymania faktury lub dokumentu celnego. W przypadku rozliczeń kwartalnych jest to drugi kwartał następujący po kwartale, w którym otrzymano fakturę lub dokument celny. Wynika z tego, że podatnik może mieć dziewięć miesięcy na dokonanie odliczenia bez konieczności robienia korekt za poprzednie okresy rozliczeniowe. Należy pamiętać, że rozliczenie kwartalne nie będzie co do zasady dobrą opcją dla podatników, u których na ogół występuje nadwyżka podatku naliczonego wykazywana do zwrotu. W takim przypadku bowiem również zwroty będą dokonywane w trybie kwartalnym, a nie miesięcznym.

4.likwidacja zakazu odliczania VAT z tytułu poniesionych wydatków, które nie stanowią kosztu uzyskania przychodów

Nowelizacja zniosła dotychczasowy przepis ustawy o VAT (art. 88 ust. 1 pkt 2), który nie pozwalał odliczać VAT naliczonego zapłaconego przy nabyciu towarów lub usług, które nie mogły być uznane za koszt podatkowy w rozumieniu podatku dochodowego. Dobrze się stało, bo przepis ten naruszał podstawową zasadę neutralności VAT.

Teraz nawet jeżeli wydatek nie jest kosztem uzyskania przychodów – może stanowić podstawę odliczenia VAT naliczonego, o ile będzie związany z działalnością gospodarczą dającą prawo do odliczenia (zasada określona w art. 86 ust. l ustawy o VAT).

Warto również pamiętać, że niektóre jednak wydatki, które mogą być zaliczane do wydatków reprezentacyjnych pozostają bez prawa do odliczenia, zgodnie z brzmieniem art. 88 ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT są to usługi noclegowe i gastronomiczne. I w tej części zakres prawa do odliczenia podatku nie ulegnie zmianie.

5. nowe limity rekompensaty wydatków na zakup kas fiskalnych: 90% kwoty wydatkowanej, nie więcej niż 700 zł

Prawo do odliczenie z tytułu zakupy kasy rejestrującej od 1 grudnia ustalono na poziomie maksymalnym 700 zł, zamiast dotychczasowej kwoty 2500 zł.

6. rozszerzenie wyłączenia z opodatkowania transakcji zbycia zorganizowanej części przedsiębiorstwa (nie musi to być oddział samodzielnie sporządzający bilans);

7. umożliwienie dokonania korekty deklaracji VAT po kontroli podatkowej

Uchylono od 1 grudnia 2008 r. art. 81b § 3 Ordynacji Podatkowej. Do tej pory podatnik nie mógł dokonać korekty deklaracji w zakresie podatku VAT, jeżeli w wyniku kontroli podatkowej stwierdzono nieprawidłowości. Od 1 grudnia 2008 r. ustawa o VAT znosi to ograniczenie.

8. rozszerzenie definicji eksportu towarów o bezpłatne przekazanie.

Część zmian wchodzi w życie od 1 stycznia 2009 r.

Chodzi tu o następujące zmiany:

1. podniesienie z 5 zł do 10 zł limitu, poniżej którego przekazanie tzw. małego prezentu nie podlega VAT;

Z ustawy o VAT wynika, iż nieodpłatna dostawa prezentów małej wartości nie podlega VAT. Do tej pory do takich prezentów zaliczało się towary, których nie ujęto w ewidencji wartościowo-osobowej, a wartość rynkowa takiego towaru nie przekraczała 5 zł. Od 2009 roku limit wartości prezentów, których nie trzeba ujmować w ewidencji, wzrośnie do 10 zł.

Zmienią się również zasady ustalania tego limitu. Nowe zasady będą ujednolicone z zasadami stosowanymi przy określaniu podstawy opodatkowania przy nieodpłatnym przekazaniu towarów. Niewątpliwie ułatwi to całą procedurę. Wartość prezentu uwzględniana będzie na podstawie jednostkowej ceny nabycia towaru (bez podatku), a gdy nie ma ceny nabycia, na podstawie jednostkowego kosztu wytworzenia, określonego w momencie przekazywania towaru.

Do tej pory ustalanie wartości prezentu według wartości rynkowej (kwoty brutto), a nie według ceny nabycia czy kosztu wytworzenia, było dla podatników dosyć trudne w stosowaniu. Problematyczne w przypadku przekazywania samodzielnie wytwarzanych produktów było to, które towary stanowiłyby prezenty o małej wartości, ponieważ brak bezpośredniego odniesienia do kosztów wytworzenia, utrudniało ustalenie wartości takiego prezentu.

