Co szczególnie kontroluje fiskus (2009-2010)

W dokumencie Podstawowe Zakresy Obszarów Kontroli Podatkowej na 2009 r. fiskus zwraca uwagę, że zasadniczym celem działania administracji podatkowej jest pobór należności podatkowych i kontrola spełniania przez podatników obowiązku ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, wynikającego z art. 84 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Podstawowe obszary kontroli, to katalog najczęściej popełnianych błędów, wykroczeń i przestępstw skarbowych podatników, które są skutkują istotnym uszczupleniem dochodów podatkowych budżetu państwa.

W 2009 roku nasilenie działań kontrolnych urzędów skarbowych występuje w następujących obszarach:
1. Transakcje wewnątrzwspólnotowe,
2. Straty z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej,
3. Usługi budowlane,
4. Podatnicy niedopełniający obowiązku rejestracji w podatku VAT,
5. Usługi niematerialne,
6. Podatnicy „uśpieni”,
7. Obrót paliwami,
8. Zaniżanie wysokości obrotu w podatku VAT,
9. Handel używanymi pojazdami samochodowymi,
10. Brak wpłat należnego podatku dochodowego bądź zaliczek na podatek dochodowy,
11. Handel internetowy.

Szczegółowe omówienie tych obszarów kontroli w dokumencie źródłowym.

Poniżej krótkie wskazanie najważniejszych kwestii.

Transakcje wewnątrzwspólnotowe

Najczęściej występującymi nieprawidłościami w opisywanym obszarze są:
− brak faktycznego przemieszczenia towaru dokonanego na zasadach określonych w art. 13 ust. 1-3 ustawy o podatku od towarów i usług;
− wystawianie faktur VAT dokumentujących fikcyjne operacje zarówno zakupów jak i sprzedaży;
− niewykazywanie czynności będących wewnątrzwspólnotowym nabyciem towarów;
− błędy w deklarowanych kwotach transakcji, różnych wartościach dostawy i nabycia na poziomie VIES;
− błędne podanie na fakturze numeru identyfikacyjnego kontrahenta zagranicznego;
− błędne wykazanie w deklaracji VAT-7 i informacji podsumowującej transakcji wewnątrzwspólnotowej opodatkowanej stawką 0% z uwagi na nieaktywny numer identyfikacyjny kontrahenta zagranicznego;
− zawyżenie wartości podstawy opodatkowania wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów poprzez wykazanie jako WDT usług transportu świadczonych odrębnie przez sprzedawcę na rzecz kontrahenta unijnego, który podał swój numer NIP unijny (art. 28 ust. 3 ustawy o podatku od towarów i usług);
− przyjmowanie błędnego kursu walut przy wyliczaniu wartości obrotu;
− nieprawidłowości związane z importem usług (w szczególności usług niematerialnych: reklamowych, licencyjnych, doradczych, marketingowych itp.), zarówno w zakresie opodatkowania podatkiem od towarów i usług, jak i w kontekście
nielegalnego transferu dochodów;
− nieprawidłowości związane z usługami transportowymi.

Wszystkie urzędy skarbowe posiadają dostęp do baz danych o wymianie towarowej na terenie państw członkowskich UE. Dane gromadzone w tym systemie umożliwiają zidentyfikowanie poszczególnych podatników wraz z uzyskaniem informacji o wartości transakcji pomiędzy poszczególnymi podmiotami na terenie Unii Europejskiej.

Błędy te są weryfikowane poprzez prowadzone czynności wyjaśniające pomiędzy administracjami podatkowymi państw członkowskich, w wyniku których podejmowane są czynności sprawdzające i kontrolne w podmiotach popełniających wyżej wymienione błędy podatkowe.

Straty z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej

Przepisy ustaw o podatkach dochodowych (PIT i CIT) umożliwiają rozliczanie straty poniesionej w roku podatkowym w najbliższych, kolejno po sobie następujących pięciu latach podatkowych.

Działania kontrolne i działania w ramach czynności sprawdzających skierowane są przede wszystkim na błędy polegające na zawyżaniu kosztów uzyskania przychodów.

