Konfiskata rozszerzona także za przestępstwa podatkowe osób trzecich - poważne zagrożenie dla przedsiębiorców

Wprowadzono ponadto szereg domniemań, związanych z pochodzeniem korzyści majątkowych. W tym kontekście należy zwrócić uwagę na konieczność implementowania do prowadzonych przedsiębiorstw mechanizmów kontrolujących legalność dokonywanych czynności oraz zapobiegających zaangażowaniu w tzw. „karuzele podatkowe”, a także dbania o należyty poziom kompetencji osób zarządzających przedsiębiorstwem.

Autopromocja

Przepadek – unijne narzędzie do walki z poważną przestępczością

Przepadek przedmiotów stanowi niezwykle skuteczny środek walki z zorganizowaną przestępczością. Zarówno prawodawca unijny jak i krajowy legislator podkreślają, że nawet kara pozbawienia wolności nie jest tak dotkliwa, jak konfiskata mienia pochodzącego z przestępstwa. Kontrowersyjny projekt ustawy ma implementować do polskiego porządku prawnego Dyrektywę 2014/42 z dnia 3 kwietnia 2014 roku, w sprawie zabezpieczenia i konfiskaty narzędzi służących do popełnienia przestępstwa i korzyści pochodzących z przestępstwa w Unii Europejskiej, której termin transpozycji upłynął dnia 4 października 2015 roku. Należy podkreślić, że wskazana dyrektywa ma zastosowanie do najpoważniejszych przestępstw, takich jak terroryzm, cyberterroryzm, korupcja, przestępczość zorganizowania, handel narkotykami, pranie pieniędzy, handel ludźmi. Dyrektywa przewiduje możliwość konfiskaty mienia, którego źródłem mogło być popełnienie przestępstwa, ustanawiając przy tym gwarancje ochrony praw osób, pośrednio zaangażowanych w proceder, lecz działających w dobrej wierze.

Autopromocja

Webinar: VAT 2025

Sprawdź

Uprawnienia organów skarbowych podczas czynności sprawdzających

Autopromocja

Webinar: VAT 2025

Sprawdź

Rozwiązanie krajowe odbiegające od standardu unijnego

Polski ustawodawca zdecydował się znacząco rozszerzyć zakres zastosowania dyrektywy – zarówno biorąc pod uwagę przestępstwa inne niż wskazane bezpośrednio w treści Dyrektywy, jak również umożliwić orzeczenie przepadku składników i praw majątkowych przedsiębiorstwa, które zostało wykorzystane do popełnienia przestępstwa (także skarbowego), choćby nawet przedsiębiorstwo nie stanowiło własności sprawcy, a przestępstwo było popełnione bez wiedzy właściciela.

Autopromocja

Kasowy PIT 2025 – webinar.
Nowe przepisy

Sprawdź

Ważne!

Przepadek składników i praw majątkowych przedsiębiorstwa (według jednej z możliwych wykładni - także całego przedsiębiorstwa) będzie można orzec niezależnie od funkcji czy nawet zatrudnienia sprawcy w przedsiębiorstwie. Dla możliwości orzeczenia przepadku przedsiębiorstwa istotne będzie tylko istnienie związku przedsiębiorstwa z popełnionym przestępstwem, a także wykazanie niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach przez „właściciela lub inną osobę uprawnioną”, jeśli ta osoba przewidywała bądź mogła przewidzieć, że przedsiębiorstwo może służyć lub być przeznaczone do popełnienia przestępstwa.

Polecamy: Klauzula przeciw unikaniu opodatkowania – praktyczny poradnik

Przykład 1

Pracownik Alfa Sp. z o. o. Sp. k. dopuścił się przestępstwa skarbowego, wykorzystując do jego popełnienia przedsiębiorstwo oraz jednocześnie doprowadzając do uszczuplenia należności publicznoprawnej dużej wartości. Jeśli zostanie ustalone, że Pan Marek, Prezes Zarządu komplementariusza w Alfa Sp. z o.o. Sp. k., nie dołożył należytej staranności w nadzorze nad przedsiębiorstwem i mógł przewidywać, że przestępstwo zostanie popełnione, Sąd będzie mógł orzec przepadek składników i praw majątkowych Alfa Sp. z o.o. Sp. k.