Artykuł 7 ust. 4 ustawy o VAT określa dwie kategorie prezentów małej wartości. W pierwszym przypadku chodzi o prezenty o łącznej wartości nieprzekraczającej w roku podatkowym 100 zł. Warunkiem jednak braku opodatkowania takiego przekazania jest prowadzenie przez podatnika odpowiedniej ewidencji, która pozwoliłaby mu na ustalenie tożsamości osób, którym prezenty przekazał.

Drugi przypadek, wyłącza z opodatkowania VAT prezenty, których wartość nie przekracza 5 zł, a po zmianie - 10 zł. Przepisy nie określają przy tym żadnych dodatkowych wymogów, które warunkują wyłączenie z opodatkowania, tj. poprzez prowadzenie odpowiednich rejestrów.

2. zwolnienia z podatku darowizn na rzecz organizacji pożytku publicznego z przeznaczeniem na cele charytatywne;

Ustawodawca od 1 stycznia 2009 również zwolnił z VAT darowizny żywności. Z preferencji będzie mógł skorzystać producent, który przekaże produkty żywnościowe organizacji pożytku publicznego, w rozumieniu ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, z przeznaczeniem na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez te organizacje.

Warunkiem jednak zwolnienia będzie prowadzenie przez darczyńcę szczegółowej dokumentacji, potwierdzającej odbiorcę i cel darowizny. Takie rozwiązanie ma zapewne uzasadnienie społeczne i ekonomiczne, bowiem obecnie przedsiębiorcom bardziej opłaca się wyrzucać żywność do kosza, niż przekazywać ją głodnym. Jednak słychać głosy ekspertów podatkowych, UKIE oraz z Ministerstwa Finansów, że jest to przepis niezgodny z przepisami wspólnotowymi. Podobne regulacje podatkowe funkcjonują jednak również w innych krajach UE.

3. podniesienia limitu w definicji małego podatnika z 800 tys. euro do 1,2 mln euro;

Status małego podatnika będą mieli przedsiębiorcy, u których wartość sprzedaży (wraz z kwotą podatku) nie przekroczy w 2008 r. wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej równowartości 1,2 mln euro. W przypadku np. przedsiębiorstw maklerskich limit małego podatnika wzrośnie z 30 tys. euro do 45 tys. euro.

4. zwolnienie z VAT dla budynków, budowli lub ich części po pierwszym zasiedleniu (innych niż przeznaczone na cele mieszkaniowe)

Zgodnie z nowelizacją nie będzie trzeba płacić VAT w przypadku dostawy wszystkich obiektów budownictwa po pierwszym zasiedleniu. Obecnie w takim przypadku zwolnieniem objęte są tylko obiekty o charakterze mieszkalnym.

Zgodnie z definicją ustawową przez pierwsze zasiedlenie należy rozumieć oddanie po wybudowaniu lub po ulepszeniu (jeżeli wydatki poniesione na ulepszenie, w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym, stanowiły co najmniej 30% wartości początkowej) pierwszemu nabywcy lub użytkownikowi budynków, budowli lub ich części do użytkowania, w wykonaniu czynności podlegających opodatkowaniu.

Poprzednio obowiązująca ustawa o VAT przewidywała zwolnienie w przypadku obiektów budownictwa mieszkaniowego po ich pierwszym zasiedleniu, jeśli obiekty te są przeznaczone na cele mieszkaniowe. Art. 43 ust. 1 pkt 10 ustawy przewiduje natomiast rozszerzenie zwolnienia dla dostawy budynków, budowli i ich części.

W nowelizacji, podobnie również w dotychczasowych przepisach, ustawodawca przewidział, że zwolnienie od podatku nie będzie stosowane w przypadku dostawy przed pierwszym zasiedleniem, a także w przypadku dostawy przed upływem dwóch lat od momentu pierwszego zasiedlenia.

W przepisach ustawy o VAT wprowadzono również definicję pierwszego zasiedlenia. Zgodnie z nią, pierwszym zasiedleniem będzie oddanie nieruchomości do użytkowania pierwszemu nabywcy lub użytkownikowi po wybudowaniu. Ponadto, za pierwsze zasiedlenie uznaje się również oddanie nieruchomości do użytkowania pierwszemu nabywcy lub użytkownikowi po ulepszeniu budynku, jeżeli wydatki na ulepszenie, w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym, stanowiły co najmniej 30 proc. wartości początkowej.

Ze zwolnienia będą mogli również skorzystać ci podatnicy, którzy sprzedają nieruchomość przed pierwszym zasiedleniem lub upływem dwuletniego terminu, w sytuacji gdy dokonującemu dostawy nie przysługiwało prawo do odliczenia VAT i nie ponosił on wydatków na ulepszenie, w stosunku do których miał prawo do odliczenia VAT, a jeżeli ponosił takie wydatki, to nie powinny one przekraczać wysokości 30 proc. wartości początkowej nieruchomości.

Waldemar Żuchowski

ekspert podatkowy