Zgodnie z powyższymi regulacjami nie stanowią kosztów uzyskania przychodów:
- straty w środkach trwałych oraz wartościach niematerialnych i prawnych w części pokrytej sumą odpisów amortyzacyjnych,
- straty powstałe w wyniku likwidacji nie w pełni umorzonych środków trwałych, jeżeli środki te utraciły przydatność gospodarczą na skutek zmiany rodzaju działalności,
- straty powstałe w wyniku nadmiernych ubytków lub zawinionych niedoborów wyrobów akcyzowych oraz podatku akcyzowego od tych ubytków lub niedoborów;
- utraty dokonanych przedpłat (zaliczek, zadatków) w związku z niewykonaniem umowy.

Polecamy: serwis Koszty

Często popełnianymi błędami i zaniedbaniami w tym obszarze ryzyka są także:
1. zawyżanie kosztów uzyskania przychodów w szczególności nieprawidłowe ustalanie odpisów amortyzacyjnych, zaliczanie do kosztów uzyskania przychodów nakładów mających związek z działalnością inwestycyjną,
2. nieprawidłowe odliczanie strat z lat ubiegłych, tj.:
- nieprawidłowe odliczanie strat z innych źródeł przychodów niż powstały,
- rozliczana jest cała strata,
- rozliczane jest więcej niż 50% straty,
- rozliczana jest strata w przysługującej wartości, pomimo że dochód jest mniejszy,
- strata z działalności gospodarczej jest odliczana od dochodu małżonka.

Działania kontrolne oraz działania podejmowane w ramach czynności sprawdzających ukierunkowane są na dwa rodzaje błędów popełnianych przez podatników, tj. błędów zamierzonych i niezamierzonych.

Błędy zamierzone polegają przede wszystkim na zawyżaniu kosztów uzyskania przychodu poprzez tworzenie sztucznych kosztów (np. wprowadzanie do obiegu fałszywych faktur) lub nie ewidencjonowaniu w całości przychodów ze sprzedaży).

Usługi budowlane

Do najczęściej występujących nieprawidłowości w tym obszarze należy zaliczyć:
- niewykazywanie obrotów poprzez niewystawianie faktur;
- wystawianie faktur za usługi niewykonane;
- wykazywanie dużych przychodów przy braku zatrudnienia pracowników lub nieposiadania zaplecza wystarczającego do wykonania takich robót;
- sygnalizowane jest, że niektórzy podatnicy wykazujący odliczenia z tytułu remontu i modernizacji lokalu mieszkalnego lub budynku mieszkalnego, dokonywali odliczeń na podstawie faktur VAT, które miały stanowić jedynie potwierdzenie fikcyjnej sprzedaży dla celów uzyskania odliczenia i nie były uwzględniane w księgach podatkowych sprzedającego;
- zgłaszanie przerw przez podatników opodatkowanych w formie karty podatkowej, a pomimo to wykonywanie usług.

Podatnicy niedopełniający obowiązku rejestracji w podatku VAT

Podatnicy, u których faktyczna wartość sprzedaży, w proporcji do okresu prowadzonej działalności gospodarczej, przekroczy w trakcie roku podatkowego kwotę 50 000 zł tracą prawo do zwolnienia od VAT w momencie przekroczenia tej kwoty.

Najczęściej popełnianymi błędami i nieprawidłowościami w tym obszarze są:
- nieterminowe składanie zgłoszenia VAT-R,
- niedeklarowanie i niepłacenie VAT należnego przez podatników, którzy utracili prawo do zwolnienia podmiotowego,
- nieprowadzenie uproszczonej ewidencji sprzedaży przez podatników zwolnionych,
- nieprowadzenie ewidencji, na podstawie której określa się wartość nabywanych towarów z innych państw członkowskich (art. 109 ust.11 ustawy o podatku od towarów i usług),
- odliczenie podatku naliczonego pomimo niezłożenia zgłoszenia VAT-R,
- zaniżanie obrotów opodatkowanych podatkiem VAT w związku z brakiem rejestracji podatników uzyskujących przychody wyłącznie z umów zlecenia i o dzieło,
- powstawanie uszczupleń w podatku dochodowym (PIT lub CIT), ponieważ zaniżanie obrotów lub zawyżanie kosztów dla celów podatku VAT ma bezpośredni wpływ na przychody i koszty wykazywane dla celów podatku dochodowego.