Możliwość orzeczenia przepadku przedsiębiorstwa na skutek popełnienia przestępstwa skarbowego obrazuje poniższa tabela:

Z uwagi na surowy charakter regulacji, ustawodawca wprowadza klauzulę gwarancyjną, stosownie do dyspozycji której Sąd nie będzie orzekał przepadku, jeśli byłoby to niewspółmierne do wagi popełnionego przestępstwa skarbowego lub stopnia zawinienia oskarżonego. Stosowanie klauzuli ochronnej uzależniono zatem od dwóch okoliczności:

1. wagi popełnionego przestępstwa skarbowego

2. stopnia zawinienia oskarżonego

Należy podkreślić, że żadna z powyższych okoliczności nie odnosi się do właściciela przedsiębiorstwa, w szczególności zaś do stopnia uchybienia po jego stronie.

Wprowadzenie nowych domniemań

Projekt ustawy zakłada także wprowadzenie nowych domniemania, że mienie, które sprawca objął we władanie lub do którego uzyskał jakikolwiek tytuł w ciągu 5 lat przed popełnieniem przestępstwa lub po jego popełnieniu, do chwili wydania chociażby nieprawomocnego wyroku, stanowi korzyść uzyskaną z popełnienia przestępstwa, chyba że sprawca lub inna zainteresowana osoba przedstawi dowód przeciwny. Ponadto, jeżeli mienie wskazane powyżej zostało przeniesione na jakikolwiek inny podmiot, uważa się, że wszystkie rzeczy będące w samoistnym posiadaniu tego podmiotu, wszelkie przysługujące jej prawa majątkowe oraz wszelkie pożytki uzyskane z przeniesionego na nią mienia należą do sprawcy. Wskazane domniemanie nie znajdzie zastosowania, jeśli na podstawie okoliczności towarzyszących nabyciu tego mienia nie można było przypuszczać, że mienie to, chociażby pośrednio, pochodziło z czynu zabronionego.

Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności karnej skarbowej

Przykład

Pan Andrzej został skazany za popełnienie przestępstwa skarbowego. Cztery lata przed popełnieniem przestępstwa skarbowego, kupił nieruchomość, którą jeszcze przed popełnieniem przestępstwa skarbowego sprzedał Panu Markowi. Domniemywa się, że wszystkie rzeczy należące do Pana Marka należą do Pana Andrzeja, chyba że na podstawie okoliczności towarzyszących nabyciu nieruchomości, nie można było przypuszczać, że mienie to pochodziło z czynu zabronionego. Aby uniknąć groźby orzeczenia przepadku nieruchomości, Pan Andrzej lub Pan Marek powinni wykazać legalność pochodzenia nieruchomości.

Domniemanie uzależniono od skazania za popełnienie przestępstwa (skarbowego), które mogło (chociażby pośrednio) prowadzić do osiągnięcia korzyści majątkowej, oraz spełnienia przynajmniej jednego z następujących warunków:

1. sprawca osiągnął, chociażby pośrednio, korzyść majątkową znacznej wartości,
2. przestępstwo zagrożone jest karą pozbawienia wolności, której górna granica jest nie niższa niż 5 lat, a w przypadku przestępstwa skarbowego 3 lata,
3. przestępstwo zostało popełnione w zorganizowanej grupie albo związku, mających na celu popełnienie przestępstwa.

Podsumowanie

Wprowadzenie nowych metod zwalczania przestępczości zorganizowanej jest pożądane i konieczne. Wskazane metody nie powinny jednak godzić w interesy uczciwych przedsiębiorców i umożliwiać orzeczenia przepadku ich majątku, w przypadku spełnienia nieostrego kryterium, związanego z niedochowaniem przez osoby odpowiedzialne (także inne niż właściciel) należytej staranności w nadzorze nad czynnościami dokonywanymi w przedsiębiorstwie lub z jego udziałem. Będziemy śledzili postępy w pracach nad krytykowanym w doktrynie projektem oraz informowali Państwa na bieżąco o wszelkich modyfikacjach. Jednocześnie zwracamy Państwa uwagę na konieczność wprowadzania w prowadzonych przedsiębiorstwach mechanizmów kontrolujących legalność czynności dokonywanych w ramach przedsiębiorstwa, w szczególności mechanizmów zapobiegających zaangażowaniu przedsiębiorstwa w tzw. „karuzele podatkowe”, a także dbania o wysoki poziom kompetencji osób zarządzających przedsiębiorstwem lub innych osób odpowiedzialnych.

Autor: Artur Tim, Mariański Group